پانزدهم ماه رمضان، سالروز میلاد امام حسن مجتبی(ع) والامقامی از نسل خوبان و آیینه تمام نمای صبر و بردباری در جهان هستی است. دومین امام شیعیان در مسیر عدالت و مبارزه با حکومت وقت گام برداشت و به حفظ نیروهای کارآمد، اصلح و تفسیر صحیح اسلام پرداخت.

بی تردید از شخصیت های تاثیرگذار در همه ابعاد تاریخ اسلام، خاندان اهل بیت(ع) به ویژه یکی از جوانان اهل بهشت امام حسن مجتبی(ع) دومین پیشوای شیعیان است. اسلوب ها و روش های زندگی این بزرگوار به عنوان بهترین الگوی زندگی بعد از سیره پیامبر(ص) همیشه مورد توجه مسلمانان بوده است.

امام حسن(ع) از شخصیت ها و اسوه های مشهور اخلاقی است که شخصیت انسان کریم و رفتار کریمانه را براساس سیره رفتاری آن حضرت(ع) می توان ترسیم کرد. شخصیت کریمانه ای که تجلی اخلاق قرآنی را در سیره اجتماعی نسبت به دوست و دشمن نمایان می کند و مبتنی بر حلم و عقل سلیم است. عقل سلیم و طهارت تکوینی و نفسانی و شرافت نسب از عوامل موثر برگزیدگی امام مجتبی(ع) در میان برگزیدگان الهی است زیرا وی شبیه ترین مردم در خلق، خوی و خلقت به پیامبر اکرم(ص) و نخستین ثمره شجره بوستان نبوی محسوب می شود.

پانزدهم رمضان سال سوم هجرت دومین ستاره پرفروغ آسمان امامت و ولایت امام حسن بن علی(ع) دیده به جهان گشود و شیعیان را غرق در شادی و سرور کرد، والامقامی که پس از شهادت پدر بزرگوارش امام علی(ع) رسالت سنگین هدایت و رهبری مسلمانان را برعهده گرفت. ایشان در دوره ای زندگی می کرد که خاندان بنی امیه بر تخت خلافت تکیه زده بودند و با ظلم و ستم بر مردم حکم می راندند. دومین امام شیعیان در چنین شرایطی با نظم دادن به امور گوناگون و برگزیدن والیانی برای شهرهای مختلف در مسیر عدالت و مبارزه با حکومت وقت گام برداشت. سالروز ولادت امام حسن مجتبی(ع) پرچمدار احسان و بخشش روز اکرام نامیده شد تا بهانه ای برای یاری رساندن به یتیمان، احیای فرهنگ با هم بودن و ریشه کنی فقر در جامعه باشد.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز میلاد امام حسن مجتبی(ع) به گفت وگو با حجت الاسلام «مجید سروستانی» کارشناس امور دینی و استاد حوزه پرداخت.

‌رفتارشناسی‌ سیاسی امام حسن مجتبی (ع) بعد از صلح

حجت الاسلام مجید سروستانی، با اشاره به این موضوع که بعد از شهادت حضرت علی (ع)، مردم با امام حسن(ع) بیعت کردند، گفت: امامت حضرت(ع)۶ماه و سه روز به طول انجامید و میان امام و معاویه صلح نامه امضاء شد. پس از اجرای صلح، امام (ع) به مدینه مراجعت کرد و مدت ۱۰ سال آخر عمر خود را در آن جا ساکن بود. در این مدت همچون پدر و جد بزرگوارش، طبیب و معلمی دلسوز و پناهگاهی مطمئن برای مردم مدینه‌ و مظلومان‌ عالم بود و خورشیدگونه بر همه زوایای تاریک عالم اسلام می تابید و با سخنان‌ زیبای علی گونه و رفـتار حکیمانه مسلمانان‌ جهان را رهبری می کرد. در مقابل جبهه کفر و همه اندیشه های شیطانی‌ آنان در راستای مبارزه با باطل‌، راست قامتانه ایستادگی کرد و به‌ نـور الهـی درخششی دیگر داد.

وی ادامه داد: صلح امام حسن (ع) و قیام امام حسین (ع) ۲حادثه تاریخی هستند که مـعلول شـرایط و اوضاع سیاسی و اجتماعی زمان خود هستند و این‌ ۲ واقعه را باید با در نظر گرفتن اوضاع واحوال زمان خودشان بررسی کرد. امام(ع) با معاویه، با توجه به‌ شرایط‌ و اوضاع‌ جامعه و بررسی همه جانبه مسایل جهان اسلام و با در نظر گرفتن توان و قدرت نظامی حکومتش در مقابل معاویه و این که ادامه جنگ با این شرایط به صلاح نبود، تن‌ به‌ صلح داد و از ادامه درگیری پرهیز کرد. آن چه در تاریخ مسلم است، این است که معاویه‌ سیاست‌ مدار ماهر و شخص حیله گری بوده است و ظاهر اسلامی را در مجامع عمومی رعایت می‌ کرده‌ اما در نهاد خود با اسلام دشمنی داشت و به هیچ یک از مقدسات اسلامی پایبند نبود. به همین جهت بود که امام حسین (ع) در زمان حیات معاویه با آن‌ که‌ نامه‌ هایی از اهل عراق برای دعوت به قیام علیه معاویه داشتند، دست به این‌ کار نزد و فرمود: «امروز، روز قیام نیست. پیدا شدن نیروهای خوارج و نبود یاران مخلص‌ و فرماندهان‌ فـداکار و ضـعف داخلی، کراهت مردم از شرکت در نبرد با معاویه، نیز از شرایط زمانه امام‌ حسن‌ (ع) بود که توان و قدرت نظامی امام حسن (ع) را ضعیف کرده بود و این شرایط‌ به صلح منجر شد.»  

