عقده اُدیپ (به انگلیسی:Oedipus complex) در نظریه روان کاوی به تمایل حسی، عاطفی پسربچه برای رابطه با مادرش گفته می شود که حسی از رقابت با پدر را پدیدمی آورد.
بر اساس نظریهٔ فروید، پسران در آغاز مادرشان را موضوع عشق می دانند؛ ولی کم کم ، پی می برند که او مسئله عشق پدرشان هم هست؛ به این ترتیب، پدر در تصاحب مادر، به رقیب پسر، بدل می شود و پسر ترس دارد که پدر، قضیب وی را قطع کند. پس، پسر با چشم پوشی از مادر بعنوان مسئله عشق، و همانندسازی خود با پدر، از این تنگنا می رهد. وی به جبران چشم پوشی از مادر، در آینده، قادر خواهد بود که زنان دیگر را در مقام موضوع عشق برگزیند.

عقده ادیپ

عقده ادیپ چیست؟
عقده ادیپ اصطلاحی است که نخستین بار فروید آنرا مطرح کرد. بطور کلی عقده ادیپ یکی از حالاتی است که به صورت طبیعی در فرآیند رشد بوجود می آید. کودک در مرحله ادیپال رشد، نسبت به والد غیر هم جنس خویش، کشش جنسی پیدا می کند و با والد هم جنس خود، بر سر مالکیت وی، به رقابت می پردازد.

زیگموند فروید در نظریه ی عقده ی ادیپ خود این را اثبات نموده که بچه ها در مرحله های جنسی خود کاملاً از توانایی های جنسی خود آگاه هستند و تلاش در بروز آنها دارند که به همین موجب نیزبه علت سرکوبی بیرونی مجبور به عقب رانی این تمایلات می شوند که باعث شکل گیری تعارض هایی در ایشان می شود.

فروید که خود این را گفته است که به کمک خاطرات سرکوب شده ی بیماران و همینطور خاطرات خودش به این کشفیات مهم در زمینه ی روانشناسی وابعاد روانی_ جنسی آدمی پی برده است. گاها به همین دلیل هم مورد انتقاد قرار گرفته که بیماران او افرادی بیمار از نظر جنسی بوده اند و نظریات فروید را سکسیستی می خوانند. ولی با تمامی این تفسیرها نظریه های او با گذشت چندین سال هم چنان تدریس میشوند و مورد استقبال اهالی علم قرار می گیرند.

انواع عقده ادیپ
عقد ادیپ مثبت: عقده ادیپ مثبت به گرایش جنسی ناهشیارانه کودک به والد غیر همجنس گفته می شود که در ادامه آن رقابت با والد هم جنس پیش می آید و در پایان کودک به سازگاری می رسد.

عقده ادیپ منفی: عقده ادیپ منفی به گرایش جنسی ناهشیارانه کودک به والد هم جنس و رقابت با والد غیر همجنس اشاره دارد. این عقده در صورتی که در زمان بچگی حل نشده باقی بماند با مشکلاتی در بزرگ سالی همراه است و میتواند از دلایل همجنسگرایی باشد.

حل شدن عقده ادیپ
هم زمان باتوجه به لذت های ناشی از اندام جنسی و علاقه ای که پسربچه ها نسبت به مادر پیدا می کنند، دو رویداد دیگر هم به وقوع می پیوندد. ابتدا آنکه کودکان پدر را رقیبی بر سر تصاحب مادر حس می کنند و به این نتیجه می رسند که حضور پدر، مانع رسیدن آنها به مادر خواهد بود.

درنتیجه در ذهن خویش او را بعنوان رقیب عشقی در نظر گرفته و برای مبارزه با وی و جلب توجه مادر به طرف خود تلاش می کنند. دومین رویداد آن است که در پی توجه به اندام جنسی و کنجکاوی در این زمینه، بچه ها متوجه میشوند که دختران و پسران، در این زمینه با یکدیگر تفاوت دارند.

این اولین باری است که آنها متوجه تفاوت بین دو جنس میشوند و در ذهن خود به دنبال علتی برای آن می گردند. ذهن کودکانه و شرایطی که فرد در آن قرار دارد، سبب می شود تا پسران نتیجه بگیرند که دختران هم در ابتدا اندام جنسی مردانه داشته اند، ولی به سبب رقابت عاشقانه با پدرشان، پدر آنها را اخته کرده است.

