نویسنده : احمد عابدین زاده
 

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از فرصت های بزرگ که هر سال در اختیار ما قرار می گیرد شب قدر است؛ شبی که بهتر از هزار ماه است و انسان در ان شب می تواند ره صد ساله را در یک شب بپیماید، اما هم چنان که امیرالمومنین علی علیه السلام می فرماید، فرصت گذراست و به غنیمت نیاز دارد الفرصه تمر مر السحاب، فانتهزوا فرص الخیر(1) و بدون شناخت غنیمت ممکن نیست. ما در این مقاله برای شناخت این فرصت بزرگ، امتیازات ان را بیان می کنیم تا شاید گامی کوچک در این مسیر برداشته باشیم.

امتیازات شب قدر
شب مبارک قدر، امتیازات زیادی دارد که بعضی از انها به قرار زیرند:

1 شب قدر قلب ماه رمضان است، ماهی که ماه خدا و بهترین ماه ها است.

عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: ان عده الشهور عندالله اثنا عشر شهرا فی کتاب الله یوم خلق السماوات و الارض، فغره الشهور شهرالله عز ذکره و هو شهر رمضان و قلب شهر رمضان لیله القدر و...(2)

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: همانا تعداد ماه ها نزد خداوند در کتاب خدا و در ان روزی که اسمان ها و زمین را خلق کرد، دوازده ماه است و اول ماه ها ماه خداست که ماه رمضان است و قلب ماه رمضان شب قدر است.

2 شب قدر بهتر از هزار ماه است لیله القدر خیر من الف شهر(3). در تفسیر چگونگی برتری شب قدر روایات مختلف وارد و نظرات گوناگون ارایه شده است که برخی از انها به قرار زیر است:

الف ارزش عبادت در ان شب از ارزش عبادت در طول هزار ماهی که شب قدر در ان نباشد، بیشتر است. علامه طباطبایی(ره) در تایید این نظر می فرماید: مناسب با غرض قران هم همین معنا است، چون همه عنایت قران در این است که مردم را به خدا نزدیک و انها را به وسیله عبادت زنده کند و زنده داری ان شب با عبادت بهتر از عبادت هزار ماه است. ممکن است همین معنا را از ایه سوره دخان نیز استفاده کرد؛ چون در انجا شب قدر را پر برکت خوانده و فرموده است:انا انزلناه فی لیله مبارکه (4)(5)

روایات زیادی نیز موید این معنا هستند که از جمله انها روایت زیر است:

عن حمران انه سال اباجعفر(علیه السلام..). قال: قلت: لیله القدر خیر من الف شهر، ای ش، عنی بذلک؟ فقال: العمل الصالح فیها من الصلاه و الزکاه و انواع الخیر خیر من العمل فی الف شهر لیس فیها لیله القدر و لو لا ما یضاعف الله تبارک و تعالی للمومنین، ما بلغوا و لکن الله یضاعف لهم الحسنات بحبنا.(6)

از حمران نقل شده است که گفت: از امام باقر علیه السلام در مورد قول خداوند متعال که فرموده است: شب قدر از هزار ماه برتر است پرسیدم که منظور از ان چیست؟ حضرت در جواب فرمود: عمل نیک اعم از نماز و زکات و انواع خوبی در ان شب از عمل در هزار ماهی که داخلش شب قدر نباشد، برتر است و اگر خداوند متعال برای مومنان این اعمال را چندین برابر نمی کرد، انها به ان نمی رسیدند؛ ولی خداوند تعالی به واسطه محبت ما حسنات را برای انها چندین برابر می کند.

3 شب قدر اول هر سال است.

عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال: راس السنه لیله القدر، یکتب فیها ما یکون من السنه الی السنه(7)

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود: سر سال شب قدر است که در ان شب هر چه در طول سال بعد اتفاق می افتد، نوشته می شود.

ناگفته نماند که منظور از اول سال در اینجا سال های عرفی مثل سال شمسی، میلادی یا قمری که معیار روابط عرفی هستند، نیست؛ بلکه چنان که از روایت هم پیداست، منظور سال تقدیر است و در ان شب امور یک سال مقدر می شود.

