ارتباطات و گسترش آن در جهان امروز از ارکان مهم دستیابی به کارآمدی، پیشبرد برنامه‌ها و دستیابی به توسعه است از این جهت روابط عمومی‌ها به دلیل اینکه در تنویر افکار عمومی نقش موثری را برعهده دارند، بایستی در حوزه وظایف خود نسبت به اقناع و آمادگی اذهان در مواقع حساس همواره آماده باشند.

تاریخ بشر در گردونه ارتباطات به دنبال معنای مطلوب زندگی است و امور زندگی مردم در ارتباط بیشتر با یکدیگر معنا می یابد. قدرت و قابلیت های شگرف انسان عصر حاضر در جهان پر تحول و سراسر رمز و رازی که در آن زندگی می کنیم، مرهون دستیابی به پیشرفته ترین و تازه ترین آگاهی‌هاست و تلاش بی وقفه و گسترده برای کسب دانش ها و آگاهی های بیشتر و مفیدتر، دوره کنونی تاریخ را به عصر انفجار اطلاعات تبدیل کرده است. ضرورت اطلاعات در دنیای امروز ما را وامی‌دارد تا روابط عمومی نوین را یک روابط عمومی اطلاع مدار برآورد سازیم. در جهانی که همه چیز آن به سرعت کهنه می‌شود و با اطلاعات تازه تر همه چیز نو می‌شود، روابط عمومی باید از عملکرد و شکل اولیه خود خارج شود. در واقع روابط عمومی در عصر اطلاعات موظف به همگونی و همسانی با فرایند اطلاعات در جهت یکسو شدن است.

اهمیت مقوله ارتباطات در جهان سبب شد تا ۱۷ ماه می به مناسبت تشکیل اتحادیه تلگرافی بین المللی ژنو در ۱۸۶۵ میلادی، «روز جهانی ارتباطات» نامگذاری شود. در ایران نیز با توجه به اهمیت و نقش تاثیرگذار روابط عمومی با تصویب شورای فرهنگ عمومی کشور، ۲۷ اردیبهشت همزمان با روز جهانی ارتباطات «روز ارتباطات و روابط عمومی» نام گرفت تا فرصتی مناسب برای شناساندن این مهم به جامعه و مسوولان باشد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز ارتباطات و روابط عمومی با «مرضیه رحیمی» کارشناس روابط عمومی و ارتباطات و مدرس دانشگاه به گفت وگو پرداخته است.

** ارتباطات و روابط عمومی کارآمد چه نقشی در توسعه دارند؟

***رحیمی: ابزار کار روابط عمومی بر مدار ارتباط است و در پرتو این مهم فعالیت های روابط عمومی تحقق می یابد. ارتباطات به عنوان رکن اساسی زندگی اجتماعی بشر، همواره مطرح بوده و در طول تاریخ زندگی بشر، ارتباطات به شکل های مختلف موجبات رفاه و ترقی و پیشرفت بشر را فراهم کرده است. ارتباطات انسانی به عنوان زیربنای این علم از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است. به عبارتی دیگر پیش شرط توسعه ارتباطات در ابعاد گوناگون توجه کافی به ارتباطات صحیح انسانی، میان فردی و گروهی است. در دوران حاضر استراتژی ارتباطات بر مسایلی چون گسترش سواد، توسعه وسایل ارتباط جمعی و سهولت در حمل و نقل و جابه جایی و انتقال تجارت و دانسته های بشری تکیه و تاکید دارد. بنابراین روابط عمومی، ارتباطات و مشارکت مردمی مولفه ها و حلقه هایی از یک زنجیر در فرایند توسعه هستند که هر کدام در جای خود نقش موثر و خطیری در به سر منزل مقصود رسیدن قافله توسعه ملی ایفا می کنند.

 روابط عمومی در بهبود ارتباطات درون سازمانی چه‌ نقشی ایفا می کند و چه مزایایی به دنبال دارد؟

***رحیمی: در ارتباطات درون سازمانی، روابط عمومی با چند دسته مخاطب مواجه است. یک دسته‌ از مخاطبان درون سازمانی روابط عمومی‌ها، کارشناسان هستند که روابط عمومی باید دیدگاه‌های مدیران را به کارشناسان و بالعکس اطلاع بدهد. گروه دیگر که در ارتباط درون سازمانی مخاطب روابط عمومی هستند، عامه کارکنان هستند. روابط عمومی باید برنامه‌ها و سیاست‌ها و توقعات مدیران سازمان را به بدنه‌ سازمان برساند که کارکنان هستند و از آن طرف هم دیدگاه کارکنان را به مدیران و کارشناسان منتقل کنند. دسته بعدی مخاطب ارتباط درون سازمانی خانواده کارکنان هستند. بنابراین ابزار ارتباطات درون سازمانی خیلی مهم است. یکی از این ابزارها نشریه داخل سازمان است که پیام مدیران، کارشناسان و کارکنان را به هم انتقال می دهد و یک نوع همگون‌سازی در هدف و فعالیت ایجاد می‌کند و با انعکاس نظر آنها به یکدیگر از ایجاد چالش و ناهنجاری جلوگیری می‌کند. ارتباط درون سازمانی یک نوع همبستگی درون سازمانی به وجود می‌آورد که نشان می‌دهد، سازمان همه را می‌بیند. پس جنس ارتباط درون سازمانی با جنس ارتباط برون سازمانی در نگاه روابط عمومی تفاوتی نمی‌کند.

