سیده مریم سیدان
 مقاومت به آنتی‌بیوتیک در حال حاضر یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در سراسر جهان است و کشندگی آن اگر چه به کووید-۱۹ نمی‌رسد اما از آمار ایدز و مالاریا بیشتر است. حال این پرسش به ذهن می‌رسد که مقاومت آنتی‌بیوتیکی چیست و با چه سازوکارهایی می‌توان از تلفات پیشرونده ناشی از آن جلوگیری کرد؟

مقاومت به آنتی‌بیوتیک به نقطه بحران خود نزدیک می‌شود و جهانیان باید برای مقابله با آن اقدامات لازم را انجام دهند. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا دو سال پیش، پیش‌بینی نگران‌کننده‌ای کرد؛ در صورت عدم ایجاد یک تغییر اساسی در شیوه‌های استفاده از آنتی‌بیوتیک، پاتوژن‌های مقاوم به دارو که تا آن زمان طبق برآوردها سالانه ۷۰۰ هزار مرگ در سراسر جهان را شامل می‌شد، می‌توانند تا سال ۲۰۵۰ سالانه ۱۰ میلیون نفر را بکشند.

با این حال، گزارشی که در هفته‌نامه پزشکی «لنست» منتشر شد، نشان دهنده این است که تلفات ناشی از مقاومت به آنتی‌بیوتیک حتی سریع‌تر از حد انتظار در حال بدتر شدن است.گزارشی که در هفته‌نامه پزشکی «لنست» (The Lancet)منتشر شد، نشان دهنده این است که تلفات ناشی از مقاومت به آنتی‌بیوتیک حتی سریع‌تر از حد انتظار در حال بدتر شدن است

نگاه آماری به تلفات ناشی از مقاومت آنتی‌بیوتیکی

براساس گزارش مربوط به پروژه «تحقیقات جهانی در مورد مقاومت ضد میکروبی» (GRAM)، در سال ۲۰۱۹ نزدیک به ۱.۲۷ میلیون نفر به طور مستقیم به دلیل «مقاومت ضد میکروبی» (AMR) جان خود را از دست دادند؛ این یعنی اگر بیمار با آنتی بیوتیک‌های استاندارد قابل درمان بود، نمی‌مرد.

آمار مرگ ومیرهای ناشی از مقاومت به آنتی‌بیوتیک به ۴.۹۵ میلیون نفر می‌رسد، به این معنی که یک بیمار در حالی که به عنوان فردی با مقاومت بدنی به آنتی‌بیوتیک شناسایی شده، فوت کرده‌است اما به وضوح این مقاومت به دارو علت اصلی مرگ وی نبوده‌ است. به این معنی که فرد به بیماری مبتلا شده اما به دلیل مقاومت دارویی و عدم دریافت پاسخ مناسب سیستم ایمنی بدن برای مقابله با آن جان خود را از دست داده‌است.

این گزارش شامل داده‌های ۲۳ عامل بیماری‌زا و ۸۸ ترکیب پاتوژن-دارو در ۲۰۴ کشور و منطقه در سال ۲۰۱۹ بوده و همچنین در آن از مدل‌سازی آماری برای برآورد داده‌های از دست رفته در مناطق استفاده‌ شده‌ است.

مقاومت به آنتی‌بیوتیک در حال حاضر یکی از علل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است و کشندگی آن در حال حاضر از آمار ایدز و مالاریا بیشتر است                                                  

برآوردهای جدید نشانگر آن است که مقاومت به آنتی‌بیوتیک در حال حاضر یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در جهان است و کشندگی آن در حال حاضر از آمار ایدز و مالاریا بیشتر است. بر اساس مطالعه جهانی هفته‌نامه «لنست»، آمار فوتی‌های این دو بیماری در سال ۲۰۱۹ به ترتیب ۸۶۴ هزار  و ۶۴۳ بوده‌است.

این هفته‌نامه پزشکی برای انجام تحقیقات سالانه خود درباره بیماری اچ.آی.وی(ایدز) نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار بودجه جذب می‌کند اما «رامانان لاکسمینارایان» پژوهشگر مرکز پویایی، اقتصاد و سیاست بیماری در واشنگتن در گزارشی که همراه با مطالعه لنست منتشر شد، خاطرنشان کرد: «هزینه‌های جهانی برای بررسی مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها به احتمال زیاد بسیار کمتر از این مقدار است».

در قرن گذشته، آنتی‌بیوتیک‌ها انقلابی در پزشکی ایجاد کرده‌ و مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های عفونی رایج را به طور گسترده کاهش داده‌اند. این دست از داروها ایمنی جراحی‌های بزرگ و میزان سرعت بهبود جراحت را به شدت افزایش داده‌اند. طبق یک برآورد، آنتی بیوتیک‌ها از زمانی که در یک قرن پیش کشف شدند، به طور میانگین طول عمر انسان را بیش از ۲۰ سال افزایش داده‌اند.
 