4 نزول قران: بزرگترین اتفاق شب قدر، نزول قران کریم در این شب مبارک است انا انزلناه فی لیله القدر(8)؛ قرانی که حاوی بزرگترین نیاز و گمشده بشر یعنی هدایت است شهر رمضان الذی انزل فیه القران هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان (9). در چنین شبی خداوند رحمان به بندگانش هدیه ای داد که تا ابد برایش نظیری نیست و همگان از اوردن همانندش عاجزند و ان کنتم فی ریب مما نزلنا علی عبدنا فاتوا بسوره من مثله و ادعوا شهداءکم من دون الله ان کنتم صادقین فا؛ن لم تفعلوا و لن تفعلوا فاتقوا النار التی وقودها الناس و الحجاره اعدت للکافرین (10). در این شب فرخنده، او به خاطر رحمت بی منتهایش برای هدایت انسان ها کتابی را فرو فرستاد که تمام نیازهای بشر در مورد هدایت را براورده کند و نوری را فرا روی او نهاد که تا سر منزل مقصود او را راهبر با شد. اگر هدایت الهی به واسطه وحی نبود، انسان ضعیف نه تنها برنامه ای برای اخرت خویش نداشت، در مقابل ناملایمات زندگی از میان می رفت؛ چرا که قوای ادراکی او بی پرتو نور هدایت راه به جایی نداشت. انسان معاصر هم بدون هدایت قران جز حیوانیت چیزی نمی فهمید و در مقابل طوفان جاهلیت نو خود را می باخت و در منجلاب خود بینی غرق می شد؛ چنان که در این طوفان سهمگین تنها کسانی نجات یافته اند که سوار کشتی وحی و قران گشته، به ان طناب محکم الهی چنگ زده اند.

5 تقدیر امور سال اینده: در شب قدر امورات سال بعد اعم از تولد، مرگ، ارزاق و غیره مقدر می شوند.

عن حمران انه سال اباجعفر(علیه السلام) عن قول الله عزوجل انا انزلناه فی لیله مبارکه قال... قال الله عزوجل فیها یفرق کل امر حکیم قال یقدر فی لیله القدر کل شیء یکون فی تلک السنه الی مثلها من قابل خیر و شر و طاعه و معصیه و مولود و اجل او رزق فما قدر فی تلک السنه و قضی فهم المحتوم و لله عزوجل فیه المشییه(11)

از امام باقر علیه السلام نقل شده است که فرمود:... خداوند عزوجل فرمود: در ان شب مبارک هر امر محکمی تقسیم می شود. امام علیه السلام فرمود: در شب قدر هر چه در سال اینده تا شب قدر دیگر از خوبی و بدی و اطاعت و عصیان و زایش و مرگ و رزق اتفاق می افتد، مقدر می شود و هر انچه در ان سال مقدر و حکم شود، حتمی است و خدای عزوجل در ان اختیار دارد... .

6 فرو امدن فرشتگان: در این شب فرشتگان از اسمان بر زمین فرو می ایند و احکام سال بعد را بر ولی امر ابلاغ می کنند.

عن ابی جعفر (علیه السلام) قال: ... انه لینزل فی لیله القدر الی ولی الاCمر تفسیر الاCمور سنه سنه یومر فیها فی امر نفسه بکذا و کذا و فی امر الناس بکذا و کذا... .(12)

امام باقر علیه السلام می فرماید: در شب قدر تفسیر امور، سال به سال بر ولی امر نازل می شود و در ان ولی امر مامور می شود که در کار مربوط به خودش چنین و چنان و در کارهای مربوط به دیگران چنین و چنان کند.

7 زنجیر شدن شیاطین: در شب قدر شیاطین زنجیر می شوند و نمی توانند انسانها را فریب دهند، خداوند با ایجاد دیوانگی، مرض و اسباب دیگر فساد در انها، مانع انها می شود.

عن النبی (صلی الله علیه واله) قال: ان الشیطان لایخرج فی هذه اللیله حتی یضی ء فجرها و لایستطیع فیها علی احد بخبل او داء او ضرب من ضروب الفساد و لا ینفذ فیه سحر ساحر. (13)

از پیامبر اکرم صلی الله علیه واله روایت شده است که فرمود: همانا شیطان در این شب (شب قدر) تا هنگام طلوع سپیده خارج نمی شود و در این شب نمی تواند با دیوانگی و مرض و دیگر اقسام فساد مانع انسانها بشود و جادوی جادوگری در ان اثر نمی کند.

ایه شریفه سلام هی حتی مطلع الفجر (14) هم این مطلب را تایید می کند.

