فقها و علمای بزرگوار اسلام مانند مرزداران هستند. مرزدار کارش این است که رصد می‌کند تا اگر از ناحیه دشمن هرگونه تحرک یا آسیبی بخواهد وارد شود، پیش‌بینی و پیشگیری کند و اگر آسیبی واقع شد، مرزدار با او مقابله می‌کند

در ادامه گزارش ۱۳ بهمن روزنامه فرهیختگان آمده است: درگذشت آیت‌الله صافی گلپایگانی، مرجع تقلید شیعه خبری بود که روز گذشته در رسانه‌ها منتشر شد. این خبر بهانه‌ای را فراهم آورد تا بار دیگر مواضع ایشان درمورد مسائل مختلف به‌عنوان مواضع یک مرجع سنت‌گرا بازنشر شود.

دلیل اینکه چنین تعبیری از شخصیت آیت‌الله صافی روایت می‌شود را می‌توان در نگاه غیرسیاسی ایشان به مسائل جست. اگرچه ایشان با سال‌ها فعالیت به‌عنوان دبیر شورای نگهبان درقالب یک شخصیت سیاسی نیز ایفای نقش کرده، اما این امر باعث نشده است تا در اعلام موضع نسبت به مسائل، مصلحت‌های سیاسی را اصل قرار دهد.

آیت‌الله صافی‌گلپایگانی ۵۰ سال پیش در ابتدای کتاب «شهید آگاه» که آن را در پاسخ به کتاب «شهید جاوید» نعمت‌الله صالحی‌نجف‌آبادی نگاشته است، در پاسخ به این شبهه که «نوشتن چنین کتابی جز هیزم‌ریختن در آتش اختلاف چه ثمری دارد»، آشکارشدن حق را برای مبارزه با بدعت‌ها لازم می‌داند. اصل دانستن اعتقادات، نگاهی است که می‌شود آن را ریشه مواضع سیاسی-اجتماعی آیت‌الله صافی‌گلپایگانی قلمداد کرد.

نگاهی که دهه شصت و هفتادی‌ها، اثرات آن را در موضع آیت‌الله صافی نسبت به وزارت زنان و مطلقا حرام‌دانستن موسیقی و مسن‌ترها نیز در تقابل با جناح چپ به‌خاطر می‌آورند؛ تقابلی که اختلافات شورای نگهبان و مجلس بر سر قانون کار را کلید زد و تا زمان کناره‌گیری ایشان از شورای نگهبان در زمان مجلس سوم نیز ادامه داشت.

همین تقدم‌ اعتقادات بر سیاست در نگاه آیت‌الله صافی که سه دوره عضویت در شورای نگهبان را در کارنامه دارد باعث شده نام ایشان را صرفا در زمینه مساله‌های فقهی بشنویم و این امر به‌تنهایی دلیلی کافی برای اثبات نگاه علمی و فارغ از جناح‌بندی‌های حزبی و سیاسی ایشان است.

 آنچه اما درمورد نگاه سنتی آیت‌الله صافی به فقه گفته می‌شود نباید به معنی قهر ایشان با دنیای مدرن تعبیر شود.

آیت‌الله صافی بعد از آیت‌الله منتظری دومین مرجع تقلید در قم بود که سایت اینترنتی ایجاد کرد. سایت ایشان در سال ۲۰۰۱ راه‌اندازی شده و دفترشان نیز نخستین نرم‌افزار حاوی کتب و منابع اصلی علوم دینی را روانه بازار کرد.

برای فهم و تحلیل هر شخصیت متفکری باید همه آرای او را درکنار هم دید. سوءگیری خاص رسانه‌ها براساس اهمیت مسائل روز و نیاز مخاطبان‌شان سبب شده نگاهی ناقص و گزینشی از آیت‌الله صافی و بسیاری از چهره‌ها به افکار عمومی منتقل شود و بدفهمی‌های بزرگی شکل گیرد.

واکنش آیت‌الله صافی به وقایع بی‌سابقه سال ۸۸ به وضوح حاکی از ثبات و انسجام فکری این مرجع کهنسال است.

ایشان درمقابله با هنجارشکنی‌های سال ۸۸ ضمن تصریح این امر که باید احترام مقام‌رهبری محفوظ باشد، از اتفاقات سال ۸۸ به‌عنوان حریم‌شکنی یاد کرد و مقابله با آن را لازم می‌دانست.

درمورد رابطه شخصی ایشان با رهبرانقلاب نیز بد نیست به خاطره‌ای اشاره شود که آیت‌الله کعبی مسئول دیدارهای رهبر انقلاب با مراجع در قم آن را این‌گونه نقل کرده‌ است: «آیت‌الله صافی در دیدار رهبر انقلاب اقتدار و سیاست استکبارستیزی نظام را ستودند. در مسائل داخلی هم بر تحکیم هویت اسلامی تاکید کردند. آقا هم گفتند که این عزت بین‌المللی از آثار تمسک به ارزش‌های اسلامی در داخل است.»

