حسین عباسی‌نسب
 
کارشناسان حوزه انرژی شرایط بازار جهانی نفت را درابتدای ۲۰۲۱ امیدوارانه و درانتها مبهم ارزیابی کردند؛ این بی‌اعتمادی به دلیل بروز سویه جدیدکرونا شکل گرفته و ارائه پیش‌بینی روشن از وضعیت سال ۲۰۲۲ را سخت کرده‌ اما برخی از آن‌ها می‌گویند سال آینده بهای نفت به ۱۰۰ دلار در هربشکه می‌رسد.

گزارش‌های منتشره حاکی است: سال ۲۰۲۱ سال خوبی برای بازار نفت نبود. اگرچه از ابتدا تا انتهای سال قیمت نفت خام در بازارهای جهانی حتی افزایش بیش از ۶۰ درصدی را نیز تجربه نمود و در ماه آخر سال اندکی از آن عقب‌نشینی کرد اما  بزرگترین صنعت جهان هنوز از پیامدهای بحران کرونا زخمی است و توان بازیابی جایگاه قبلی خود را ندارد. از این رو کارشناسان اعتقاد دارند بازگشت این صنعت که منبع حیات برای اقتصاد و همه صنایع جهان است به پویایی سال ۲۰۱۹، به فرجه زمانی بیشتری نیاز دارد. 

برخی کارشناسان پیش از این سال ۲۰۲۲ را دوره بازگشت رونق به بازارهای نفت می‌دانستند زیرا تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۱ همزمان با شروع بهبودی اوضاع از همه‌گیری ویروس کرونا افزایش یافت. به همین دلیل به نظر می‌رسید با وجود روندهای موجود در حوزه محیط زیست، مصرف کلی نفت در جهان رکورد جدیدی را در سال ۲۰۲۲ به ثبت خواهد رساند اما ظهور سویه امیکرون بسیاری از پیش‌بینی‌ها را متزلزل ساخت.

با آغاز سال ۲۰۲۱، نفت قیمتی در حدود  ۵۲ دلار در هر بشکه داشت اما کمتر از دوماه قبل قیمت هر بشکه نفت برنت تاحدود ۸۶ دلار در هر بشکه افزایش یافت و اکنون به زیر ۸۰ دلار رسیده است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند قیمت ها بار دیگر در سال ۲۰۲۲ افزایشی خواهد بود مگر آنکه عرضه بیش از حد انتظار بیشتر شود یا آنکه چرخ‌های اقتصاد دوباره دچار رکودی سنگین شود.

کارشناسان پیش بینی می‌کنند قیمت ها بار دیگر در سال ۲۰۲۲ افزایشی خواهد بود مگر آنکه عرضه بیش از حد انتظار بیشتر شود یا آنکه چرخ‌های اقتصاد دوباره دچار رکودی سنگین شود.

۲۰۲۱ سالی که با امیدواری آغاز شد

خبرگزاری «رویترز» در گزارشی نوشت: سال ۲۰۲۱ همچنین دوره غافلگیری عرضه‌کنندگان نفت خام به علت افزایش تقاضا هم بود زیرا از سال قبل سرمایه‌گذاری‌های کافی و مناسبی را انجام نداده‌ بودند. همین امر موجب تنش بین بزرگترین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان جهان مانند ایالات متحده، چین و هند شد. افزایش قیمت بنزین حتی «جو بایدن» رئیس‌جمهوری آمریکا را وادار کرد از سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدان آن موسوم به «اوپک پلاس» بخواهد تولید خود را افزایش دهند.

مصرف بنزین و گازوئیل در سال ۲۰۲۱ با از سرگیری سفر و فعالیت تجاری مصرف‌کنندگان افزایش یافت. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی EIA، انتظار می‌رود برای سال ۲۰۲۲، مصرف نفت خام به ۹۹.۵۳ میلیون بشکه در روز برسد که نسبت به ۹۶.۲ میلیون بشکه در روز در سال‌جاری افزایش نشان می‌دهد. این مقدار کمتر از مصرف روزانه ۹۹.۵۵ میلیون بشکه درسال ۲۰۱۹ است.

اعضای اوپک برای افزایش تولید با وجود سرمایه‌گذاری اندک تلاش کردند و داده‌های رویترز نشان می‌دهد که این گروه به اهداف تولید خود در نوامبر به شدت پایبند بوده است.

