تعاونی‌ها عنصری برای ارتقای سطح زندگی و بالابردن معیشت مردم و فعال کردن کسب و کارهای خرد و متوسط هستند. اهمیت این بخش مغفول مانده تا بدان جاست که مقام معظم رهبری نیز در دیدار اخیر خود با فعالان اقتصادی به موضوع تعاون و تعاونی ها تاکید ویژه ای کردند و آن را پدیده مطلوبی قلمداد کردند. بنابراین پرواضح است نقش تعاونی در اقتصاد کشور که شرایط بحرانی را می‌گذراند و فشار تورمی زیاد بر شانه های مردم ایجاد کرده، روزنه امیدی برای بهبود وضعیت کسب و کار و اشتغال محسوب‌می شود.

روزنامه رسالت در گفت‌وگو با کارشناسان به اهمیت جایگاه تعاونی‌ها در اقتصاد کشور پرداخته است؛ بنابر این گزارش بدون شک امروز توسعه اقتصادی، از مهم ترین مباحث و دغدغه های مسئولان و برنامه ریزان کشور است که پیرامون آن بحث و تبادل نظر صورت می گیرد، چراکه کشور بدون داشتن رشد اقتصادی، راکد شده و حیات اقتصادی و حتی موجودیت خود را از دست می دهد. از مهم ترین ویژگی های کشورهای کمتر توسعه یافته یا درحال توسعه می توان به پایین بودن تولید داخلی، اشتغال و وجود بیکاری و کمبود سرمایه اشاره کرد. این در حالی است که نقش تعاون و تعاونی ها در رفع این مشکلات از اهمیت بسزایی برخوردار است، اما متاسفانه شاهد هستیم با توجه به تاکید اصل ۴۴ قانون اساسی در مردمی کردن اقتصاد، بخش تعاونی ها مورد غفلت واقع شده و نتوانسته اند به جایگاهی که برای آنها تعریف شده، دست پیدا کنند.

تعاونی ها عنصری برای ارتقای سطح زندگی و بالابردن معیشت مردم و فعال کردن کسب و کارهای خرد و متوسط هستند. اهمیت این بخش مغفول مانده تا بدان جاست که مقام معظم رهبری نیز در دیدار اخیر خود با فعالان اقتصادی به موضوع تعاون و تعاونی ها تاکید ویژه ای کردند و آن را پدیده مطلوبی قلمداد کردند. بنابراین پرواضح است نقش تعاونی در اقتصاد کشور که شرایط بحرانی را می گذراند و فشار تورمی زیاد بر شانه های مردم ایجاد کرده، روزنه امیدی برای بهبود وضعیت کسب و کار و اشتغال محسوب می شود.

ماشا الله عظیمی دبیرکل اتاق تعاون ایران در گفت و گو با «رسالت»، با بیان اینکه قانون به مردمی شدن اقتصاد اشاره کرده، می گوید: «قانون اساسی ظرفیت های بی بدیلی برای توجه به حضور مردم در همه عرصه ها پیش بینی کرده و بر این نکته تاکید دارد که مردم دارای قدرت در عرصه اقتصادی باشند. قانون انتخاب مهم ترین نهادهای اداره کننده کشور از جمله ریاست جمهوری را به صورت دموکراتیک به مردم داده است و در قانون برای حضور مردم در اقتصاد نیز به صراحت تاکید شده اما فرهنگ سازی و بومی سازی اقتصاد در دستور کار قرار نگرفته و بهترین قوانین به منصه اجرا نرسیده است. مردم برای کشور تصمیم گیری می کنند، اما هنوز اقتصاد برای مردم تصمیم گیری می کند.»

وی با بیان اینکه ساختار عمومی مردم و اقتصاد تعاونی با زیرساخت های دینی ما همخوانی دارد، گفت: «اشکال مختلف تعاونی بهترین نوع اقتصاد است که به باورهای ما نزدیک است، اما متاسفانه سهم تعاونی در کشور کمتر از ۲۵ درصد در اقتصاد است و مشارکت مردم در اقتصاد کشور هنوز به مسئله ای مغفول مانده تبدیل شده است.»

دبیرکل اتاق تعاون ایران افزود: «مقام معظم رهبری در توصیه های اقتصادی خودشان همواره به اقتصاد مقاومتی، اشتغال، تولید کالاهای ایرانی و صرفه جویی تاکید کرده اند. علاوه بر این در ابلاغیه اقتصاد مردمی به استفاده از ظرفیت های مردم نیز تاکید کرده است اما همچنان اصل ۴۴ قانون اساسی اجرایی نشده و سند توسعه بخش تعاون که هفت سال قبل در هیئت وزیران به تصویب رسید، اجرایی نشده است.»