پایبندی به پیمان صلح

این استاد حوزه با بیان اینکه یکی از نخستین رفتارهای سیاسی و نـیز اخلاقی امام (ع) پایبندی به پیمان صلح بود، اظهار داشت: هنگامی که صلح تحمیلی‌ میان امام حسن (ع) و معاویه برقرار شد، امام(ع) به این پیمان و قرارداد پایبند و وفادار بود. تاریخ گواهی می دهد که معاویه نه تنها به هیچ کدام از مواد پیمان نامه عـمل‌ نکرد، بلکه در نقض هر یک‌ از مواد آن، از هیچ کوششی فروگذاری نکرد؛ چنان که خود قبل از عمل به مـواد پیمان نامه، از نقض آن خبر داد. یکی دیگر از رفتارهای امام(ع)، حفظ جان یاران و شیعیان بود. اگرچه حفظ شیعیان از مصادیق مصالح‌ عمومی است، اما ازآنجایی که شیعیان، حافظان و پاسداران دین و موالی اهل بیت (ع) بودند، حفظ آنان از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. ادامه نبرد امام حسن (ع) با معاویه و احتمال پیروزی سپاهیان‌ شام‌ بر سپاهیان عراق، آرزوی دیرینه معاویه را برآورده می کرد و او با این بهانه شیطانی، ریشه‌ اسلام‌ ناب محمدی را می خشکانید و به جای آن، اسلام تحریف و تـفسیر ‌شـده امویان را ترویج‌ می کرد.

نشر فرهنگ اصیل اسلام

پژوهشگر امور دینی، از امور اساسی‌ دیگری که امام مجتبی (ع) آن را به بهترین وجه انجام داد و بدان‌ اهمیت‌ فراوان می داد، نشر فرهنگ اصیل اسلام را در برابر تحریفات و تهاجم فرهنگی حاکمان اموی به ویژه معاویه دانست و گفت: این خاندان بیش ترین دشمنی ها را در مقابل اسلام و رسول خدا(ص)‌ روا داشتند. معاویه پس از پیروزی نظامی عـلیه حکومت عراق و اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، تهاجمی را برای‌ نابودی فرهنگ رسالت و امامت امامان راستین شـیعه آغاز کرد.

بدعت‌ گذاری‌ در دین، تشویق جاعلان حدیث و علنی کردن منکرات از مصادیق تهاجم فرهنگی و بدعت های معاویه به شمار می رفت. البته معاویه با همه کوششی که‌ در از میان بردن سیره رسول خدا(ص) و منزوی کردن اهل بیت (ع) داشت، موفقیت چندانی به دست نیاورد، زیرا امام مجتبی(ع) شیوه ای را که در تربیت مردان صالح و فدایی برای‌ اسلام‌ و معرفی فرهنگ اصیل و صحیح امامت راستین در مدینه‌ جدش‌ رسول خدا(ص)‌ انتخاب‌ کرده‌ بود، اثری ژرف در دل های‌ مردم‌ و مسلمانان گذاشت. آنان دانستند که احکام شرعی و مـسایل روزمره خود را باید از مدینه دریافت کنند. امام مجتبی (ع) نامه‌ هایی را به بعضی‌ از افراد مؤثر و ناآگاه به صورت‌ پنهانی ارسال می داشت و در آن، انحرافات هـیأت حاکم را از سیره جدش‌ رسول‌ خدا(ص) بـیان می کرد و نیز مردانی‌ را آموزش و تعلیم می‌ داد و به شهرهای مختلف می‌ فرستاد.

نشر فرهنگ اصیل اسلام توسط حسن بن علی (ع) در دوره ۱۰ ساله، موجب احیای مجدد اسلام و یادآور گفتار و کردار و نظریات پیامبر(ص) بود و اگر نرمش قهرمانانه سبط اکبر رسول خدا(ص) آن هم از پایگاه وحی و حرم پیامـبر(ص) نبود، معاویه و اطرافیانش اثری از اسلام و اهل بیت (ع) باقی نمی گذاشتند.

درس‌هایی از کرامت حضرت امام حسن (ع)

حجت الاسلام مجید سروستانی در پایان الگوگیری از کریم بودن امام حسن(ع) را در این دوران مهم دانست و گفت: تمام اهل بیت(ع) کرامات خاصی دارند اما این صفت برای امام حسن (ع) جلوه خاصی دارد. آن هم به خاطر انفاق‌ها و بذل و بخشش‌هایی که داشتند. حضرت مجتبی(ع) دوبار همه دارایی خویش و سه بار نصف مال خود را در راه خدا انفاق و احسان کردند. علمای شیعه و اهل سنت آن را در کتاب های خود نقل کرده ‏اند. نخستین کرامت حضرت، در مقابل دشمنان است. شواهد فراوانی در زندگی امام حسن مجتبی(ع) وجود دارد که افزون بر دوستان، نسبت به دشمنانشان که بیشتر نادان و جاهل بودند، رفتار کریمانه اش باعث تغییر و منقلب شدن آنها می شد. کریم بودن حضرت(ع) به قدری بود که حتی با دشمنان‌شان هم کریمانه برخورد می‌کردند. آنها هر آنچه را که داشتند، می‌بخشیدند یعنی ایثار می‌کردند. از کرامات امام حسن (ع) باید همدلی و مواصات را یاد بگیریم.