اختلال وسواسی یک نوع اختلال اضطرابی ناتوان کننده است. در این اختلال مدام افکار مزاحم و ناخواسته ای شکل می گیرند که فرد نمی تواند از دست آنها خلاص شود. مثلاً ممکن است فرد دائماً از این که همه اجسام آلوده هستند هراس داشته باشد و برای رهایی از این هراس مکرراً دست ها و اجسام را بشوید. وسواس شستشو یک نوع از اختلال وسواسی به شمار می رود.

اختلال وسواس جبری که به اختصار به آن اختلال وسواس گفته می شود .دسته ای از اختلال های اضطرابی محسوب می شود که با شیوع نسبتا بالا بر زندگی بسیاری از افراد مبتلا تاثیرات ناخوشایند اجتماعی ,شغلی وخانوادگی می گذارد.در مطلب پیش رو علاوه بر آشنایی با این اختلال به طور مختصر به علل و درمان و سئوال های رایج پاسخ گفته می شود.

اختلال وسواس فکری عملی (به انگلیسی: Obsessive-compulsive disorder، به اختصار OCD)‏، یک اختلال اضطرابی مزمن است که با اشتغال ذهنی مفرط در مورد نظم و ترتیب و امور جزئی و همچنین کمال‌طلبی همراه است، تا حدی که به از دست دادن انعطاف‌پذیری، صراحت و کارائی می‌انجامد

وسواس شامل احساس، اندیشه یا تصویر ذهنی مزاحم است و اجبار شامل رفتاری آگاهانه و عودکننده‌است. ریشه بیماری وسواس اضطراب است و بیماری به دو شکل فکری و عملی بروز می‌کند. چنانچه بیمار در برابر انجام عمل وسواسی مقاومت کند، اضطرابش بیشتر می‌شود. گاهی اوقات کودکان هم دچار وسواس می‌شوند که معمولاً نشانه‌های آن رفتارهای پرخاشگرانه، تکرار کلمات و یا لجبازی با اطرافیان است.[

اختلال وسواس یک بیماری است که با رعایت نظافت عادی افراد فرق می کند و این بیماری در کارکردهایی که مورد انتظار نقش افراد است اختلال ایجاد می کند،‌نکته دیگری که باید به آن توجه کنیم این است که در جامعه ما اختلالات روانی جنبه فرهنگی هم دارد و به نظر می رسد اگرچه بسیاری از افرادی که به اختلال وسواس دچار هستند، وسواس را یک بیماری نمی دانند اما می دانند که این رفتارها غیرعادی است ولی آنها را بیماری محسوب نمی کنند.

بسیاری از افراد بیماری وسواس را در غالب یک سندرم می دانند نه یک بیماری و به همین دلیل ممکن است که برای درمان این بیماری مراجعه نکنند، برخی افراد وسواس احتکار دارند و همه وسایل را جمع می کنند و گاهی این وسواس ها شکل فلسفی به خود گرفته و به عنوان مثال دائم به این موضوع فکر می کنند که این دنیا چگونه بوجود آمده و بحث های فلسفی از این قبیل و برخی دیگر وسواس خرید کردن دارند و این افراد برای سرپوش گذاشتن بر روی اضطراب خود این حالات را دارند

برخی افراد هم هستند که شخصیت های وسواسی دارند و این افراد دارای وجدان کاری بوده و در محیط کار بسیار منضبط و خشک هستند و اتفاقا گفته شده که این افراد بسیار خوب کار می کنند و به نحو احسن وظایف خود را انجام می دهند اما اگر به عنوان مسئول یا مدیر انتخاب شوند زیردست های خود را اذیت می کنند و ویژگی دیگر افراد وسواسی این است که کمال گرا هستند و به همین دلیل کار دیگران مورد تایید وی قرار نمی گیرد و دیگران را اذیت می کنند.

زیربنای بیماری وسواس اضطراب است و برای درمان این افراد در وهله اول باید زیربنای اضطراب شناخته شود و برای این افراد به مدت کوتاهی باید آرام بخش تجویز شود و همچنین تجویز برخی داروها و به کارگیری روش های روانشناختی و رفتار درمانی و شناسایی افکاری که قبل از وسواس از فرد سر می زند و صحبت با بیمار و به کار بردن روش های غرقه سازی عینی توام با مدل سازی و جلوگیری از پاسخ و روش های توقف فکر در بیمار، از جمله روش های درمانی افراد مبتلا به اختلال روانی وسواس است

اختلال وسواسی از انواع خفیف تا بسیار شدید می تواند باشد و می تواند موجب آشفتگی زندگی فردی و اجتماعی شده و حتی کار یا تحصیل فرد را مختل کند.