عظیمی اظهار کرد: «مقام معظم رهبری در دیدار اخیر خود با تاکید بر اهمیت بخش تعاونی ها فرمودند: «تعاونی را پدیده مطلوب و مبارکی در اقتصاد می دانم.» توجه ایشان به تعاون نشان دهنده اهمیت این بخش است که قوانین لازم هم برای اجرای آن وجود دارد، اما متاسفانه هنوز نتوانسته ایم اقتصاد را مردمی کنیم. دولت باید با تاکید بر منویات رهبری بر ظرفیت های تعاونی توجه داشته باشد تا اقتصادی درون زا داشته باشیم.

وی با اشاره به مشکلات و چالش های موجود در مسیر فعالیت های تعاونی گفت: «قوانین درباره تعاونی ها به خوبی اجرا نمی شوند و مسئولین هم به این موضوع اهتمام ندارند. فضای کسب و کار در کشور به دلیل وجود مقررات زائد و دست و پاگیر و دخالت دولت مناسب نیست. ضمن اینکه تامین مالی بنگاه های متوسط و کوچک تعاونی از دیگر مشکلات مربوط به این بخش محسوب می شود. ناپایداری قیمت ها در نهاده ها و مواد اولیه وجود دارد و دولت باید به سمت پایداری قیمت ها حرکت کند. پیچیدگی قوانین و مقررات زیاد نیز از دیگر مشکلات و چالش های تعاونی هاست.»

عظیمی اضافه کرد: «اکنون تکلیف هیچ بخشی در اقتصاد مشخص نیست و باید در تامین و کنترل و نظارت توجه صورت گیرد. دولت اگر نهاده ها را به خوبی تامین کند و قیمت ها منصفانه باشند و نظارت درستی در ارتباط با شبکه های تولید و تعاونی ها وجود داشته باشد، همه بخش های اقتصادی از این جریان سود می برند و نیاز به واردات بسیاری از اقلام به حداقل می رسد، زیرا تولید در داخل دارای جذابیت می شود.»

*تجمیع سرمایه های خرد و دارایی های کوچک

شفافیت در عملکرد و دوری از فساد اقتصادی از جمله فواید و مزیت های کسب و کار در قالب تعاونی است و اصل ۴۴ قانون اساسی نیز به همین علت بر مردمی شدن اقتصاد و کم شدن سهم دولت در آن تاکید کرده است. تعاونی هامی توانند انبوه نقدینگی سرگردان را جمع آوری کرده و آن را در مسیر کسب و کار به کار بگیرند.

مسلم خانی مدیرکل دفتر ترویج و آموزش و تحقیقات وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی نیز در گفت و گو با «رسالت» با اشاره به دیدار اخیر مقام معظم رهبری با فعالان اقتصادی گفت: «ایشان در این دیدار بر کسب و کارهای تعاونی بر سه نکته تاکید ویژه داشتند. اول نقش کسب و کارهای تعاونی در مدیریت کسب و کارهای خرد، تعاون و تامین مالی جمعی و اجتماعی بود که باید از این ظرفیت برای مدیریت نقدینگی سرگردانی که در کشور وجود دارد، استفاده کرد. این سیل نقدینگی سرگردان مانند سیلی است که به سمت هر بازاری که رفته، بحران ایجاد کرده است.»

وی افزود: «تعاونی ها یکی از مدل ها و الگوهای جهانی پذیرفته شده برای تجمیع سرمایه های خرد و دارایی های کوچک است. بنابراین باید در ایران بانک تعاونی ایجاد شود. این بانک به مراتب از تعاونی های موجود کارایی بیشتری دارد و غیرربوی خواهد بود که با سرمایه های کوچک مردم و سهامداری مردم و تعاونی ها ایجاد می شود و خدمات به مردم و تعاون گران می دهد. آورده های این بانک تعاونی می تواند از عموم همه مردم باشد که بهره و سود دریافت نمی کند و بر اساس بانکداری اسلامی خدمات ارائه می دهد.»

