بایدن از ۲۰ ژانویه قدرت را در کاخ سفید بر عهده خواهد گرفت. اظهارات بایدن و رویکرد دموکرات ها در جهان سیاست که بر ائتلاف و چندجانبه گرایی تاکید دارند؛ این امید را در دنیا ایجاد کرده که عصر یکجانبه گرایی در سیاست بین الملل به پایان خواهد رسید و راههای بازگشت به دیپلماسی هموارتر خواهد شد.

با رای آرای کالج الکترال، بایدن رسما رئیس جمهوری آمریکا شد. طبق انتظار بایدن با کسب ۳۰۶ رای الکترال از حد نصاب ۲۷۰رای لازم، پیروز نهایی و قاطع انتخابات آمریکا شد. مطابق تقویم سیاسی آمریکا، بایدن از ۲۰ ژانویه قدرت را در کاخ سفید بر عهده خواهد گرفت. اظهارات و شعارهای بایدن و اساسا رویکرد دموکرات ها در جهان سیاست که بر ائتلاف و چندجانبه گرایی تاکید دارند؛ این امید را در میان کشورهای دنیا نظیر اتحادیه اروپا، چین و سایر قدرت های مهم دنیا ایجاد کرده که با حضور بایدن در آمریکا عصر یکجانبه گرایی در سیاست بین الملل به پایان خواهد رسید. اهمیت این مساله از آنجاست که از مدت زمامداری ترامپ در آمریکا چهار سال می گذرد و طی این مدت آنچه که از ترامپ برای سیاست بین الملل به یادگار مانده است؛ تحریم، بی ثباتی در تجارت بین الملل و افزایش التهابات بین المللی است. ابزار ترامپ برای پیشبرد سیاست اش، فشار، تحریم و تهدید است. رئیس جمهوری آمریکا با رویکرد خودمحورانه به دنبال نظم آفرینی جدید در نظام بین المللی است. نظم آفرینی مورد نظر ترامپ، هژمونی آمریکا و تبعیت همه قدرت جهانی از رویکرد آمریکاست. چندجانبه گرایی جایی در سیاست خارجی ترامپ و تیم سیاسی اش ندارد و رویکرد آمریکا در دوران ترامپ بر یکجانبه گرایی و اعمال زور و فشار متکی است. اساسا مذاکره برای این نیست که با گفت و گو و چانه زنی مشکلات حل نشود، مذاکره برای ترامپ هم محملی برای اعمال فشار و تهدید است. رفتار سیاسی ترامپ طی این مدت گویای همین است که با اینکه از مذاکره سخن میگوید اما در درون این مذاکره زبان تهدید نهفته است. دیپلماسی و مذاکره برای حل چالش ها و تقسیم امتیازات است. یک نوع بازی برد - برد در دیپلماسی قرار دارد. ترامپ دنبال بازی برد و باخت است و نگرش رئالیستی از سیاست بین الملل دارد. نگرش رئالیستی از سیاست بین المللی یعنی افزایش ضریب امنیت و منافع یک کشور در قبال کاهش منافع طرف مقابل است. در برابر این نگرش رویکرد لیبرالیستی است که سیاست را عرصه منافع متقابل و مشترک می بیند.

تحریم مانعی برای ایفای نقش در رشد اقتصاد جهانی
ترامپ اعتقادی به بازار آزاد و سرمایه داری تجاری نداشته و ندارد. رویکرد اقتصادی ترامپ حمایت گرایی اقتصادی(مرکانتلیسم) است. به عبارتی ترامپ با در پیش گرفتن رویکرد ملی گرایی اقتصادی به دنبال سواری گرفتن رایگان از اقتصاد بین الملل برای آمریکاست. این نگرش زمینه ساز بی ثباتی در اقتصاد بین الملل است. اقتصاد بین الملل یک زمین مشترک است و نباید در این زمین مشترک، منافع یک جانبه را در نظر گرفت. طبیعی است که وقتی دیگران از این منافع و زمین مشترک استفاده لازم را نبرند، تبعات منفی بر اقتصاد بین الملل به شکل افزایش فقر، جنگ و ناامنی و مهاجرت های انسانی در پی دارد.
کارکرد تحریم در اقتصاد بین الملل یعنی محروم کردن کشور هدف از انتفاع اقتصادی از مزایای نظام بین المللی است. کشوری که صاحب منابع و تکنولوژی است و می تواند نقش موثر در رشد اقتصاد جهانی ایفا کند، این کشور بنا به ملاحظات سیاسی از این نعمت و امکانات محروم شود. طبیعی است که ادامه این روند به ضرر اقتصاد جهانی است. امروز ایران اسلامی تحت تحریم های ظالمانه دشمن قرار گرفته است. ایرانی که در خط مقدم کنترل قاچاق انسانی، مهاجرت های انسانی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر قرار دارد.
این جفای نابخشودنی است که کشوری که در خط ثبات و صلح جهانی است اینچنین تحت تحریم های دشمن قرار گیرد. در دو موضوع مهاجرت انسانی و مواد مخدر، جمهوری اسلامی ایران، پیشگام است. امروز همه نهادهای بین المللی اذعان دارند جمهوری اسلامی ایران با تمامی محدودیت های منابعی در حوزه مالی، با تمام توان در حوزه مقابله با ترانزیت مواد مخدر و کنترل مهاجرت از افغانستان و پاکستان به سمت اروپا نقش آفرینی می کند. تحریم و تشدید فشارهای مالی می تواند اثر منفی بر دو موضوع قاچاق مواد مخدر و مهاجرت انسانی بگذارد که اتفاقا یکی از مهم ترین تهدید های جهانی در جهان امروز، چالش پناهندگان است. جمعیتی در حدود ۶۰ میلیون بی پناه و آواره است و اساسا یکی از تهدیدات بالقوه نظام بین المللی، چالش آوارگی و مهاجرت های انسانی است که روز به روز هم در حال تشدید است.

