فرمانده جهادی پرونده‌ای درباره مهدی ورشابی است که به همت ماهنامه تخصصی سرو در حوزه انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و مقاومت منتشر شده است.

شماره ۳۸ ماهنامه تخصصی «سرو» درحوزه انقلاب اسلامی، دفاع‌مقدس و مقاومت در فروردین ۱۴۰۱ منتشر شده است که بخش‌هایی همچون «یادمان، راویان، دیده‌بان، گفتمان، پرسمان، راهیان، ترجمان و چهره‌ها» از عناوین اصلی این ماهنامه به شمار می‌روند. 

سرفصل این ماهنامه با سرمقاله‌ای با نام «سرابِ غرب» به قلم علی‌اصغر جعفری رئیس شورای سیاست‌گذاری و مدیر مسؤول آغاز می‌شود، در بخشی از آن می‌خوانیم: حاکمان همواره در دوراهی اعتماد به مردم خود یا قدرت‌های خارجی قرار گرفته‌اند و نتیجه اعتماد و هر یک از این دو، تأثیرات فراوانی در شکست و پیروزی‌شان داشته است، نمونه‌های تاریخی این انتخاب چه در گذشته و چه در دوران معاصر بسیار فراوان و البته قابل عبرت‌پذیری است. محمدعلی شاه قاجار، رضاخان و فرزندش محمدرضا پهلوی تنها چند نمونه ملموس برای ما ایرانیان‌اند،  افرادی که با تکیه بر وعده‌ها، تهدیدها و تطمیع‌های قدرت‌های خارجی و نادیده گرفتن مردم نقطه‌هایی سیاه در صفحه تاریخ به جای گذاشتند، چنان‌که حقارت ناشی از این اتفاقات از خاطره‌ ملت ایران پاک نشده و نخواهد شد.

فرمانده جهادی

 در نخستین ماه‌های جنگ تحمیلی نیروهای جهاد که از سراسر کشور به جبهه خوزستان و سایر جبهه‌ها آمده بودند، شکل و سازماندهی یافتند و مهندسی رزم را پایه‌گذاری کردند. بیشتر نیروهای جهاد از جامعه مهندسی کشور و از دانشجویان رشته‌های فنی و مهندسی بودند. یکی از آنها مهدی ورشابی بود.

«فرمانده جهادی» از مهمترین بخش‌های این ماهنامه به شمار می‌رود که نقش مهدی ورشابی در عملیات‌های دفاع مقدس را بررسی می‌کند. در بخشی از این مطلب‌ آمده است: ورشابی اولین بار در سال ۵۹ عازم جبهه‌های جنگ شد و در کنار رزمندگان قرار گرفت. در نخستین ماه‌های جنگ تحمیلی نیروهای جهاد که از سراسر کشور به جبهه خوزستان و سایر جبهه‌ها آمده بودند، شکل و سازماندهی یافتند و مهندسی رزم را پایه‌گذاری کردند.‌
بیشتر نیروهای جهاد از جامعه مهندسی کشور و از دانشجویان رشته‌های فنی و مهندسی بودند. یکی از آنها مهدی ورشابی بود. آنها توانستند از عملیات امام علی(ع) و در غرب سوسنگرد خط پدافندی و خاکریز ایجاد کنند تا خطوط دفاعی ایران تثبیت شود. آن اقدام نقطه آغاز فعالیت‌های مهندسی جنگ جهاد و نقطه عطفی در فعالیت‌های ورشابی و دوستانش همچون رضوی، طرحچی، شمایلی، فروزش، شهشهانی و ... بود.‌

یدالله شمایلی از فرماندهان جهاد سازندگی در دوران دفاع مقدس درباره شهید ورشابی می‌گوید: تمام دغدغه مهندس ورشابی جهاد و جهادی‌ها بود. ایشان در نخستین روزهای جنگ تحمیلی از جهاد استان خراسان به مناطق عملیاتی جنوب آمد و با شهیدان طرحچی، ناجیان، رضوی و ... آشنا شد و پس از مدتی از جهاد سازندگی خراسان به قرارگاه کربلا جهاد آمد و فرمانده آن قرارگاه شد. اما از اواسط سال ۶۵ که در تشکیلات جهاد سازندگی تغییراتی به وجود آمد و سازماندهی آن متفاوت شد، ورشابی فرمانده قرارگاه مرکزی جهاد شد که قرارگاه‌های عملیاتی کربلا، حمزه، رمضان و ... زیرنظر آن قرارگاه قرار داشتند. یکی از خصوصیات ورشابی، رسیدگی به امور ایثارگران، جانبازان و خانواده‌های شهدای جهاد سازندگی بود.

