لیلا اصلانی
بیمارستان همان قدر که محلی برای شفا و رها شدن از امراض حاد و مزمن است خیلی وقت ها ایستگاه آخری برای واپسین نفس‌های خیلی های دیگر هم می‌شود. اغراق نیست اگر بگوییم متخصصان بخش احیاء و مسمومین بیمارستان لقمان کمی بیش از دیگر همکاران شان در مراکز درمانی، در طول روز جوان هایی را می‌بینند که زندگی پیش روی شان را مفتامفت می‌بازند. صد البته که تلاش‌های شان باعث شده تا به حال خیلی ها دوباره به زندگی برگردند. در طول روز اورژانسی بالای سر آدم هایی حاضر می‌شوند که دل شان خانه ناامیدی شده است، آن هایی که انگیزه‌ای برای ادامه زندگی نداشته‌اند و با روش های مختلف قید همه چیز را زده و خودکشی کرده‌اند. پزشکان بخش احیاء می گویند از ویزیت این بیماران دردناک تر برای آن ها حاضر شدن بر بالین جوان هایی است که در یک دور همی و مهمانی با سهل انگاری محض به تعارفی نه نگفته‌اند. زندگی خود و خانواده‌شان را تباه کرده‌اند و از همه بدتر این که به دلیل یک شایعه بی پایه اساس بعد از بروز مشکلات جدی ناشی از مسمومیت و پس از گذشت چند روز به آن ها مراجعه می‌کنند. یعنی درست وقتی که دیگر کاری از دست زبده‌ترین متخصص‌های سم‌شناسی هم بر نمی‌آید و نابینایی، کمای عمیق و مرگ در انتظار آن هاست.  

ساز این شایعه را چه کسی کوک کرد؟

اصلا پیدا نیست چه کسی برای اولین بار ساز این شایعه را کوک کرده است. این طور که متخصصان بخش سم شناسی بیمارستان لقمان می‌گویند بسیاری از افرادی که سوء مصرف الکل داشته‌اند به دلیل واهمه از تشکیل پرونده و ارجاع به پلیس و بازجویی درباره نحوه تهیه این نوشیدنی های غیر مجاز به موقع به بیمارستان مراجعه نمی‌کنند. این شایعه بی عیارتر از آن است که بتوان درباره اش پرس و جویی کرد. همه چیز مثل روز روشن است اما شاید باور کردنش دشوار باشد که همین اطلاعات سرتاسر غلط تا به حال باعث نابینا شدن و مرگ جوانانی شده که در آخرین لحظات و به ضرب و زور تلاش خانواده‌ها و اطرافیان شان به بیمارستان رسیده‌اند.

علائم مسمومیت با مشروبات تقلبی

اختلال در سطح هوشیاری، تهوع، بی قراری، دل درد، نفس تنگی و گاهی تاری دیدی که هر لحظه تشدید می شود از علائم افرادی است که با مسمومیت سوء مصرف الکل به این بیمارستان مراجعه می‌کنند. روش های معمول مانند درمان در این بخش که شامل استفاده از شارکل و زغال فعال، رسیدگی به وضعیت تنفسی و شست و شوی معده خیلی وقت‌ها به کار این دسته از بیماران نمی‌آید. برای بیشتر شان دیالیز تجویز می‌شود و مهم ترین نگرانی در ساعت های اولیه بعد از مراجعه شدت در تاری دید و در برخی موارد نابینایی کامل بیمار است.

با هر ساعت تعلل یک دهم بینایی از دست می‌رود

گزارش مصرف الکل و مسمومیت ناشی از آن به پلیس گزارش نمی شود، اما مسائل قانونی در حاشیه این مسئله باعث شده تا بیماران دیرتر از زمان معمول به مصرف الکل اعتراف کنند. دکتر عرفان طلب فلوشیپ سم شناسی بالینی و متخصص اورژانس می‌گوید این مسئله جزو اسرار بیمار است و گزارش نمی‌شود: «قبح قانونی، مسائل شرعی و نگرانی از بابت قانون باعث می شود تا افراد با وجود داشتن علائم باز هم در مراجعه به بیمارستان تعلل داشته باشد این در حالی است که مهمترین مسئله در نجات جان مسمومان الکلی زمان است. علائم این بیماران تهوع، استفراغ، تعریق، اختلال در تنفس و تند شدن آن است. در موارد پیشرفته‌تر تاری دید به این علائم اضافه می شود. وقتی این علائم شدت پیدا می کند فرد در ازای هر یک ساعت دیرتر رسیدن به مراکز درمانی یک دهم از بینایی خود را از دست می دهد و در واقع بعد از گذشت ۱۰ ساعت اگر مورد درمان قرار نگیرد به طور کامل نابینا می‌شود. خیلی وقت ها شدت مسمومیت بالاتر است و منجر به کما و مرگ بیماری که دیر به بیمارستان مراجعه کرده نیز می‌شود.»