در جنس ارتباط برون سازمانی هم باید ارتباط جمعی مدنظر گرفته شود و پیام باید به همه آنها برسد. ارتباطات درون سازمانی از ۲منظر خیلی اهمیت دارد. نخست این که ارتباطات، روحیه‌ امید، نشاط و همبستگی را در داخل سازمان تقویت می‌کند. دوم این که مدیران و کارکنان داخل سازمان از یک طرف کارمند یک سازمان هستند اما از طرف دیگر عضوی از جامعه هستند. در هر حال موضوع مهم برای روابط عمومی این است که همپای ارتباطات برون سازمانی به ارتباط درون سازمانی هم توجه کند و تکنیک مناسبی برای برقراری ارتباط درون سازمانی داشته باشد. روابط عمومی برای اجرای آن باید برنامه داشته باشد و همچنین ارتباط مدیران با کارشناسان را سامان‌دهی کند. روابط عمومی باید نظر، دیدگاه‌ها، احساس‌ها و پیشنهادهای هرکدام از کارکنان را برای گروه دیگر با ابزار مناسب به آنها منتقل کند و اگر ارتباطات درون سازمان حرفه‌ای برقرار شود، هر کارمند یک سفیر پیام‌رسان سازمان در بیرون سازمان می‌شود. اگر این ارتباط درست انجام شود، حتما تمام کارکنان بازوی ارتباط سازمان می‌شوند.

روابط عمومی ها در زمینه فعالیت های بین المللی چه خصوصیاتی را باید کسب کنند؟

***رحیمی: روابط عمومی برون مرزی مانند سفارتخانه ها باید با مردم و گروه های مورد نظر دارای ارتباط خوب باشند، با آنان تماس بگیرند و بحث و گفتار کنند و نشریات، کتاب، فیلم و به طور کلی تولیدات اطلاعاتی خوب و مناسب در اختیار آنها قرار دهند. مسوولان روابط عمومی که قرار است، این کارها را انجام بدهند، باید افرادی تیزهوش، سریع الانتقال و سخت کوش باشند و اهداف خود و استراتژی کارها را تدوین، تعیین و مشخص کنند. کشورها روابط عمومی را برای دستیابی به اهداف گوناگون به کار می گیرند. هدف روابط عمومی در هر کشوری متفاوت است. اگر کشورها روابط عمومی را در برابر تهاجم فرهنگی به کار ببرند، راه ها به طور معمول یکسان است، تنها تفاوت هایی که از واقعیت اجتماعی و فرهنگی ناشی می شود در میان است اما اگر هدف تغییر کند، راهبردها و راهکارها تغییر می کند.

تفاوت میان روابط عمومی و تبلیغات چیست و این ۲ مقوله را چگونه از یکدیگر جدا می کنید؟

***رحیمی: روابط عمومی یک امر دوجانبه است، یعنی باید به استقرار ارتباط دوسویه بپردازید. دیگران را درک و به درک دیگران در موضوعات مورد علاقه تان کمک کنید. کار روابط عمومی این طور نیست که چیزی بگویید و پیامی را منتقل کنید و ندانید آن طرف ارتباط کیست و در زمینه مورد نظر چگونه فکر می کند. روابط عمومی میان دو گروه ارتباط برقرار می کند و تفاهم به وجود می آورد اما در مورد تبلیغات تجاری باید پول پرداخته شود، ‌فضا و زمانی را از یک رسانه خرید و پیام را آنطور که مورد نظر است، تنظیم کرد و رسانه هم بر اساس توافق و قرارداد حق ندارد در پیام تغییری بدهد و عین آن را منتشر می کند. آگهی دهنده در اینجا و رسانه هر ۲ مشخص هستند و براساس قرارداد عمل می کنند اما در زمینه روابط عمومی چنین نیست. روابط عمومی پیام خود را می فرستد، استدلال و منطق خود را بیان می کند و مایل است با طرف خود در آن سوی فرایند ارتباط، باب گفت وگویی را باز کند. گیرنده نیز واکنش نشان می دهد، دیدگاه های خود را مطرح می کند و زمینه ای می شود تا روابط عمومی با تلاش از این فرصت استفاده کند.

: روابط عمومی ها چه نقشی در جلب مشارکت های مردمی دارند؟

***رحیمی: روابط عمومی هنری به شمار می رود که با بهره گیری از شیوه های مختلف ارتباط با طیف وسیعی از گروه های مردم ارتباط برقرار می کند و در یک تبادل و تعامل فرهنگی در جهت آشنایی بیش تر مردم و مخاطبان با سازمان ها، دستگاه های اجرایی و نوع فعالیت و تلاش آنان یک همبستگی و همکاری پدید می آورد. به بیان دیگر همه فعالیت های روابط عمومی به نوعی به همه افراد و گروه ها  و مخاطبان بر می گردد و جلب مشارکت مردم و آشنا کردن آنان با ماهیت و فعالیت های دستگاه و سازمان مهم ترین وظیفه و رسالت روابط عمومی ها را تشکیل می دهد.

بی تردید مهمترین عامل در حوزه عمل روابط عمومی ها مردم هستند و لازمه تحقق بهینه اهداف توسعه ای یک سازمان داشتن پایگاه مردمی است. روابط عمومی می توانند از طرق مختلف و به شیوه های گوناگون با اجرای برنامه های متنوع، نقش مفید و موثری در هدایت مردم برای مشارکت هر چه بیشتر و بهتر آنان در فرایند توسعه داشته باشند.