آسیب‌شناسی شخصیت‌پردازی در سینمای دفاع مقدس

بخشی دیگر از این ماهنامه به آسیب‌شناسی شخصیت‌پردازی در سینمای دفاع مقدس می‌پردازد. به طوری‌که ژانر دفاع مقدس را یکی از دستاوردهای بزرگ و به تعبیر بهتر بزرگ‌ترین ره‌آورد سینمای پس از پیروزی انقلاب اسلامی می‌داند. ژانری که به دنبال تحمیل جنگی ناخواسته و ناعادلانه در کشور پدید آمد و برخاسته از مقاومت و ایستادگی یک ملت در برابر دشمنی سفاک و تا بن‌دندان مسلح بود. در بیش از چهاردهه‌ای که از شکل‌گیری ژانر دفاع می‌گذرد، فیلم‌هایی در این گونه سینمایی تولید شده و به روی پرده رفته‌اند که نه تنها در زمره بهترین آثار هنر هفتم پس از پیروزی انقلاب اسلامی قرار می‌گیرند که حتی یک پله فراتر در رده‌های بالایی شاخص‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران می‌ایستند.

ژانر دفاع مقدس یکی از دستاوردهای بزرگ و به تعبیر بهتر بزرگ‌ترین رهاورد سینمای پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. ژانری که به دنبال تحمیل جنگی ناخواسته و ناعادلانه در کشور پدید آمد و برخاسته از مقاومت و ایستادگی یک ملت در برابر دشمنی سفاک و تا بن‌دندان مسلح بود.

ارزش کیفی فیلم‌هایی مانند آژانس شیشه‌ای، سفر به چزابه، روز سوم، دوئل، بوی پیراهن یوسف، کیمیا، مهاجر و اتوبوس شب و ... بر کسی پوشیده نیست و نه تنها موافقان و علاقه‌مندان را بر سرشوق آورده که حتی مخالفان سینمای ایران را هم به تحسین واداشته است. دهه۶۰ و حتی تا میانه دهه ۷۰ را می‌توان دوران طلایی و اوج فعالیت سینمای دفاع مقدس(دست کم به لحاظ کمی) دانست و دوران پس از آن و خاصه یک دهه اخیر عصر افول این‌گونه سینما بوده است. دفاع مقدس پر از فرماندهان جوانی است که نه تنها زندگی هر یک از آنها می‌تواند به تنهایی دستمایه یک قصه جذاب باشد که در طراحی کارکترها هم می‌توان از شخصیت، خصوصیات و شاخصه‌های اخلاقی و رفتاری‌شان الگوبرداری کرد و وام گرفت.

چنین رویکردی نه تنها به جذاب شدن آثار نمایشی متعلق به ژانر دفاع مقدس یاری می‌رساند بلکه به شناخت هر چه بیشتر مردم و مخاطبان سینما و به خصوص جوانان و نسل‌هایی که به شکل فیزیکی و مستقیم جنگ را درک نکرده‌اند، کمک خواهد کرد.

تجربه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی

 تجربه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی از دیگر مطالب این ماهنامه به شمار می‌رود که به موضوع روش تاریخ‌نگاری شفاهی در حوزه دفاع مقدس می‌پردازد. روش حوزه تاریخ شفاهی از نوع تحقیق کیفی است. دو نوع تحقیق در مطالعات اجتماعی داریم؛ تحقیق کمی که با آمار، عدد و ارقام موضوعات را واکاوی می‌کند و تحقیق کیفی که با رویکرد طبیعت‌گرایانه در تجارب ذهنی افرادی که در حوادث شرکت و نقش داشتند و کنش‌گر بودند از طریق مصاحبه ساختاریافته کیفی، احساسات فرد ترسیم می‌شود. تولیدات داخلی تاریخ شفاهی در هر کدام از مراکز اعم از تاریخ شفاهی که دکتر معین و همکارانشان در تاریخ شفاهی آموزش عالی در ایران چاپ کرده‌اند یا اطلس نبردهای ماندگار در حوزه دفاع مقدس که از نظر کرونولوژی کتاب مستند و علمی در حوزه جنگ است توسط سرهنگ پیاده ستاد مجتبی جعفری در بخش نیروهای زمینی ارتش تدوین و گردآوری شده است. کم نیستند نویسندگان ادبی ما که به راحتی می‌توانند در تدوین این کتاب‌ها با ژانر ادبی اقدام نمایند.

مفهوم تاریخ از منظر هستی‌شناسی یعنی رخدادی که بوده و اتفاق افتاده و نیاز به پژوهش دارد، در بخش دوم دانش تاریخی از منظر معرفت‌شناسی و شناختی است که پیدا می‌کنیم و باید تا حدی مشمول زمان بشود تا به‌طور کامل جوانب و شرایط و همه اسناد و راویان مختلف تاریخ شفاهی تحقیق شود تا به آن رخداد معرفت یافت، یعنی از هستی‌شناسی باید به معرفت‌شناسی برسیم.