۵ میلیون مصرف کننده داریم

آمار پزشکی قانونی می‌گوید از ابتدای اسفند ماه سال ۱۳۹۸ تا ۱۹ فرودین ۱۳۹۹ بیش از سه هزار نفر در اثر مصرف الکل مسموم شده اند و سرنوشت ۷۲۸ نفر از آن ها فوت بر اثر همین سوء مصرف بوده است. طبق یک آمار رسمی ارائه شده در دومین همایش ملی مواجهه با آسیب های اجتماعی در ایران سالانه بیش از ۵ میلیون نفر در کشور الکل مصرف می‌کنند. جمعیت این آمار از استانی به استان دیگر متغیر است اما طبق همین اظهارات هیچ استانی در کشور از این آسیب در امان نیست.

همه نوشیدنی‌های الکلی تقلبی هستند

با توزیع مشروبات دست ساز تقلبی سلامت جمعی بخشی از این جامعه به طور جدی به خطر می افتد و به همین دلیل هم هست که در طول سال چندین بار آماری چند نفری از نابینایی و مرگ بر اثر سوءمصرلف الکل گزارش می‌شود. «دکتر عرفان طلب» می‌گوید بسیار بعید است که در کشور الکل استاندارد وجود داشته باشد و همه این مشروبات دست ساز، تقلبی و برای سلامتی دردسر آفرین هستند: «متاسفانه در این زمینه کمتر فرهنگ سازی شده است که این نیز به دلیل همان قبح و مسایل شرعی و قانونی دخیل در این موضوع است، اما مصرف کنندگان باید این را بدانند که در ایران الکل استاندارد وجود ندارد. بسیاری از مراجعان بخش مسمومین بیمارستان در گزارش ها خود اظهار کرده بودند که از مشروبات الکلی با برند معروف و بطری های پلمپ شده استفاده کرده اند اما در نهایت ثابت شده که به هیچ عنوان به بو، مزه و ظاهر این محصولات نمی توان اطمینان کرد.

یک روز بعد

متاسفانه مصرف کنندگان در همان ساعت های اولیه پس از مصرف نمی توانند از تقلبی بودن این مشروبات الکلی باخبر شوند و همین اوضاع را بدتر می‌کند. چرا که اگر علائم مسمومیت فردی به سرعت بروز پیدا می کرد شاید جان عده ای دیگر در مهمانی یا مراسم عروسی ها به خطر نمی افتاد. این استاد دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید معمولا علائم مسمومیت با الکل بعد از ۱۲ ساعت بروز پیدا می کند: «علائم این نوع مسمومیت زمانی بروز پیدا می کند که اتانول مصرفی در خون کم می شود و میزان متانول غیر استاندارد شروع به آسیب رسانی جدی در اندام های بدن می‌کند. در این شرایط بیمار ممکن است بعد از گذشت ۱۲ تا ۲۴ ساعت دچار اختلالات تنفسی و تعریق شود. تهوع و استفراغ را تجربه کند و در نهایت با مشکل جدی در بینایی به بیمارستان برسد. در بیمارستان بر بالین این مسمومین که حاضر می شویم ابتدا سوال ما این است که چه چیزی مصرف کرده اند.گاهی این علائم بعد از گذشت دو روز بروز پیدا می کنند به طوری که بیمار در گزارش خود به این مسئله اشاره نمی کند و اصلا فراموش کرده که در یک دور همی مشروبات دست ساز استفاده کرده است.»

مبارزه اصلی «نه به نوشیدن» است

با وجود این هشدار ها کارگاه های زیر زمینی تهیه مشروبات دست ساز الکلی کار و بار سکه ای دارند. در واقع این اعتماد بیش از اندازه به سوداگران این بازار غیر قانونی است که گزارش این تعداد مرگ و میر سالانه را روی دست پزشکی قانونی می گذارد. کشف و غیر فعال کردن این کارگاه ها و همچنین برخورد جدی با عوامل آن ها از وظایف نیروی انتظامی است اما به طور حتم برای ۵ میلیون مصرف کننده کارگاه های متعددی مشغول به این کار غیر قانونی هستند. دکتر عرفان طلب می‌گوید مبارزه اصلی با این کارگاه ها اطلاع رسانی رسانه ها در این زمینه است. اگر جوانان ما بدانند که با مصرف این نوشیدنی های غیر مجاز دچار یک عمر نابینایی می شوند قطعا بازار این کارگاه ها تعطیل می‌شود: «توصیه ما به مشتریان این نوشیدنی ها همواره پرهیز از مصرف بوده است. برخی از آن ها در اظهارت شان می گویند که به فروشنده اعتماد دارند اما همان طور که پیش تر اشاره شد در کشور امکان تولید مشروبات استاندارد وجود ندارد و همه این مشروبات تقلبی و دست ساز و بسیار خطر آفرین هستند. فراموش نکنیم همه کسانی که با علائم مسمومیت به ما مراجعه کردند هم به فروشنده اعتنماد کردند و نتیجه این اعتماد در بهترین حالت ممکن زندگی با چشمانی است که دیگر نمی بینند.» / ایرنا