میرزا طاهر خوشنویس؛ استادی که نستعلیق را به اوج رساند
۱۴ تیر سالروز درگذشت میرزا طاهر خوشنویس از جمله نسخنویسان برجسته سدههای ۱۳ و ۱۴ و از جمله افرادی به شمار میرود که نستعلیق را به اوج خود نزدیک کرد و بسیاری از آثار ماندگار او، تحریر با همین خط (نستعلیق) و خط نسخ است.
میرزا طاهر خوشنویس در ۱۲۶۷ خورشیدی در یکی از روستاهای آذربایجان و در خانواده ای روحانی متولد شد اما در ۲ سالگی به همراه خانواده اش راهی تبریز شد. پدرش همواره قرآن به همراه داشت و هر ماه یک قرآن ختم می کرد؛ ضمن اینکه از فنون قرائت و تجوید نیز بهره ای داشت و در پنج سالگی کم کم سواد فارسی و قرآن را به فرزند یاد داد. میرزاطاهر که در ۷ سالگی به مکتب رفت، سعی کرد صرف و نحو عربی را یاد بگیرد و در همان اثنا با مقدمات تحریر خط نسخ آشنا شد. چون استعداد زیادی در خوشنویسی داشت، بدون تعلیم و راهنمایی فقط به یمن ذوق و عشق مفرط به خوشنویسی آنقدر از خطوط شیوای استادان خط مشق کرد تا کم کم به کیفیت و رموز و قواعد آن پی برد.
آثار و تحریرها
وی در طول ۶۴ سال فعالیت هنری به تحریر بیش از ۲۰۰ جلد کتاب رساله علمی اخلاقی و دینی دست زد. از آثار ماندگار او، قرآن با ترجمه و خلاصه تفسیر فیض الاسلام است که متن آن به خط نسخ و ترجمه به نستعلیق است. به جز قرآنهای متعدد، او نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، مفاتیح الجنان، منتهی الآمال و چند کتاب از کتابهای درسی حوزه علمیه مثل معالم الاصول و کفایه الاصول، خلاصه النحو، رساله رشدیه، ذخیره المعاد، بحر المعارف، ابواب الجنان، جامع المقدمات، تهذیب المنطق، همچنین صراط المنعمین، با عیشة راضیه، حیدربابایه سلام، گلستان سعدی و ... را نیز به رشته تحریر درآورد.
اما آغاز فعالیت او به دوره نوجوانی اش بازمی گردد. برای مثال در ۹ سالگی جزء سی ام قرآن را برای یکی از کتابفروشی ها نوشت که چاپ شد. در ۱۲ سالگی نیز "صرف و میر و تصریف" و "عوامل" را نوشت که آنها نیز چاپ شدند.
کتاب بعدی استاد میرزاطاهر خوشنویس در ۱۴ سالگی "معالم" (در اصول ) بود که آن نیز به چاپ رسید؛ ضمن اینکه هنوز نسخه های آن موجود و مورد استفاده طلاب علوم دینی است. میرزاطاهر سپس به نوشتن قرآن پرداخت. او نوشتن نخستین قرآن را در ۱۳۲۱ قمری شروع کرد که حدود چهار سال به طول انجامید. استاد خوشنویس در ۱۷ سالگی تدریس را آغاز کرد و تا ۳۵ سال به شغل معلمی مشغول بود. در واقع او در اثر پشتکار و تمرین بسیار توانست در اصول و قواعد هنر خط به استادی برسد.
میرزاطاهر از زبان فرزندش
فرزند میرزا طاهر درباره اخلاق پدرش می گوید: من در طول عمرم پرخاشگری یا عصبانیت پدر را ندیده بودم، مگر در مورد مسایل دینی. وی با همه مدارا می کرد و هیچ زمانی از زیادی کار یا کمی مادیات افسرده نمی شد. پدرم تفریحش نوشتن آیات الهی و سایر کتب بود. من به نوبه خود که شاهد این ماجرا بودم به غیر از مواقع خواب و استراحت ندیدم که لحظه ای دست های ایشان از نوشتن باز بماند. از تمام آیات قرآن یا کتاب های دیگر برای ما تعریف می کرد، از اخلاق، از زندگی، از معاشرت با دیگران و آنچنان ما را شیفته سخنان خود می کرد که آن خاطرات هیچ زمانی از خاطرمان محو نمی شود. وی به من می گفت: از خدای خودم خواسته ام چنانکه نخستین قلم را از قرآن شروع کرده ام، آخرین قلم من نیز به قرآن ختم شود و از آنجایی که لطف خداوند همیشه شامل حال پدرم بود، دعایش مستجاب شد و قرآنی را که در سال ۱۳۵۱ شروع کرده بودند در اوایل سال ۱۳۵۴ و در ۸۵ سالگی به اتمام رساند، یادم است روزی که این قرآن تمام شد به حدی ایشان خوشحال بودند که نماز شکر به جای آوردند."(۱)
همنشینی میرزاطاهر و شهریار
استاد شهریار از دوستان میرزا طاهر بود که گاهی به منظور یادگیری خط شکسته تحریری به منزل میرزا طاهر رفت وآمد می کرد و سرانجام حیدربابا اثر استاد شهریار با خط میرزا طاهر به چاپ رسید. شهریار درباره میرزاطاهر اینگونه سروده است:
مردی که خطش نفیس باشد آن طاهر خوشنویس باشد
شایسته بود به نامش الحق این جمله خوشنویس مطلق
در مشق جلی و نسخ و تحریر استاد بود به نیک تعبیر
خط پایان
استاد میرزاطاهر در ۱۳۳۴ خورشیدی در ۷۰ سالگی، تقاضای بازنشستگی کرد. آخرین کتابی که وی به رشته تحریر درآورد، کتاب آسمانی قرآن بود که در ۱۳۵۳ خورشیدی به پایان رسید. میرزا طاهر خوشنویس سرانجام پس از سپری کردن قریب به ۹۰ سال عمر پربار، در ۱۴ تیر ۱۳۵۵ در تهران به دیار باقی شتافت و در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد. در بزرگداشتی که آذر ۱۳۷۶ در تبریز برای وی برگزار شد، مقرر شد که قبر او از تهران به تبریز انتقال یابد و سرانجام در ۱۰ بهمن ۱۳۸۴ قبر میرزا طاهر خوشنویس از تهران به مقبرهالشعرای تبریز انتقال یافت. در پایان باید گفت بیشک برای به کمال رسیدن هنر خوشنویسی تلاشهای بسیاری از سر ذوق و زیباشناسی صورت گرفته و افراد زیادی در این راه از جانودل مایه گذاشتهاند که میرزا طاهر خوشنویس در زمره سرآمدترین آنهاست. مرتبه میرزاطاهر خوشنویس در هنر خوشنویسی به درجــه ای بود که اســتادان این فن به مهــارت او در خط نســخ، معترف انــد.