همچون سایر مراجعی که از آنها به‌عنوان مراجع سنتی یاد می‌شود دغدغه‌های کلامی و هویت‌گرایانه شیعی مهم‌ترین دغدغه آیت‌الله صافی بوده است. همین امر باعث شده بخش غالب بیش از ۱۰۰عنوان تالیف این مرجع عالیقدر را آثار کلامی و اعتقادی تشکیل دهد.

پس از انقلاب نیز آیت‌الله صافی با وجود مشغله‌های بسیار یک مرجع تقلید تالیف آثار را با درک تغییر ذائقه جوانان ادامه داده و با فراتر رفتن از حوزه نقل به تحلیل موضوعات اعتقادی می‌پردازد.

در اثبات این نگاه بد نیست نقل‌قولی از ایشان در پیش‌گفتار کتاب «پرتوی از عظمت امام‌حسین(ع)» مورد اشاره قرار گیرد.

ایشان در پیش‌گفتار این کتاب نوشته است: «در زمان ما بیشتر افکار روی تحلیل حوادث و علل و نتایج وقایع حساب می‌نمایند و عظمت حوادث تاریخی را از این راه اندازه‌گیری می‌کنند و کتاب‌هایی که موضوع آن تحلیل حوادث تاریخی باشد برایشان جالب‌تر و بیشتر موردتوجه خوانندگان و نسل جوان و روشنفکران واقع می‌شود. راجع‌به شهادت حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام هم کتاب‌هایی که از فلسفه و اسرار شهادت و علل و عوامل این قیام و تاثیر آن در جوامع اسلامی و تحول فکری مسلمین بحث می‌نمایند، خواننده بسیار دارند.»

عسگر دیرباز، عضو مجلس خبرگان رهبری در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:

آیت‌الله صافی‌گلپایگانی مرزدار اسلام بود

آیت‌الله گلپایگانی قبل از انقلاب در زمینه ترویج معارف اهل‌بیت(ع) مخصوصا شبهه‌هایی که راجع به امام‌زمان(عج) وجود داشت، اقدامات ارزنده‌ای انجام دادند. همچنین ایشان در پاسخ به شبهاتی که انجمن حجتیه رواج می‌دادند، کتاب‌های بسیار خوبی را تالیف کردند که بارها تجدیدچاپ شده است.

مرحوم آیت‌الله صافی‌گلپایگانی ازجمله مراجع تقلیدی بود که همواره در میدان مبارزات سیاسی در دوران پهلوی تا نهضت امام خمینی(ره) و استقرار نظام جمهوری اسلامی حضور داشت و نقش‌آفرینی کرد. در همین راستا پیرامون نقش موثر و کلیدی ایشان در مقاطع حساس جمهوری اسلامی ایران با عسگر دیرباز، عضو مجلس خبرگان رهبری و رئیس دانشگاه قم به گفت‌وگو پرداخته‌ایم. این عضو مجلس خبرگان با تاکید بر اینکه آیت‌الله صافی‌گلپایگانی شیخ‌الفقها بودند و از همه مراجع تقلید به‌لحاظ سنی سابقه بیشتری داشتند، گفت: «ابتدا باید ارتحال ایشان را به پیشگاه امام زمان(عج) و مقام‌معظم‌رهبری و شیعیان تسلیت بگویم. آیت‌الله گلپایگانی قبل از انقلاب در زمینه ترویج معارف اهل‌بیت(ع) مخصوصا شبهه‌هایی که راجع به امام‌زمان(عج) وجود داشت، اقدامات ارزنده‌ای انجام دادند. همچنین ایشان در پاسخ به شبهاتی که انجمن حجتیه رواج می‌دادند، کتاب‌های بسیار خوبی را تالیف کردند که بارها تجدیدچاپ شده است. آیت‌الله گلپایگانی تالیفات بسیاری داشتند، بعضی از این کتاب‌ها به زبان عربی هستند و برخی از فارسی به عربی ترجمه شده‌اند. مرحوم گلپایگانی در زمینه نشر معارف اهل‌بیت‌(ع)، معارف اسلامی و قرآنی قدم‌های خیلی بزرگی را برداشتند و از این جهت در این روزگار پیشگام بودند.»