  میزان مصرف آنتی بیوتیک در کشورهای مختلف

استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌ها در بیماران انسانی و دام، به سازگاری باکتری‌ها با داروها منجر شده و به مرور زمان اثربخشی آن‌ها را کاهش می‌دهد. اگر سرعت مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها چه از طریق استفاده معقول‌تر از داروها یا از طریق توسعه انواع جدید آنتی بیوتیک‌ها مهار نشود، به احتمال زیاد این امر به افزایش مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های رایج و عوارض ناشی از جراحی منجر خواهد شد و ما را به دنیایی باز می‌گرداند که در آن بریدگی جزئی می‌تواند بار دیگر کشنده باشد.

اگر سرعت مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها از طریق استفاده معقول‌تر از داروها یا از طریق توسعه انواع جدید آنتی‌بیوتیک‌ها مهار نشود، به احتمال زیاد این امر به افزایش مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های رایج و عوارض ناشی از جراحی منجر خواهد شد و ما را به دنیایی باز می‌گرداند که در آن بریدگی جزئی می‌تواند بار دیگر کشنده باشدما می‌توانیم پیش از اینکه خیلی دیر شود از دچار شدن به این سرنوشت اجتناب کنیم اما این امر نیاز به هماهنگی و یک تلاش جهانی دارد.

مقاومت آنتی‌بیوتیکی چیست؟

آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی هستند که بدون آسیب مستقیم به سلول‌های بیمار، از تولیدمثل باکتری‌های عامل بیماری جلوگیری می‌کنند. خلق نخستین آنتی بیوتیک‌ها تحولی شگرف در علم پزشکی ایجاد کرد و یک درمان معجزه‌آسا برای بیماری ذات‌الریه شدید یا عفونت‌های زخم ارائه کرد؛ درمانی که اگر  کشف نمی‌شد، ممکن بود باعث مرگ بیماران شود.

این باکتری‌ها اما سرعت تکثیر بالایی دارند. به عنوان مثال باکتری‌های «استافیلوکوکس» می‌توانند پس از ورود به بینی، هر دو ساعت یک بار دو برابر شوند. به‌طور کلی، پاتوژن‌های باکتریایی بسیار سریع‌تر از موجودات چند سلولی مانند انسان رشد می‌کنند. هنگامی که در باکتری‌ها یک جهش ایجاد می‌شود، مقاومت را در برابر یک آنتی‌بیوتیک ایجاد می‌کند، جمعیت زیادی از پاتوژن‌های مقاوم می‌توانند به سرعت ایجاد شوند و در صورت تماس آنها با یکدیگر، جهش می‌تواند با سایر دودمان‌های پاتوژن به اشتراک گذاشته شود.

هر بار که یک بیمار با آنتی بیوتیک درمان می‌شود، احتمال ظهور یک جهش و ایجاد یک باکتری مقاوم به آنتی‌بیوتیک بیشتر می‌شود. این فقط مختص انسان نیست؛ استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از بیماری‌ها و رشد سریع‌تر دام‌ها یکی از عوامل اصلی مقاومت به این نوع داروهاست. دو سوم کل آنتی‌بیوتیک‌های مهم پزشکی که بر حسب وزن در ایالات‌متحده فروخته می‌شود، به دام‌ها تعلق دارد.

این مقاومت دارویی می‌تواند با سرعت قابل توجهی افزایش یابد. به عنوان مثال، «استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متی‌سیلین» یا به اختصار «مِرسا» ( MRSA) نخستین بار در سال ۱۹۶۱، تنها یک سال پس از معرفی آنتی‌بیوتیک «متی‌سیلین» ثبت شد.

اولین شیوع در یک بیمارستان بوستون در سال ۱۹۶۸ ثبت شد و برای چندین دهه بیماران بیشتری که به مِرسا گرفتار شده‌بودند در بیمارستان‌ها یا دیگر مراکز مراقبت‌های بهداشتی شناسایی می‌شد. با این حال، در اوایل دهه ۲۰۰۰، موارد ابتلا به این بیماری در جامعه بیشتر و بیشتر شد. در سال ۲۰۱۹ و طبق گزارش لنست، این بیماری به طور مستقیم باعث بیش از ۱۰۰ هزار مرگ و میر شد.

مقاومت، نتیجه اجتناب‌ناپذیر استفاده از آنتی‌بیوتیک‌هاست. بهترین راهکاری که می‌توانیم برای آن داشته‌باشیم به تاخیر انداختن این روند است؛ باید تلاش کنیم پیامدهای آن را کاهش داده و برای تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدیدی که باکتری‌ها هنوز به آن مقاومت نکرده‌اند، زمان بخریم.

استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای پیشگیری از بیماری‌ها و رشد سریع‌تر دام‌ها یکی از عوامل اصلی مقاومت به این نوع داروهاست. دو سوم کل آنتی‌بیوتیک‌های مهم پزشکی که بر حسب وزن در ایالات‌متحده فروخته می‌شود، به دام‌ها تعلق داردراه درمان چیست؟

مجله یاد شده سه راه برای کاهش سرعت مقاومت آنتی‌بیوتیکی ارائه می‌کند: انتخاب بهترین گزینه در آنتی‌بیوتیک‌ها، انجام اقدامات شدیدتر برای کنترل عفونت و سرمایه‌گذاری سریع برای یافتن درمان‌های جدید.

با وجود اینکه بهترین شیوه‌ها برای استفاده از این داروها در پزشکی به خوبی شناخته شده‌ است اما همیشه از آنها پیروی نمی‌شود. آنتی‌بیوتیک‌ها فقط در برابر عفونت‌های باکتریایی مؤثر هستند؛ به این معنی که برای بیماری‌های ویروسی مانند آنفلوآنزا کاری انجام نمی‌دهند. بنابراین باید فقط در مواقعی که از نظر پزشکی برای یک عفونت باکتریایی شناسایی‌شده ضروری باشد، تجویز شوند. با این حال، طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ صورت گرفت، حدود ۳۰ درصد از نسخه‌های آنتی‌بیوتیکی که به مراجعه‌کنندگان کلینیک داده می‌شوند، غیرضروری است.

درمان همیشه باید با طیف محدود و ضعیف‌تر آنتی‌بیوتیک‌ها شروع شود تا بتوان بعدها از آنتی‌بیوتیک‌های قوی‌تر در درمان بیماری‌های وخیم استفاده کرد. ضرورت دارد که آنتی‌بیوتیک‌های قوی و همچنین داروهای جدیدتر که با مقاومت باکتریایی کمتری مواجه‌اند به عنوان ذخیره باقی بمانند تا بتوانند در زمان ابتلا به عفونت‌های شدید در بیماران مؤثر عمل کنند.
افزون بر آن، پس از شروع درمان، بیماران باید دوره کامل مصرف دارو را به پایان برسانند. درمان ناقص می‌تواند منجر به باقی ماندن جمعیتی از پاتوژن بیماری شود که در برابر دارو مقاوم شده‌اند؛ این پاتوژن‌ها می‌توانند دیگران را آلوده کرده و در جامعه گسترش یابد.

کاهش مصرف آنتی بیوتیک‌ها در کشاورزی نیز امری ضروری به نظر می‌رسد. استفاده از دوزهای کم و طولانی‌مدت برای افزایش سرعت رشد در حیوانات مزرعه، شرایط ایده‌آلی را برای پاتوژن‌ها ایجاد می‌کند تا گونه‌های مقاوم را ایجاد کنند. در این مرحله این پاتوژن‌ها می‌توانند بر انسان‌ها تاثیر بگذارند.
دانمارک برای مهار این معضل در دنیا پیشرو بوده و استفاده غیردرمانی از آنتی بیوتیک‌ها را برای حیوانات سالم که فقط برای پیشگیری از بیماری‌ها و افزایش وزن سریع‌تر به آنها داده می‌شود، به شدت محدود کرده‌ اما ایالات‌متحده هنوز این محدودیت را اعمال نکرده‌ است.

جلوگیری از انتقال بیماری در بیمارستان‌ها نیز یک اقدام ضروری برای به حداقل رساندن تلفات ناشی از باکتری‌های مقاوم است. عفونت‌های اکتسابی بیمارستانی یک نگرانی بزرگ است. با وجود حدود ۶۵۰ هزار مورد ابتلا در سال به این طریق آن هم تنها در ایالات‌متحده و همچنین درمان دشوار پاتوژن‌های مقاوم به دارو، اقداماتی نظری ایزوله کردن و استفاده مناسب از تجهیزات حفاظتی، موضوعی کلیدی محسوب می‌شود.

آنتی‌بیوتیک‌ها فقط در برابر عفونت‌های باکتریایی مؤثر هستند؛ به این معنی که برای بیماری‌های ویروسی مانند آنفلوآنزا کاری انجام نمی‌دهند            یکی از مشکلات این است که بیماران می‌توانند ناقل و بدون علامت باشند و ناخودآگاه باکتری‌های مقاوم را پخش کنند. بیمارستان‌های ایالات متحده اغلب همه بیمارانی را که به تازگی به دلیل ابتلا به بیماری مِرسا و «انتروکوک مقاوم به وانکومایسین» (VRE)، دو مورد از رایج‌ترین پاتوژن‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک منتقل شده از جامعه بستری شده‌اند، آزمایش می‌کنند، به طوری که می‌توان ناقلان را از بیمارانی که در معرض خطر بیماری شدید قرار دارند، جدا کرد.