پی نوشت:
۱- روزنامه ایران، شماره ۶۲۶۶، پنج شنبه ۳۱ تیرماه ۱۳۹۵
مطالب مرتبط
- عمادالکتاب، استاد مسلم خوشنویسی نستعلیق در دوران جنبش مشروطه
- نحوه شرکت در بیستودومین پرسش مهر ریاستجمهوری
- میرزا طاهر خوشنویس؛ استادی که نستعلیق را به اوج رساند
تگها
مطالب پربیننده
- زندگی نامه مسعود پزشکیان
- رابطه زناشویی برنده و بازنده ندارد
- درباره دوران بحرانی نوجوانی
- بازار کرمان با قدمت ۶۰۰ سال
- معرفی موزه هنرهای معاصر تهران؛ بازتابی از هنر ایران و جهان
- مصرفگرایی و ویرانی زندگی
- پاسخ به سوالات رایج درباره مصرف شیر
- معرفی جنگل فندقلو؛ بهشتی مینیاتوری در اردبیل
- درباره سن پیری بیشتر بدانیم
- اهمیت خواب را جدی بگیرید
- معرفی مسجد شیخ لطف الله، اثری شگفت انگیز از دوران صفویه
- پناهگاه سکوت
- نحوه خوابیدن به خواستههای درونی
- مضرات سیگار از آسیبهای پوستی تا تهدید سلامتی
- در مورد کف پای صاف و باورهای قدیمی
- چگونه با کودکان چاق تعامل داشته باشیم
- چگونه خشم بهاری را کنترل کنیم
- چگونه تشخیص دهیم یک تصویر با هوش مصنوعی ساخته شده؟
- آموزش کامل تهیه سبزه عید با تخم شربتی
- کاهش وزن علمی و بدون برگشت
- چگونه میتوان از اینستاگرام، تیکتاک و گوشیهای همراه فاصله گرفت؟
- کمبود چه مواد غذایی باعث افزایش ابتلا به افسردگی میشود؟
- چطور مامان بابای خودمان باشیم؟
- مادران تلفنهمراه خود را به کودکشان بدهند یا خیر؟
- چرا مردان در بیان احساسات خود موفق نیستند؟
- آیا در برزخ، شفاعت وجود دارد؟
- "همای سعادت" اسطوره یا واقعیت؟!
- گیاهانی که استرس خانه و محل کار را کاهش میدهند
- سیگارهای الکترونیک یک جایگزین توهم زا
- سونامی سالمندی، بحران پیش روی کشور
- قوانین کلاس و مدرسه
- قالب آماده و زیبای پاورپوینت(15)
- ۵ فیلم که همه زنان ایرانی باید تماشا کنند
- شعار سال ۱۴۰۱ «سال تولید، دانشبنیان و اشتغالآفرین»
- قالب زیبای پاورپوینت برای ارائه پروپوزال و دفاع رساله دکترا
- قالب پاورپوینت کادر دار زیبا
- قالب پاورپوینت گرافیکی و طرح دار زیبا
- قالب پاورپوینت گرافیکی زیبا
- پورنوگرافی چیست و چه اثری بر مغز و رابطه جنسی دارد؟
- رنگ چشم هایتان درباره شما و اجدادتان چه می گوید؟
- نمونه تدریس درس اول هدیه آسمان پنجم
- قالب پاورپوینت گرافیکی جالب
- اندکی درباره درسپژوهی
- کتاب پسری که جادویی شد
- همه زائران سلطان
- قالب پاورپوینت
- معرفی کتاب
- دوستی با کتاب
- قالب پاورپوینت گرافیکی
- درباره محسن رضایی
- معرفی کتاب
- کتاب راهنمای کامل Interaction access
- درباره امیر کبیر
- کتاب پیوند زخم خورده
- کتاب آموزش علیه آموزش
- خلاصه کتاب سواد بصری
- درباره فخرالدین عراقی
- درباره محسن مهر علیزاده
- تورم به کدام سو میرود؟
- طغیان سرخک