مردم قربانی اصلی در تحریم ها
واقعیت این است که تحریم، شهروندان ومردم عادی را هدف قرار می دهد. با اینکه تحریم به عنوان ابزاری سیاسی برای تضعیف دولت هدف و پیشبرد اهداف سیاسی مورد نظر اعمال می شود؛ اما در نهایت این مردم و شهروندان عادی هستند که قربانی تحریم می شوند. وقتی کانالهای مالی به روی کشوری تحریم شونده بسته می شود؛ اثرات این موضوع را در دو بخش معیشتی و پژشکی بر مردم عادی شاهد هستیم. در همین موضوع تحریم های ترامپ که طی سه سال اخیر علیه کشورمان اعمال شده است؛ اثرات مخرب این تحریم را بر زندگی شهروندان شاهد هستیم. فاکتور اصلی گرانی، تورم و بی ثباتی قیمت ها در اقتصاد امروز کشور تحریم است. وقتی منبع درامدی کشور که نفت است، تحریم می شود اساسا ارزی وارد کشور نمی شود که با آن ارز، نیازهای وارداتی کشور در حوزه های مختلف تامین شود. این امر تاثیر خودش را بر افزایش قیمت ها می گذارد. افزایش قیمت ها نتیجه اش را در کاهش قدرت خرید مردم و کوچک شدن سبد خانوارها شاهد هستیم.
در حوزه پزشکی هم، تحریم اثرات خاص خودش را گذاشته است. در همین تحریم های اخیر آمریکا که ۱۸ بانک ایرانی را هدف قرار داده است؛ موضوع بیشتر نیازهای وارداتی کشور در حوزه دارویی و پزشکی است که مخالفت های جهانی را هم برانگیخته است. این تحربم دوازدهمین دور تحریم های آمریکا علیه ایران است که از زمانی که ترامپ روی کار آمده است. از دید وزارت خزانه داری آمریکا با تحریم های اخیر کل صنعت مالی ایران در لیست سیاه قرار گرفت. جنبه طنز و پارادوکسیکال ماجرا در اینجاست که اعمال تحریم ها از سوی وزارت خزانه داری آمریکا با هدف حمایت از مردم صورت می گیرد. مردمی که قربانی این تحریم ها هستند و زندگی اقتصادی شان روز به روز ضعیف تر می شود.
در داخل و خارج از آمریکا، تحریم های جدید را با توجه به ارتباط اش به کالاهای بشردوستانه تقبیح کرده و این اقدام ترامپ، اقدامی غیر انسانی و به دور از ارزش های حقوق بشری اعلام کرده اند. در راس این مخالفت ها به قدرت بزرگ اروپایی(انگلیس، فرانسه و آلمان) موسوم بهE۳ قرار دارد که نگران کمبود کالاهای پزشکی و اقلام انسان دوستانه در اثر این تحریم ها هستند. سال گذشته ایران به ارزش ۱ میلیارد دلار اقلام دارویی وارد کرده بود که به با عطف به تحریم های جدید واردات در این حوزه با دشواری مواجه خواهد شد.

یکجانبه گرایی ترامپ عامل بی ثباتی و افزایش تنش در نظام بین الملل

مخالفت قدرت های اروپایی با نظام تحریمی ترامپ گویای این است که امروز واگرایی عمیقی در نظام بین الملل نسبت به رویه رفتاری یکجانبه گرایانه ترامپ وجود دارد. این رویه رفتار تک روانه می تواند به بی ثباتی و افزایش تنش در نظام بین الملل بینجامد. ترامپ بدون توجه به منافع جهانی به دنبال پیاده سازی ایده خاص خودش است و این امر باعث می شود فضای تخاصم بر روابط بین الملل حاکم گردد. بعد از جنگ دوم جهانی هیچ گاه شکاف میان دو سوی آتلانتیک به این حد گسترده و جدی نبوده است. در همین موضوع ایران، شاهد این هستیم که اروپایی ها حاضر به همراهی با آمریکا نیستند. در موضوع مکانیسم ماشه، بی اعتباری آمریکا به وضوح دیده نشد. هیچ قدرت اروپایی و غیر اروپایی حاضر در شورای امنیت سازمان ملل در کنار آمریکا علیه ایران قرار نگرفتند. این اتفاق در حالی رخ داد که تاکنون چنین شکست فضاحت باری را از آمریکا در شورای امنیت حداقل در خصوص تحریم کشورمان شاهد نبودیم. چه در دوره اوباما که معمولا همراهی قدرت های اروپایی و غیر اروپایی را داشت و چه دروه های قبل تر از آن؛ همواره آمریکا همراهی ونظر کلی شورای امنیت را در اختیار داشت. امروز رفتار خارج از عرف و به دور از نزاکت بین المللی ترامپ در موضوع تحریم های ایران، باعث شده که متحدین اروپایی فاصله گذاری معناداری از ترامپ بگیرند.
این فضا امروز در حال تغییر و تحول است و بایدن رئیس جمهوری آمریکا اعلام کرده در اولین گام چهار فرمان اجرایی ترامپ را لغو خواهد کرد. بازگشت به اجلاس آب و هوایی، احترام به توافقات بین المللی نظیر برجام نشان از بازگشت چندجانبه گرایی و اصل گفت و گو در صحنه بین المللی است. جهان سیاست در طی چهار سال دوران سخت و دشواری را گذراند و امروز همه رهبران در دنیا به دنبال بازگشت به جاده دیپلماسی و بهره مندی مشترک از تجارت بین المللی هستند.