وی در ادامه با نقل خاطره‌ای از خود در حضور آیت‌الله صافی‌گلپایگانی به دغدغه‌مندی آن مرجع بزرگ اسلام پیرامون مسائل مختلف فرهنگی و سیاسی پرداخت و گفت: «ایشان نسبت به مسائل فرهنگی و سیاسی جامعه کاملا اطلاعات‌شان به‌روز و جدید بود. من در این زمینه خاطراتی دارم؛ یک‌بار ما خدمت ایشان شرفیاب شده بودیم، یک خانمی به‌تازگی قرآنی را ترجمه کرده بود که منتشر شده بود. ایشان در ابتدا از آن خانم تکریم کردند و همان‌جا چندنکته درباره ترجمه‌شان یادآور شدند. این نشان از دغدغه‌مندی ایشان داشت. چه قبل و چه بعد از انقلاب همراهی‌شان با امام خمینی(ره) و حمایت‌شان از ایشان قابل‌توجه بود و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم حضورشان در شورای نگهبان، به‌عنوان فقیه و دبیر محترم شورای نگهبان بسیار راه‌گشا بود، یعنی وقتی ایشان در شورای نگهبان حضور پیدا کردند، استوانه‌ حوزه‌ علمیه در شورای نگهبان بودند و سال‌های‌سال این مسئولیت را در زمان حضرت امام(ره) عهده‌دار بودند.»

دیرباز در ادامه با تاکید بر اینکه آیت‌الله صافی‌گلپایگانی مرزدار اسلام بودند، گفت: «نکته دیگری که می‌خواهم عرض کنم، رفتار ایشان نسبت به فعالیت‌های فرهنگی جامعه بود، درواقع فقها و علمای بزرگوار اسلام مانند مرزداران هستند. مرزدار کارش این است که رصد می‌کند تا اگر از ناحیه دشمن هرگونه تحرک یا آسیبی بخواهد وارد شود، پیش‌بینی و پیشگیری کند و اگر آسیبی واقع شد، مرزدار با او مقابله می‌کند و ایشان در این زمینه از مراجع پیشگام بودند. به‌گونه‌ای که نسبت به انقلاب اسلامی، نسبت به مبانی انقلاب اسلامی، نسبت به فرمایشات حضرت امام(ره) و مقام‌معظم‌رهبری هر نکته‌ای و هر مساله‌ای بود، در این زمینه فداکارانه در میدان بودند. همیشه در صحنه بودند و تلاش می‌کردند که در این زمینه پیشگام باشند و واقعا هم پیشگام بودند.»

این عضو مجلس خبرگان به خدمات دیگر این مرجع عالیقدر پرداخت و مطرح کرد: «نکته دیگری هم می‌توانم درباره اقدامات ارزنده آیت‌الله صافی‌گلپایگانی عرض کنم، خدمات‌شان نسبت به حوزه‌های علمیه بود. ایشان طلاب و فضلا را مانند فرزندان خودشان می‌دانستند و از ناراحتی و رنج آنها متاثر می‌شدند و رنج می‌بردند. در همین راستا ایشان کمک‌های زیادی نسبت به معیشت طلاب انجام می‌دادند که طلاب بزرگوار و کسانی که در خدمت اسلام و اهل‌بیت(ع) هستند، مشکلات‌شان کاهش پیدا کند. در پیام مقام‌معظم‌رهبری هم به اینکه ایشان یک فقیه بصیر و آگاه نسبت به اوضاع جامعه بودند نیز اشاره شد. آیت‌الله گلپایگانی هرکجا که لازم بود، از روی خیرخواهی نصیحت می‌کردند و تذکر می‌دادند.

این هم یکی از مواردی بود که کاملا درمورد حضرت آیت‌الله مشهود بود. به‌هرحال آنچه آدم احساس می‌کند، این است که با رفتن چنین بزرگانی، خلئی را در فضای جامعه احساس می‌کنیم که با عنایات امام زمان(عج) از حوزه‌های علمیه چنین شخصیت‌هایی دوباره بروز و ظهور پیدا کند و خداوند متعال به مراجع تقلید فعلی طول عمر بدهد که همه‌شان در مسیر انقلاب اسلامی و ترویج معارف اهل‌بیت(ع) همچنان ثابت و استوار باشند.» در ادامه به مواضع بصیرانه آیت‌الله گلپایگانی در مقاطع حساس جمهوری اسلامی اشاره کردیم. یکی از این مقاطع حساس، فتنه ۸۸ بود که ایشان با دفاع از ولی‌فقیه و شورای نگهبان بار دیگر بصیرت خود را در موضع‌گیری‌های سیاسی نشان دادند. در این مساله نظر این عضو مجلس خبرگان را پرسیدیم. او در پاسخ به سوال ما پیرامون مواضع بصیرانه آیت‌الله صافی‌گلپایگانی تاکید کرد: «بله، همین‌طور است و من این صحبت‌ها را تایید می‌کنم. هم امام خمینی(ره)، هم مقام‌معظم‌رهبری به مراجع عنایت داشتند و دارند و درواقع مراجع استوانه‌های دین هستند و دین مردم، تدین مردم به‌واسطه مراجع استوار است. ان‌شاءالله خداوند به همه‌ مراجع طول عمر بدهد و آیت‌الله صافی‌گلپایگانی را همنشین سیدالشهدا(ع) قرار بدهد.»