براساس گزارش اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، تولید کلی نفت ایالات متحده در سال ۲۰۲۱ به طور متوسط ​​۱۱.۲ میلیون بشکه در روز بود که در مقایسه با بالاترین سطح تولید که نزدیک به ۱۳ میلیون بشکه روز در اواخر سال ۲۰۱۹ بود کاهش داشت. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی ، انتظار می‌رود تولید نفت ایالات متحده برای سال ۲۰۲۲ به طور متوسط ​​۱۱.۹ میلیون بشکه در روز باشد.

افت شدید اکتشافات جدید

طبق گزارش این سازمان، سال ۲۰۲۱ با یک رویداد مهم دیگر در صنعت نفت جهان نیز همراه بوده است. میزان اکتشاف نفت در این سال به شدت کاهش داشت. تارنمای «اویل پرایس» در این زمینه به نقل از موسسه «ریستاد انرژی» (Rystad Energy) نوشت اکتشافات جهانی نفت و گاز در سال ۲۰۲۱ در حال نزدیک شدن به پایین‌ترین سطح خود در ۷۵ سال گذشته است و اگر تا ماه دسامبر نتوان یافته‌های قابل توجهی به دست آورد به طور حتم کمترین اکتشاف برای این سال به ثبت می‌رسد.

تا پایان نوامبر، کل حجم جهانی اکتشاف نفت در سال ۲۰۲۱ معادل ۴.۷ میلیارد بشکه اعلام شد که در آن هیچ کشف عمده‌ای به چشم نمی‌خورد. به همین دلیل صنعت جهانی نفت در بدترین روند اکتشافی خود از سال ۱۹۴۶ قرار دارد. مایعات همچون ترکیبات هیدروکربن‌ها  ۶۶ درصد از کل یافته‌های سال را تشکیل می‌دهند. هفت اکتشاف جدید در نوامبر ۲۰۲۱ اعلام شد که حدود ۲۱۹ میلیون بشکه حجم جدید را نشان می دهد.

اکتشافات جهانی نفت و گاز در سال ۲۰۲۱ در حال نزدیک شدن به پایین‌ترین سطح خود در ۷۵ سال گذشته است و اگر تا ماه دسامبر نتوان یافته‌های قابل توجهی به دست آورد به طور حتم کمترین اکتشاف را به ثبت می‌رسد.

این گزارش تصریح دارد اوضاع سال ۲۰۲۱ به اندازه‌ای خراب بوده  که حتی یک اکتشاف قابل توجه در چند روزه باقی مانده از سال هم نمی‌تواند تغییری در شرایط ایجاد کند زیرا ممکن است این چاه‌ها سال بعد تکمیل شوند. به همین دلیل بسیاری از کارشناسان حجم تجمیعی کشف‌شده نفت برای سال ۲۰۲۱ را کمترین میزان چند دهه‌ اخیر می‌دانند.

بر این اساس بزرگترین اکتشاف نفت در ماه نوامبر ۲۰۲۱ در سواحل مکزیک با ظرفیت تخمینی حدود ۷۵ میلیون بشکه از سوی شرکت لوک‌اویل اعلام شد. این کشف به تدوام و تثبیت آمار تولید مکزیک تاحدودی کمک کرد. یکی دیگر از اکتشافات در سال جاری در مالزی بود. همچنین نروژ هم اکتشافات متوسط و کوچکی را اعلام کرد اما باید در این زمینه زیرساخت‌های مناسبی فراهم شود.

چشم انداز مبهم بازار جهانی نفت در ۲۰۲۲ 

بررسی‌ها نشان می‌دهد در کل ارزیابی‌های گوناگونی در مورد وضعیت آینده صورت می‌گیرد. بعضی کارشناسان و بنگاه‌ها از افزایش شدید تقاضا سخن می‌گویند و برخی دیگر تشدید دوباره همه‌گیری را بسیار تاثیرگذار می‌دانند اما در کل حکم‌فرماشدن بی‌اطمینانی نسبت به آینده بسیار مشهود است. مهمترین دلیل این بی‌اعتمادی نیز ظهور سویه جدید کرونا و احتمال بروز موارد مشابه در سال آینده بیان شده است. این امر پیش‌بینی قیمت نفت برای سال بعد را برای کارشناسان دشوار ساخته‌ اما به طور قطع می‌توان تداوم بحران انرژی در اروپا و جهان، میزان کنترل اوپک پلاس بر بازار انرژی، مشکلات در زمینه انتقال انرژی و ادامه کووید ۱۹ را از مهمترین مولفه‌های تاثیرگذار  در این زمینه دانست.