خانی اضافه کرد: «مقام معظم رهبری بر تعاونی ها و نقشی که در ایجاد اشتغال دارد، تاکید ویژه ای دارند. تعاونی ها در همه دنیا به عنوان شرکت مادرتخصصی و سازمان دهنده و پشتیبان و پیونددهنده تلقی می شوند و لازم است در ایران نهاد بالاسری و پشتیبان کننده برای کسب و کارهای خرد و خانگی داشته باشیم. تعاونی های پشتیبان مشاغل خانگی و تعاونی های تامین نیاز مشاغل، بهترین الگو هستند که می توانند کسب و کارهای کوچک و سرگردان را در قالب الگوی تعاونی های مشاغل خرد و خانگی عملیاتی کنند. باید ایجاد تعاونی‌های پشتیبان مشاغل خرد، خانگی و تعاونی های تامین نیاز مشاغل را تبدیل به جریان واقعی و ملموس در کشور کنیم.»

وی با بیان اینکه مقام معظم رهبری بر شبکه سازی در تعاونی ها تاکید زیادی داشتند، اضافه کرد: «برای زیاد شدن قدرت تعاونی‌ها باید خوشه سازی و شبکه سازی صورت بگیرد. خوشه سازی و شبکه سازی در تعاونی ها باعث می شود پایایی و مانایی آنها بیشتر شود و سهم تعاون در اقتصاد ملی ارتقاء پیدا کند. فرمایشات مقام معظم رهبری در حوزه تعاون می تواند چراغ راه و منشور حرکت باشد و ما بر اساس رهنمودهای ایشان به سمت توانمندسازی تعاون و نقش آفرینی آنها در اقتصاد ملی حرکت کنیم.»

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اصل ۴۴ قانون اساسی اصرار بر مردمی سازی اقتصاد دارد، گفت: «بهترین و شفاف ترین وضعیت برای اجرا شدن اصل ۴۴، واگذاری کسب و کارهای دولتی قابل واگذاری به بخش خصوصی به تعاونی ها است. واگذاری کسب و کارها به تعاونی ها، هم فساد را در آنها کاهش می دهد و هم عملکرد آنها دارای شفافیت می شود وهم حضور مردم به صورت واقعی در اقتصاد محسوس می شود.»

وی ادامه داد: «ما باید به سمت ایجاد جامعه ثروتمند حرکت کنیم و اکنون اقتصاد ما به اقتصاد بازار نزدیک شده است. در چنین شرایطی مردم باید دارای درآمد مکفی باشند و یکی از راه های ثروتمند سازی آحاد جامعه امکان مشارکت در اقتصاد و ایجاد کسب و کارهای کوچک و متوسط است و تعاونی ها ابزاری برای ثروتمند سازی گروه های فقیر جامعه است. لذا تعاونی ها ابزاری برای فقر زدایی محسوب می شوند. فرمایشات مقام معظم رهبری در برهه ای که بحث آزادسازی قیمت بنزین مطرح شده درباره الگوی تعاونی، راهی برای ثروتمند سازی آحاد جامعه است.»

خانی با تاکید بر اینکه ما در شرایط تحریم به سر می بریم و قرار نیست تحریم ها به زودی رفع شوند، گفت: «تحریم ها ادامه خواهند داشت و تعاونی ها به عنوان کسب و کارهایی که توسط مردم اداره می شوند، یکی از الگوهای کسب و کاری هستند که می توانند معافیت از تحریم های یک یا چندجانبه داشته باشند. ما می توانیم با ایجاد تعاونی های جدید و حفظ تعاونی های موفق، امکان دور زدن تحریم ها را داشته باشیم. تعاونی ها در شرایط بحران و رکود و تحریم ابزار ماناساز اقتصاد و مصون ساز اقتصاد تلقی می شوند.»

مدیرکل دفتر ترویج و آموزش و تحقیقات وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی در پایان سخنانش گفت: «ما انتظار داریم حمایت از تعاونی های دانش بنیان و تعمیق فرهنگ تعاون در دانشگاه ها و مدارس و لزوم آشناشدن دانشجویان با این فرهنگ به جریان تبدیل شود و بر اساس سند توسعه بخش تعاون همه سازمان ها و نهادها با تاکید بر نهادهای آموزشی سهم و نقش و جایگاه خود را بر تعمیق الگوهای تعاونی ایفا کنند.»

باید توجه داشت در شرایط فعلی امروز که تحریم ها بر اقتصاد کشور سایه انداخته و امکان فعالیت را بسیار محدود کرده و شکاف طبقاتی زیادی در کشور شکل گرفته است، تعاونی ها می توانند بدون مواجه با تحریم ها به اشتغال در کشور کمک کنند و شکاف طبقاتی به وجود آمده را به دلیل وجود مشکلات اقتصادی به شدت کاهش دهند، اما متاسفانه از نقش مهم تعاونی غفلت شده و به آن توجه جدی نشده است.