در شرایطی که آمریکا همچنان درحال بررسی پاسخ ایران به متن پیش‌نویس توافق برجام است و مقامات رسمی طرفین مذاکرات ترجیح داده‌اند از بیان جزئیات ذکر شده در پیش‌نویس بپرهیزند، یک رسانه ایرانی و یک رسانه لبنانی به گمانه‌زنی از جزئیات متن توافق احتمالی پرداختند که در مذاکرات اواسط مرداد مورد گفت‌وگو قرار گرفت. در این گزارش‌ها چهار مرحله احیای برجام، تعهدات ایران و آمریکا، تکلیف پول‌های بلوکه شده و گره توافق یعنی مساله تضمین‌ها مورد اشاره قرار گرفته است.
جزئیات پیش‌نویس ۳۵ صفحه‌ای
به گزارش عصر ایران؛ سایت تلویزیون اینترنتی اکو ایران در گزارشی به نقل از حمید حسینی فعال اقتصادی در حوزه نفت که در شبکه‌های اجتماعی جزئیاتی از متن پیش‌نویس توافق را منتشر کرده است، هریک از این ۴ مرحله احیای برجام را تشریح کرده است.
بنابر آنچه او مطرح کرده است، توافق احیای برجام و اجرای آن، در یک چارچوب کلی چهار مرحله دارد. به عبارتی دیگر، پس از روز جمع بندی که همان روز توافق است، اجرای «توافق احیای برجام» در دو بازه ۶۰ روزه کلید می‌خورد و به طور کلی، اجرای این توافق در فرصتی ۱۲۰ روزه تعریف شده است.
طرفین مذاکره در ۶۰ روز نخست به عنوان «دوره تایید»، موظفند ترتیبات اجرایی توافق را مهیا سازند. دوره ۶۰ روزه دوم نیز «دوره بازاجرا» نام گرفته که در صورت توافق طرفین برای آغاز آن، اقدامات صورت گرفته و میزان پایبندی طرفین به تعهدات راستی آزمایی می‌شود.
عبور موفقیت آمیز و کم تنش از این سه مرحله، مجوزی برای ورود به مرحله چهارم خواهد بود که دوره تکمیلی توافق نام گرفته است. حال سوال این است که جزئیات هریک از این مراحل چه خواهد بود؟
مرحله اول؛ روز توافق
بنابر اطلاعات موجود درباره متن پیش‌‌‌نویس، در صورت حصول موافقت بر سر متن، در وهله نخست جمع‌بندی نهایی مذاکرات با حضو وزیران خارجه طرفین مذاکره صورت می‌گیرد. ظاهرا لغو ۳ فرمان اجرایی تحریمی نیز در زمره اقداماتی است که در روز توافق انجام می‌شود. ۳ فرمان اجرایی مربوط به فرمان‌هایی است که ترامپ صادر کرده بود. لغو این فرمان‌ها به معنی آن خواهد بود که ۱۷ بانک و ۱۵۰ موسسه مانند ستاد فرمان اجرایی امام از تحریم خارج شوند.
مرحله دوم؛ مرحله «تایید»
اما ماجرای اصلی از فردای توافق آغاز خواهد شد. طرفین به مدت ۶۰ روز فرصت می‌یابند که اقداماتی را برای اجرای توافق به سرانجام برسانند. آنچه برای این دوره پیش‌بینی شده، رایزنی ایران و آمریکا با نهادهای قانون‌گذاری خود است. هرچند در روزهای اخیر برخی نمایندگان مجلس ایران به استناد قانون اقدامات راهبردی برای لغو تحریم‌ها، نقش مجلس شورای اسلامی را تنها نقشی نظارتی تعریف می‌کنند و ضرورتی برای تصویب توافق در مجلس نمی‌بینند اما بحث تصویب توافق در مجالس قانون‌گذاری هر دو طرف پیش‌بینی شده است. ایالات متحده نیز رایزنی با کنگره برای گرفتن مهر تایید توافق را در پیش رو دارد. ایران بارها از لغو تحریم‌ها به عنوان اصلی‌ترین دلیل خود برای ورود به روند احیای برجام یاد کرده است. حالا با رضایت ضمنی اعلام شده ازسوی برخی مقامات ایرانی درباره پیش‌نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا، به نظر می‌رسد این خواسته تا حد زیادی در متن برآورده شده است. ظاهرا قرار است فرمان‌های تحریمی ترامپ در بخش هسته‌‌‌ای وغیر هسته‌‌‌ای لغو شود که می‌تواند دستاورد قابل‌توجهی باشد. ازسوی دیگر، فعالیت بنگاه‌‌‌های اقتصادی وابسته به نهادهای نظامی نیز تسهیل شده به نحوی که آمریکا متعهد می‌شود تحریم سپاه به فعالیت این بنگاه‌‌‌های اقتصادی، تسری نیابد.
در مقابل، ایران نیز باید به تعهداتش در برجام بازگردد. ازجمله نگهداری سانتریفیوژهای IR6 در انبارهای ایران زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین، نگهداری سوخت به میزان توافق شده در برجام. اینها تنها بخشی از تعهدات آمریکا و ایران در توافق احتمالی خواهد بود.
در واقع تعهدات به همین چند مورد محدود نیست. ظاهرا باز شدن قفل پول‌های بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی نیز از جمله خواسته‌های ایران است. البته بنابر اطلاعات موجود، آمریکایی‌ها به اجابت این درخواست چراغ سبز نشان داده‌اند اما به صورت مشروط. گفته می‌شود در صورت قبول توافق ازسوی ایران، زندانیان ایرانی و آمریکایی مبادله خواهند شد. ظاهرا آمریکا متعهد می‌شود که در ازای تبادل زندانیان، مجوز آزادسازی منابع بلوکه شده ایران را صادر کند و ۷‌میلیارد دلار مسدود شده در کره‌جنوبی، یکی از منابع است.