این بدان معناست که آزمایش‌های قابل اعتماد و جمع‌آوری داده‌ها برای پیگیری و کاهش سرعت گسترش باکتری‌های مقاوم ضروری است. این یک چالش خاص برای کشورهای کم درآمد است. آنها منابع لازم برای آزمایش و غربالگری بیماران را ندارند و اغلب با کمبود دارو مواجه هستند. البته این مشکلات برای کشورهای ثروتمند نیز مهم است زیرا به این معنی است که پاتوژن‌های مقاوم جدید در هر نقطه خطری را در جای دیگر به همراه خواهند داشت.

این اقدامات کنترلی می‌تواند برای شرکت‌های تحقیقاتی داروسازی زمان بخرد تا در توسعه نسل‌های جدید آنتی‌بیوتیک‌ها برای جایگزینی با درمان‌های موجود که پاتوژن‌ها به آنها مقاومت می‌کنند، سرمایه‌گذاری کنند. البته پیشرفت آنتی‌بیوتیک‌های جدید کُند بوده‌ است. تولید گزینه‌هایی که جدید باشند و نه فقط داروهایی که با ایجاد برخی تغییرات در داروهای موجود تولید شده‌اند، راهکاری است که برای متوقف کردن پاتوژن‌های مقاوم به دارو مورد نیاز است اما آخرین نوع آنتی‌بیوتیک‌های جدید با نام «لیپوپپتیدها» در اواخر دهه ۱۹۸۰ کشف شدند.

با وجود نیاز مبرم، شرکت‌های داروسازی انگیزه چندانی برای غلبه بر چالش‌های علمی، نظارتی و مالی مربوط به تایید یک آنتی‌بیوتیک جدید ندارند. تولید موفقیت‌آمیز یک آنتی‌بیوتیک جدید و موثر یک فرآیند طولانی و پیچیده است. از سال ۲۰۱۴، بیش از نیمی از داروهای مورد آزمایش پیش از رسیدن به مرحله تایید متوقف شدند.
طبق برآورد سال ۲۰۱۷، عرضه یک آنتی‌بیوتیک موفق ۱.۵ میلیارد دلار هزینه دارد در حالی که درآمد سالانه مورد انتظار برای هر دارو کمتر از ۵۰ میلیون دلار در سال برآورد می‌شود.

عرضه یک آنتی‌بیوتیک موفق ۱.۵ میلیارد دلار هزینه دارد، در حالی که درآمد سالانه مورد انتظار برای هر دارو کمتر از ۵۰ میلیون دلار در سال برآورد می‌شود.از آنجا که قوی‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها تا حد امکان ذخیره می‌شوند و سپس تنها به عنوان درمان کوتاه مدت و برای بیماری‌های حاد تجویز می‌شوند، درآمد بسیار پایین‌تری نسبت به داروهای بیماری‌های مزمن همچون فشار خون بالا یا دیابت نوع ۲ دارند.

«کوین اوترسون» متخصص قوانین بهداشتی در دانشگاه بوستون که در مورد مقاومت آنتی‌بیوتیکی مطالعه می‌کند، در این زمینه می‌گوید: «مشکل این است که این دارویی است که می‌خواهیم تا حد امکان کمتر بفروشیم. یک آنتی‌بیوتیک برای چندین دهه در قفسه قرار می‌گیرد و منتظر زمانی است که ما به آن نیاز داریم. این برای سلامت عمومی عالی است اما برای یک شرکت دارویی فاجعه‌ای وحشتناک محسوب می‌شود.»
دولت‌ها و سایر سرمایه‌گذاران باید با اجرای مشوق‌های مالی برای شرکت‌ها، تامین مالی تحقیقات دانشگاهی یا سایر تغییرات مهم در چارچوب نظارتی کنونی به این مشکلات پاسخ دهند.

خبر خوب اینکه استفاده از آنتی بیوتیک‌های حیوانی بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ میزان ۳ درصد کاهش یافته‌ و اتحادیه اروپا به تازگی تجویز آنتی‌بیوتیک به حیوانات سالم را ممنوع کرده‌ است اما این اقدامات کافی نیست. مقاومت به آنتی‌بیوتیک یک همه‌گیری پنهان است که کمتر از کووید-۱۹ مورد توجه قرار گرفته اما جهان نباید صبر کند تا  این معضل نیز به نقطه بحرانی رسیده و سپس اقدام کند.

https://www.vox.com/future-perfect/۲۲۹۲۲۰۱۸/antibiotic-resistance-epidemic-drug-resistant-infections

منبع : ایرنا