نکته ای که در اینجا توجه به ان لازم است، این که فریب شیطان جایی معنا دارد که انسان خود در پی گناه نباشد. شیطان کسانی را فریب می دهد که به دنبال اطاعت خدای تعالی هستند. او قسم خورده است که انسان ها را از صراط مستقیم برگرداند قال فبما اغویتنی لاCقعدن لهم صراطک المستقیم(15) و لذا کسی که در صراط مستقیم نیست، نیازی به برگرداندن و فریب دادن ندارد. بنابر این زنجیر شدن شیطان در شب قدر مانع گناه مومنینی می شود که در اوقات دیگر در معرض فریب او هستند؛ نه انهایی که خود در گناه غوطه ورند.

8 بی اثر شدن سحر و جادو: سحر و جادو در این شب اثر نمی کند.

عن النبی(صلی الله علیه واله) قال: ان الشیطان لایخرج فی هذه اللیله... و لاینفذ فیه سحر ساحر.(16)

پیامبر اکرم صلی الله علیه واله فرمود: شیطان در این شب خارج نمی شود... و در ان جادوی هیچ جادوگری اثر نمی کند.

9 بخشیده شدن گناهان: در شب قدر گناهان گذشته با بهانه های مختلف امرزیده می شوند.

عن النبی(صلی الله علیه واله) قال: من قام لیله القدر ایمانا و احتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه .(17)

پیامبر اکرم صلی الله علیه واله فرمود: هر کس در شب قدر از روی ایمان و با اخلاص شب زنده داری کند، خدای متعال گناهان گذشته اش را می بخشاید.

عن ابی عبدالله (علیه السلام) قال اذا کان لیله القدر و فیها یفرق کل امر حکیم نادی مناد تلک اللیله من بطنان العرش ان الله تعالی قد غفر لمن اتی قبر الحسین(علیه السلام) فی هذه اللیله.(18)

امام صادق علیه السلام فرمود: وقتی شب قدر شد که در ان هر امر محکمی جدا می شود، در ان شب منادی از درون عرش ندا می کند که همانا خداوند متعال کسی را که در این شب کنار قبر حسین علیه السلام بیاید، بدون شک می بخشد.

خواب حضرت یوسف علیه السلام: حضرت یوسف علیه السلام ان شب در خواب دید که خورشید و ماه به همراه یازده ستاره بر او سجده می کنند.

عن ابن عباس ان یوسف (علیه السلام) رای فی المنام لیله الجمعه لیله القدر احد عشر کوکبا نزلت من السماء فسجدت له و رای الشمس و القمر نزلا من السماء فسجدا له... .(19)

از عبدالله بن عباس نقل گردیده است که گفت: حضرت یوسف علیه السلام در شب جمعه که شب قدر هم بود، در خواب دید که یازده ستاره از اسمان فروامدند و به او سجده کردند و خورشید و ماه را هم دید که از اسمان فرو امدند و بر او سجده نمودند. ...

-------------------------------

پی نوشت ها:
1 نهج البلاغه، ص654، حکمت 21: فرصت همانند ابر می گذرد، پس فرصت های خوب را غنیمت شمارید.

2 کافی،ج4،ص65؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص99.

3 قدر، 3.

4 دخان، 3: ما قران را در شبی پر برکت نازل کردیم.

5 المیزان فی تفسیرالقران، ج20، ص332.

6 کافی، ج4، ص 157؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص158؛ وسایل الشیعه، ج10، ص351.

7تهذیب الاحکام، ج4، ص332.

8 قدر، 2: همانا ما قران را در شب قدر فرو فرستادیم.

9 بقره، 185: ماه رمضان، که در ان برای راهنمایی مردم و بیان راه روشن هدایت و جدا ساختن حق از باطل، قران نازل شده است .

10 بقره، 23-24: و اگر در انچه بر بنده خویش نازل کرده ایم در تردید هستید، سوره ای همانند ان بیاورید و جز خدای همه حاضرانتان را فراخوانید اگر راست می گویید. و هر گاه چنین نکرده اید که هرگز نتوانید کرد پس بترسید از اتشی که برای کافران مهیا شده و هیزم ان مردمان و سنگها هستند..

11 کافی، ج4، ص157؛ من لایحضره الفقیه، ج2، ص158.

12 کافی، ج1، ص248.

13 مجمع البیان، ج10، ص789.

14 قدر، 5: این شب رحمت و سلامت و تهنیت است تا صبحگاه.

15 اعراف، 16: گفت: حال که مرا نومید ساخته ای، من هم ایشان را از راه راست تو منحرف می کنم .

16 مجمع البیان، ج10، ص789 .

17 همان.

18 تهذیب الاحکام، ج6، ص49.

19 بحارالانوار، 12، ص218 .

 

منبع : مجله  افق حوزه  18 شهریور 1388 - شماره 239