با همه این تعهدات متقابل، توافق همچنان مانع جدی دارد؛ مانعی به نام تضمین. موضوعی که هم رسانه‌ها به آن خوش‌بین نیستند و هم مقامات ایرانی بر آن تاکید دارند. هرچند گفته می‌شود که براساس متن پیشنهادی، در صورت خروج آمریکا از توافق، سرمایه‌گذاران خارجی ۵/ ۲ تا ۳ سال فرصت خواهند داشت تا بدون واهمه از مجازات مالی ایالات متحده، با ایران کار کنند. با این حال وجود فضای سیاسی ایالات متحده همچنان سایه خوش‌بینی بر حصول توافق درباره تضمین‌ها نمی‌گستراند.
مرحله سوم؛ «بازاجرا»
با همه نگرانی‌ها در زمینه تضمین آمریکا در ازای خروج احتمالی‌اش از توافق، اگر این توافق به سرانجام برسد و طرفین در مهلت ۶۰ روزه نخست، بتوانند مهر تایید مجالس خود را دریافت کرده و در اجرای تعهدات، متعهدانه عمل کنند، فرصت ۶۰ روزه دوم را در پیش رو خواهند داشت؛ فرصتی که برای ورود به آن نیز باید طرفین موافقت خود را اعلام کنند. به عبارت دیگر، یک هفته مانده به پایان دوره تایید، طرفین اعلام می‌کنند که می‌خواهند وارد دوره دوم یعنی دوره بازاجرا شوند یا خیر. در صورت موافقت طرفین با این موضوع، دوره ۶۰ روزه دوم با عنوان دوره بازاجرا آغاز می‌شود تا نحوه و میزان پایبندی طرفین به تعهدات مورد راستی‌آزمایی قرار گیرد. نام‌گذاری این دوره به عنوان دوره بازاجرا نیز به این دلیل است که یک بار تمامی توافق اجرا شده بود و خروج آمریکا از برجام باعث شد تا همه چیز از سر خط آغاز شود.
مرحله چهارم؛ دوره تکمیلی
با همه آنچه گفته شد، اگر توافق احیای برجام در اجرای ۱۲۰ روزه، از موانع احتمالی به سلامت عبور کند، طرفین در فرصتی ۴۵ روزه، به تکمیل اقدامات و رایزنی‌ها خواهند پرداخت. با این حال آن‌چنان که از شواهد و اظهارات مقامات ایران و آمریکا پیداست، به نظر می‌رسد حصول توافق احیای برجام و رفع تحریم‌ها دست کم در روزهای منتهی به مردادماه میسر نخواهد بود و احتمالا متن پیش‌نویس، دستخوش تغییر شود.
۲۱تضمین کتبی
همزمان، پایگاه خبری مستقل The Cradle مستقر در لبنان نیز از جزئیات جدیدی در توافق ایران و گروه۴+۱خبر داده است. به گزارش تابناک، این پایگاه مدعی شد منابع مطلعی این جزئیات را به دست آنها رسانده‌اند. براساس ادعای The Cradle به نقل از منبعی آگاه، سکو‌‌‌های سانتریفیوژ‌‌‌ها از بین نمی‌‌‌روند و اتصالات و برق آنها جمع‌آوری می‌شود که قابلیت بازسازی ایران را به زیر یک سال می‌‌‌رساند و نوعی تضمین است. این پایگاه همچنین مدعی شد ۲۱ تضمین کتبی برای رفع نگرانی‌های ایران در توافق وجود دارد.
در صورت موافقت واشنگتن با این توافق نهایی، اجرای آن طی مراحلی انجام خواهد شد که اولین مرحله آن امضای توافق‌نامه توسط همه وزرای امور خارجه درگیر در پایتخت اتریش خواهد بود. در همان روز، آمریکا سه فرمان اجرایی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا برای خروج از برجام را لغو خواهد کرد. به ادعای این پایگاه، از این مرحله به بعد در توافق فرصتی ۶۰ روزه است که طی آن ایران با فروش نفت به کشور‌‌‌های غربی و دسترسی به دارایی‌‌‌های بلوکه شده خود در خارج از کشور، مشروعیت و عملکرد توافق را آزمایش خواهد کرد. در میان چند نکته دیگر، ضمانت‌‌‌ها شامل بیانیه‌‌‌ای ازسوی جو بایدن، رئیس‌‌‌جمهور آمریکا و نامه‌‌‌ای رسمی است که باید توسط آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه تهیه شود. منابع می‌‌‌گویند این شرایط شامل اجازه دادن به ایران برای ادامه تحقیق و توسعه برای برنامه انرژی هسته‌‌‌ای خود به مدت ۱۰ سال و درخواست فروش اورانیوم مازاد این کشور است.
تحریم‌ها علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به قوت خود باقی خواهد ماند، با این حال، این تحریم‌ها دیگر شامل «شرکت‌های شریک» که با سپاه وارد معامله می‌‌‌شوند، نخواهد شد. توافق نهایی همچنین در‌‌‌ها را برای مذاکرات آتی برای لغو تحریم‌های سپاه پاسداران باز می‌‌‌گذارد. این پایگاه خبری مدعی شد که علاوه بر این موارد، اگر آمریکا مجددا تصمیم به خروج یکجانبه از این توافق بگیرد، فرصتی سه ساله و یک‌ماهه به شرکت‌های خارجی داده می‌شود که مشمول تحریم‌ها نشوند.