"ری" در ادوار گذشته از جمله پایتخت های مهم و میراث دار کهن ایران بوده و هم اکنون نیز به عنوان یکی از قدیمی ترین شهرهای جهان از آن نام برده می شود.

بخشی از فلات مرکزی ایران و دشت وسیع ری، واقع در دامنه جنوبی رشته کوه های البرز مرکزی، منطقه ای مسکونی با زمین های گسترده زراعی است که در جنوب شهر تهران واقع شده است.   ری در لغت به معنای شهر سلطنتی است.

تاریخ بنا ری به اقوام آریایی می رسد و ری از تمام شهرهای ماد بزرگتر بوده، ضمن اینکه بدلیل اهمیت این شهر، نام آن در متون پارسی باستان، اوستا و تورات نیز آمده است. در کتاب اوستا از ری به عنوان سیزدهمین شهری که در جهان ساخته شده، نام برده می شود. ساکن و اهل ری را رازی می نامند، و این شهر در طول تاریخ به نام های مختلفی نیز خوانده شده است. راگا، رغه، ارشکیه، رام اردشیر، ام البلاد، ری شهر، و محمدیه از نام هایی است که ری در هر دوره و به مناسبتی خوانده شده است.

از نظر موقعیت جغرافیایی، شهرستان ری در ناحیه دشت واقع شده و کوه بی بی شهر بانو در شمال شرقی و کوه آراد در ۲۱ کیلومتری جنوب غربی این شهرستان قرار دارد. وسعت شهرستان ری در حال حاضر دو هزار و ۲۹۳ کیلومتر مربع و شرق و جنوب به شهرستان ورامین و از غرب به شهرستان اسلامشهر محدود می شود.

در دوران اسلامی، ری یکی از سه شهر معتبر در اقلیم شرق اسلام به شمار می رفت تا جایی که نویسنده کتاب "احسن التقاسیم" از آن با عنوان عروس شهرها و سکه جهان اسلام یاد کرده است.

ری در طول تاریخ و پس از پشت سر گذاشتن فراز ونشیب های فراوان در سال ۶۱۷ هجری قمری مورد هجوم مغولان قرار گرفت و بطور کامل تخریب شد، اما از زمان صفویه این شهر بزرگ، جمعیتی را در خود دید و رونق گرفت.

آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) حرم حضرت عبدالعظیم (ع) مجموعه آرامگاه یکی از نوادگان امام حسن (ع) دومین امام شیعیان است. این مکان مقدس یکی از مهمترین آثار تاریخی و مذهبی استان تهران به شمار می آید، که در این منطقه واقع شده است. کسی را نمی توان یافت که در سفر به شهرستان ری به زیارت حرم باصفا و مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) و یا شاه عبدالعظیم حسنی (ع) مشرف نشده باشد.

مجمموعه آستان ایشان، مدفن امامزاده حمزه و امامزادگان طاهر و مطهر است. این مکان مذهبی دارای ویژگی های تاریخی نیز می باشد. ضریح نقره آن در دوره فتحعلی شاه و سر در آجری آن در دوره سلجوقیان ساخته شده است. آئینه کاری چشم نواز عهد ناصرالدین شاه، صندوق چوب عود متعلق به قرن هشتم و گلدسته ۲۴ متری و ایوان وسیع شمالی آن متعلق به دوران شاه طهماسب صفوی، از زیبایی های حرم شاه عبدالعظیم است.

گورستان حرم نیز بدلیل دفن بسیاری از علما و مشاهیر از اعتبار ویژه ای برخوردار است. آیت الله بهبهانی، علامه محمد قزوینی، بدیع الزمان فروزانفر، ستارخان و بسیاری دیگری از مشاهیر در این مکان رخ در نقاب خاک کشیده اند.

بازار تاریخی شهر ری این بازار سرپوشیده، در امتداد شمالی جنوبی صحن حضرت عبدالعظیم (ع) قرار دارد. میانه بازار را چهارسوقی با پوشش گنبدی تشکیل می دهد که از غرب به راسته کاروانسرا دو قلو و از شرق به میدان کوچک متصل می شود. قدمت این بازار به دوره صفویه باز می گردد که به دستور امیرکبیر بازسازی شده است. طی سالهای گذشته نیز بنای این بازار توسط میراث فرهنگی استان تهران با مشارکت بازاریان مرمت شد. این بازار در سال ۱۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

تپه و نقش برجسته چشمه علی این تپه یکی از قدیمی ترین آثار باستانی شهر ری است که بازدیدکنندگان هنگام دیدار از آن به استقرار تمدن هفت هزار ساله در چشمه علی پی خواهند برد. مکان این چشمه، کوهی کم ارتفاع در انتهای غربی رشته کوه بی بی شهربانو است که از دامنه جنوبی آن چشمه پر آبی می جوشد.

چشمه علی، سر منشاء حیات یکی از کهن ترین تمدن های جهان و بنیاد شهر باستانی ری است. ضمن اینکه روی صخره چشمه علی یک نقش برجسته زیبا وجود دارد که به دستور فتحعلی شاه قاجار ایجاد شده است.

آتشکده ری (تپه میل) تپه میل که از آن آتشکده بهرام و آتشکده ری نیز نام برده می شود، از آثار دوره ساسانیان در شهر ری است. گمان می رود که این بنا آتشکده بهرام گور بوده باشد. این آتشکده در ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی ری و بر فراز تپه ای بلند در روستای قلعه نو قرار دارد. بخشی از بنای آتشکده ری در زمان حمله اسکندر به ایران خراب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی مانده است. این آتشکده که متعلق به دوره ساسانی است از یک جفت قوس هلالی با مقطع بیضی تشکیل شده و یکی از مهمترین آثار مورد توجه گردشگران به شمار می رود.

تاکنون ۳۲ اثر تاریخی شهرستان ری از جمله برج طغرل منسوب به طغرل بیک پادشاه سلجوقی، مقبره بی بی شهر بانو، قلعه قاچاقاچ، کاروانسرای کنارگرد، دژ رشکان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آثار تاریخی ری به لحاظ قدمتی که این شهرستان دارد، اهمیت فوق العاده زیادی برای باستان شناسان دارد. گردشگرانی که علاقه مندند در حال و هوای تاریخ ایران قرار گیرند، کافی است با نیم ساعت حرکت از مرکز تهران به سرزمین کهن سفر کنند. در این صورت، روزی خوش را در میان میراث ارزشمند و متعدد تاریخی و گردشگری بر جای مانده از دوران رونق ری سپری خواهند کرد که با زیارت حرم حضرت عبد العظیم (ع) سفر آنها جنبه معنوی پیدا خواهد کرد. در بازگشت از ری نیز گردشگران می توانند به بازار ری مراجعه کنند و خاطرات خوش این سفر را با خرید سوغات، دلنشین تر کنید.