به نوشته اویل پرایس، هر چه به پایان سال ۲۰۲۱ نزدیک‌تر می‌شویم، چشم‌انداز ۲۰۲۲ نامشخص‌تر می‌شود، زیرا سویه اومیکرون دولت‌های اروپایی را ترسانده و ممکن است تشدید محدودیت‌ها یا اعمال مجدد قرنطینه‌های شدید همچون هلند در دستور کار قرار گیرد. بریتانیا و بسیاری از کشورهای اروپایی دیگر تصمیم دارند محدودیت‌های سفر را تشدید کنند.

به همان اندازه که پیش‌بینی قیمت نفت در شرایط «عادی» دشوار است، عدم قطعیت‌های ناشی از همه‌گیری، کار پیش‌بینی را دشوارتر کرده است. اما به طور قطع تأثیر اومیکرون بر اقتصادها، تقاضای سوخت و تأثیر آن بر بهبود قیمت نفت موضوع اصلی در سراسر سال ۲۰۲۲ خواهد بود که به ویژه در چند ماه اول سال برجسته است. در حال حاضر، چشم‌اندازها از میانگین نفت در حدود ۷۰ دلار در سال آینده تا رسیدن به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه در مقاطعی از سال‌های ۲۰۲۲ یا ۲۰۲۳ متغیر است.

در روزهای اولیه انتشار سویه جدید، «بانک آمریکایی جی‌پی‌مورگان» عنوان داشت که به دلیل ظرفیت محدود اوپک برای افزایش تولید، نفت ممکن است در سال آینده به ۱۲۵ دلار در هر بشکه و در سال ۲۰۲۳ تا ۱۵۰ دلار افزایش یابد. اکنون اما «سیمون فلاورز» رئیس و تحلیلگر ارشد موسسه وود مکنزی، معتقد است که افزایش قیمت نفت تا ۱۰۰ دلار در هر بشکه، حداقل برای دوره‌ای  پایدار در سال آینده، بعید است.

تقاضا برای نفت خام ممکن است به اوج جدیدی در سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳  برسد و به همین دلیل بهای نفت به ۱۰۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید.

برخی از تحلیلگران انتظار دارند که زمستان سردتر از حد معمول در نیمکره شمالی، بحران انرژی در اروپا را تشدید کند و ذخایر گاز طبیعی آن را که در این زمان از سال به پایین‌ترین حد خود در یک دهه رسیده‌است، خالی کند. این اتفاق می‌تواند تقاضا برای گرمایش با سوخت‌هایی غیر از گاز طبیعی، از جمله فرآورده‌های نفتی را افزایش دهد و به طور بالقوه تقاضا برای نفت را افزایش دهد، حتی اگر قرنطینه عمومی مصرف بنزین را محدود کند.

شبکه خبری «سی‌ان‌بی‌سی» نیز به نقل از کارشناسان بانک سرمایه گذاری «گلدمن ساکس» آورده است تقاضا برای نفت خام ممکن است به اوج جدیدی در سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳  برسد و به همین دلیل  بهای نفت به ۱۰۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید.

به اعتقاد کارشناسان؛ باید منتظر گذار از دوره افزایش سفرهای دوره تعطیلات سال نوی میلادی بود اما پیش‌بینی می‌شود قیمت نفت خام در سال ۲۰۲۲ به ۸۵ دلار برسد البته شاید بین ۵ تا ۱۰ دلار هم افزایش داشته باشد. همچنین قیمت‌ها ممکن است به دلیل افزایش هزینه‌های تولید و تورم در بخش انرژی افزایش بیشتری هم داشته باشد و تا مرز ۱۱۰ دلار هم بالا برود.

اگر سویه‌های کرونا موج دیگری را مانند آنچه که پیشتر اتفاق افتاد ایجاد کند شاهد ضربه منفی بزرگ دیگری به رشد اقتصادی در سه ماهه اول سال ۲۰۲۲ خواهیم بود اما اگر اوضاع وخیم نباشد یا مشکل به سرعت رفع شود تقاضای نفت که برای مدت کوتاهی سطوح قبل از کووید را در اوایل نوامبر لمس کرد، در بیشتر سال ۲۰۲۲ به بالاترین حد خود خواهد رسید.