با توجه به تحریم‌های ظالمانه آمریکا و جلوگیری از صادارت نفت در سال‌های اخیر؛ مالیات به عنوان شاخص‌ترین منبع درآمد دولت در نظر گرفته شده است اما از آنجایی که راه های فرار مالیات متعددند، باید کمک کرد که از این اقدام جلوگیری شود تا آثار مثبت آن به صورت های مختلف در جامعه نمود پیدا کند.

دولت ها از اخذ مالیات از جامعه اهداف متعدد و عمده‌ای را دنبال می کنند در واقع شهروندان با پرداخت بخشی از درآمد خود به دولت‌ها در قالب مالیات به دولت اختیار می‌دهند برای اداره‌ امور کشور، اجرای سیاست‌های مالی، تامین کالاها و خدمات عمومی و ضروری، تضمین امنیت، اجرای برنامه های توسعه و عمرانی کشور، از آن استفاده کند. از جمله اهداف دولت می توان به تامین بخشی از هزینه های عمومی جامعه، توزیع عادلانه درآمد عمومی جامعه و کنترل واردات و صادرات و کنترل تورم و رکود اشاره کرد. بدین ترتیب پرداخت مالیات از مهمترین عوامل رشد و توسعه جامعه محسوب می شود و موجب رونق اقتصادی، تحقق عدالت اجتماعی، افزایش خدمات و عمران و آبادانی کشور می شود.

با توجه به تاثیر مستقیم مالیات بر اقتصاد ۱۶ تیر با عنوان «روز مالیات» نامگذاری شد تا شهروندان و دولت با توجه به نقش آن در پیشرفت و توسعه کشور برای تحقق و اعمال آن بسترهای لازم را فراهم آورند و بیش از گذشته به این مهم توجه کنند.

راه های مقابله و جلوگیری از فرار مالیاتی

در ایران عموماً درآمدها و مخارج دولت در۲ بخش اصلی مالیات و نفت تأمین می‌شود اما در چند سال اخیر به دلیل تحریم‌های ظالمانه آمریکا فروش نفت به پایین‌ترین حد خود رسیده است بنابراین دولت ناچار است که برای جبران این کسری به طرف نظام مالیاتی کارآمد پیش برود تا وابستگی خود به درآمدهای نفتی را کاهش دهد اما باید توجه داشت که فرار مالیاتی در تمامی کشورها از جمله ایران دیده می‌شود که مهم است به آن پرداخته شود. کشورها با توجه به وضع قوانین سعی می‌کنند تا با در نظر گرفتن جریمه‌های مختلف، افراد را به تمکین در این زمینه وادار کنند. از آنجایی که راه های فرار مالیات متعدد هستند،  باید راه کارهای پیشگیری از فرار مالیاتی را شناخت و به آن عمل کرد. مهم‌ترین قانونی که برای برخورد در این زمینه وجود دارد، قانون مالیات‌های مستقیم است. این قانون در ۱۳۴۵ خورشیدی تصویب شد که متناسب با ساختار داخلی اقتصادی کشور بود در این قانون فرار مالیاتی به عنوان یک جرم تلقی می‌شود. البته دولت دوازدهم به منظور اجرای سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و با هدف تحول در نظام مالیاتی کشور، بازنگری در قانون مالیات بر ارزش افزوده و اصلاح قانون مالیات های مستقیم را در صدر اولویت های خود قرار داد تا بتواند از این مهم به عنوان ابزار کارآمد مدیریت اقتصادی و برقراری ضمانت های اجرایی بهره ببرد و پاسخگوی مطالبات عمومی و بهبود توزیع درآمدها باشد.

به هر حال برای جلوگیری از فرار مالیاتی بهتر است ابتدا فرهنگ سازی های مختلف در زمینه مالیات انجام شود. شناخت بهتر مالیات و فواید آن برای کسب و کارها و دولت این امکان را به افراد می‌دهد که خودشان در اسرع وقت برای پرداخت مالیات اقدام کنند. همچنین برای سروسامان دادن به نظام مالیاتی باید دولت انضباط مالی برقرار کند.