ترس از این که کودک هم، با ادامه دادن رقابت با پدرش، اخته شود و اندام جنسی را از دست بدهد، سبب بوجود آمدن استرس شدیدی در او خواهد شد. ذهن کودک برای دفاع از وی در مقابل این اضطراب و احتمال اخته شدن، عشق به مادر را سرکوب نموده و برای همیشه از حیطه هشیار ذهن خارج می کند.

تبعات حل نشدن ادیپ
چنانچه کودک نهایتا با والد همجنس همانند سازی نکند، عقده ادیپ وی حل نمی شود. در صورتی که عقده ادیپ در کودک حل نشود و یا شخص در دوره ی گذر از بلوغ دچار بحران شود، بقایای نفسانی وی وارد بزرگ سالی می شود و امکان دارد هم چنان در نوجوانی و بزرگسالی به والد غیر همجنس خود میل داشته باشد.

نبود پدر به هر علتی در زندگی کودک میتواند در پیدایش این مشکل نقش داشته باشد چرا‌که پسر رقیب و مانعی برای خود نمی بیند و میل خود به مادر را پرورش می دهد. در این وضعیت اگاهی والدین از تربیت جنسی کودک از اهمیت بالایی برخوردار است.

حل نشدن عقده ادیپ میتواند منجر به ایجاد اختلالات روانی مثل اضطراب و افسردگی، پدوفیلیا( اختلال میل جنسی به کودکان) و همجنس گرایی شود. البته این مشکل بسیار نادر بوده و تقریباً تمامی کودکان این مرحله را با موفقیت پشت سر می گذارند.

راه های درمان عقده ادیپ
چنانچه عقده ادیپ درمان نشود، امکان دارد منجر به اختلال های روانی بسیاری شود. امکان دارد بر رشد فردی شما بعنوان یک شخص بالغ و عادی تاثیر منفی بگذارد.

هم چنین امکان دارد منجر به حس نومیدی و خشم به دلیل عدم توانایی حفظ روابط عاشقانه شما با شریک احساسی تان شود.. بنابراین، باید تلاش کنید که این عقده را هرچه سریعتر درمان کنید.

شیوه هایی که میتوانید برای درمان عقده ادیپ بکار ببرید:
پذیرفتن- مسیر درمان این مسأله، با پذیرفتن آن شروع می شود.به عنوان یک بزرگسال، باید احساسات خویش را بپذیرید. تنها در آن زمان است که میتوانید به فکر درمان باشید.تنها با قبول کردن این مشکلات است که میتوانید به خود جرئت و جسارت مبارزه با آنها را بدهید

از مبادله اطلاعات بیش از حد با مادر خود بپرهیزید، مخصوصا زمانی که سعی می کنید یک رابطه عاشقانه را شروع کنید

خود را از نقش یک کودک رها کنید.سعی نکنید که تصمیمات خویش را بر اساس تفکرات مادر خود بگیرید.به عنوان یک بزرگسال و شخص مستقل عمل کنید.

فعالیت های مثبتی مثل باشگاه رفتن، ورزش کردن و یا سفر کردن را امتحان کنید.

سعی کنید که تمایلات جنسی خویش را از راه‌های دیگری ارضا کنید. مادر شما تنها راه ممکن نیست. به یاد بیاورید، که باید به وی و وقارش احترام بگذارید. راههای دیگری برای ارضای جنسی وجود دارد.اگر به تنهایی نمی توانید از پس این مسأله بر آیید با یک مشاور صحبت کنید.

با یک روانشناس یا روانکاو صحبت کنید. عقده ادیپ یک اختلال روان شناختی است و کمک گرفتن از یک روانشناس میتواند به شما کمک کند تا بر آن غلبه کنید.

تمایل جنسی نسبت به مادر، چیزی نیست که تا کنون درباره آن نشنیده باشیم.اما عدم تشخیص آن میتواند منجر به عواقب خطرناکی شود.هر رابطه ای مرزهای احساسی، فیزیکی و اجتماعی خود را دارد و بهتر است که این مرزها را زیر پا نگذاریم. بعلاوه ، مفهوم خانواده و مادر بودن مقدس و محترم است و باید از آن پیروی کرد .در غیر اینصورت ثبات یک جامعه از بین خواهد رفت.

از هر جنبه ای، قوانین این را نشان میدهد که شما باید به مادر خویش احترام بگذارید و وی را دوست داشته باشید نه اینکه نسبت به وی تمایلات جنسی داشته باشید.