علت ایجاد وسواس چیست؟

علت دقیق ایجاد وسواس مشخص نشده است ولی علل مختلفی از جمله علل مربوط به مغز، عوامل ژنتیکی و محیطی بر آن تاثیر دارند. تصویربرداری از مغز در بیماران نشان می دهد که فعالیت مغز این افراد الگوی متفاوتی دارد و فعالیت قسمت خاصی از مغز در آنها غیر طبیعی است. این یافته ها و نیز به هم خوردن تعادل واسطه های شیمیایی خاصی مانند سروتونین ممکن است با بیماری در ارتباط باشد.

علائم اختلال وسواسی چیست؟

وسواس یک بیماری مزمن و طولانی مدت است. ممکن است علائم زمانی افزایش و زمانی کاهش یابند. درمان، علائم بیماری را تخفیف می دهد ولی ممکن است برخی از علائم مدتی پس از شروع درمان نیز باقی بمانند.

اضطراب شایع ترین علامت این بیماری است. مثلاً ممکن است فرد احساس کند که اگر یک کار خاص را انجام ندهد اتفاق وحشتناکی رخ می دهد. یا ممکن است مکرراً اجاق گاز ، شیرآب، بخاری، قفل در و … را چک کند و اگر این کار را نکند احساس اضطراب شدید، پریشانی و بی کفایتی به فرد دست می دهد وسواس چک کردن یکی دیگر از انواع وسواس است.

نشانه های اختلال وسواسی شامل:

۱- وسواس:

افکار نابه جا، تکرار شونده، ناخواسته و اجبارکننده ای است که افکار طبیعی فرد را مختل می کند و موجب اضطراب یا هراس می شود. این افکار می توانند فجیع و بی رحمانه و یا به صورت ترس از بیماری باشد و یا مانند ترس زیاد از صدمه دیدن خود یا افراد مورد علاقه ، نیاز شدید به اینکه باید همه کارها کاملاً دقیق و صحیح انجام شوند، هراس از آلودگی و کثیفی اشیا و…

۲- اضطرار و اجبار:

رفتارها یا کارهای عمدی است که برای کنترل افکار وسواسی مکرراً انجام می شوند. فرد به این روش تلاش می کند تا از دست افکار آزار دهنده خود خلاص شود. مانند شستن مکرر یا چک کردن مداوم کاری که انجام شده، شمردن مکرریک عمل مانند شمردن مکرر دفعات شستشو، تکرار کردن کارها مثلاً چیدن مکرر اشیا برای اینکه منظم شوند، جمع آوری و انباشتن اشیا خاص و… افراد مبتلادر آگاهی از بیماری خود متفاوتند. ممکن است گاهی متوجه باشند که افکارشان صحیح نیست و گاهی عمیقاً به آن معتقد باشند.

چگونه اختلال وسواسی تشخیص داده می شود؟

تشخیص اختلال وسواسی با توجه به علائم آن، تاریخچه بیماری و معاینه توسط پزشک صورت می گیرد. وسواس یا اجبار به انجام کار خاص وقت گیر بوده و معمولاً بیش از یک ساعت در روز طول می کشد. همچنین به میزان زیادی روال عادی زندگی روزمره، کار، روابط اجتماعی یا تحصیل فرد را مختل می کند.

مدت درمان افراد مبتلا به اختلال وسواس از افرادی که دارای شخصیت وسواسی هستند طولانی تر است و اصلی ترین بحث در این افراد این است که روابط اجتماعی این افراد بسیار محدود است و این باعث می شود که این افراد از نظر اجتماعی، افراد بی مصرفی شوند و در خانواده هم مشکلات بسیاری هم برای خود فرد بیمار و هم برای اعضای خانواده وی، بوجود می آید.

اختلال وسواسی چگونه درمان می شود؟

درمان اختلال وسواسی از طریق مشاوره، روان درمانی و همچنین به وسیله داروها صورت می گیرد.داروهای ضدافسردگی خاصی هستند که بر واسطه های شیمیایی مغز مانند سروتونین اثر می کنند. برای تاثیر این داروها بر افکار و رفتارها ممکن است به چند هفته زمان نیاز باشد.

روان درمانی نیز از طریق روش رفتار شناختی انجام می شود. با مواجهه تدریجی با عامل هراس و خودداری از انجام کارهای خاص به مرور از اضطراب و هراس فرد کاسته می شود. مثلاً اگر وسواس شستشو دارید مکررا شیئی را که تصور می کنید آلوده است لمس کنید و پس از آن دست های خود را نشویید. اگر این کار را تکرار کنید به تدریج از هراس و اضطراب شما کاسته خواهد شد. این کار در مورد افکار نا بجا نیز موثر است. بهترین روش، استفاده همزمان از دارو و روان درمانی است.

منبع: میگنا