«مهدی پازوکی» اقتصاددان و استاد دانشگاه می‌گوید: برای ایجاد نظام مالیاتی منظم باید درآمد همه نهادهای بزرگ فعال در حوزه اقتصادی، سازمان ها و شهروندان برای دولت ها آشکار باشند زیرا تنها در این صورت است که آنها می توانند از درآمدهای بالا مالیات اخذ کنند و به شکل نظامند این درآمد را میان اقشار ضعیف بازتوزیع کنند. این شیوه در کشورهای پیشرفته ای همچون سوئد و دانمارک در حال اجرا است به طوری که درآمد افراد از ابتدای تولد تا زمان مرگ رصد می شود و به تناسب آن مالیات اخذ شده یا تحت حمایت های اجتماعی قرار می گیرند.

 این اقتصاددان برای جلوگیری از فرار مالیاتی راهکارهایی پیشنهاد می کند از جمله این راهکارها می توان به این موارد اشاره کرد: دولت باید سعی کند تا با استفاده از روش های نوین مالیات سِتانی که در کشورهای توسعه یافته دنیا مرسوم است به جمع آوری اطلاعات بپردازد و در این راستا اصلاح ساختار سازمان مالیاتی را در دستور کار خود قراردهد، با ایجاد شفافیت در بخش اقتصاد می توان جلوی فرار مالیاتی را گرفت. البته افرادی که از درآمدهای نجومی برخوردار هستند به نوعی خود را از پرداخت مالیات معاف می دانند که برای اخذ مالیات از این دسته می توان با یکپارچه‌ سازی سیستم اطلاعات پولی و مالی، ‌ به روزرسانی ابزارهای مالیات ستانی و افزایش پایه مالیاتی اقدام کرد. مالیات مهمترین منبع درآمد دولت است و در این زمینه مشکل قانونی وجود ندارد، پس تمامی نهادها در رده های بالا در سطح سه قوه نیز مکلف به پرداخت مالیات هستند. کمتر از ۵۰ درصد درآمدهای کشور را مالیات تشکیل می‌دهد که این رقم پایینی است، بنابراین باید کمک کرد که درآمد اصلی دولت مالیات باشد و این اتفاق نیاز به هماهنگی سه قوه دارد. با شفاف سازی و سازماندهی دولت در بخش وصول مالیات و سیستم پولی و مالی کشور اقتصاد کشور به طرف توسعه خواهد رفت.

بنابراین با توجه به این موضوع باید عدم وجود فرهنگ مالیاتی مناسب در جامعه، عدم وجود سیستم نظارت و پیگیری مناسب، تأخیر در وصول مالیات، عدم شناخت مؤدیان و مستند نبودن میزان درآمد آن‌ها و وجود معافیت‌های وسیع و متنوع را متداول‌ترین زمینه‌های پیدایش فرار مالیاتی در ایران دانست. همچنین از جمله راهکارهای این معضل می توان به وضع قوانین خوب، قابل ‌درک و کارا برای شفافیت نظام مالیاتی اشاره کرد، تدوین فرآیندهای مالیاتی کارآمد برای تسهیل دریافت مالیات، به کارگیری منابع انسانی ماهر به ترغیب مردم به پرداخت مالیات و هر چه بهتر اجرا کردن فرآیندهای مالیاتی از دیگر راهکارهای پیشنهادی اقتصاددانان هستند. «سیدفرزاد هاشمی» استاد دانشگاه در خصوص این پرسش که چگونه می توان نظام مالیاتی را اثر بخش کرد، به تاثیر موضوع خصوصی سازی اشاره می‌کند و می‌گوید: افزایش کارآمدی نظام مالیاتی از یک طرف و توجه به موضوع خصوصی سازی از طرف دیگر می تواند سهم دولت را از مالیات افزایش دهد. اینک بیشتر اداره ها و سازمان ها، دولتی و شبه دولتی هستند و این نهادها مالیات کمی به دولت می دهند؛ این در حالی است که بخش خصوصی می تواند بیشترین مالیات را به دولت بپردازد. بنابراین با فعال سازی بخش خصوصی می توان نظام مالیاتی را اثر بخش کرد.