عوامل متعددی در چندسال اخیر، محیط‌زیست کشور را با چالش‌های نگران‌کننده‌ای مواجه ساخته است. از این‌رو راه رسیدن به توسعه پایدار، رسیدگی به معضلات زیست‌محیطی، فراتر از یک دستگاه و وزارت‌خانه خاص، تکلیف قانونی همه نهادهای دولتی و حاکمیتی است.

رسانه‌های مختلف یکم دی، نگاه ویژه‌ای به محیط‌زیست و آسیب‌هایی که متوجه آن است داشته‌اند. به گونه‌ای که اصولگرایان، اعتدالگرایان و اصلاح‌طلبان هر کدام گزارش‌ها و گفت وگوهایی در این خصوص منتشر کرده‌اند که در ادامه بخشی از این گزارش‌ها رصد می‌شود.

رسانه‌های اعتدالگرا

چرا نباید بحران آب را تقصیر تحریم و کاهش بارش‌ها انداخت؟

مهدی معتق کارشناس محیط زیست از مرکز تحقیقات علوم زمین آلمان در گفت‌وگو با خبرآنلاین می‌گوید: وقتی آمار بارش‌ها را در گذشته بررسی می‌کنیم متوجه تغییرات آن‌چنان شگرفی در ایران نمی‌شویم؛ گویی کمبود بارش‌ها در یک بازه زمانی فقط سبب توجیه ناکارآمدی‌ها شده است. بنابراین بهتر است بگوییم ما انسان‌ها مقصر مشکلات پیش آمده هستیم، بنابراین ما انسان‌ها مظلوم نیستیم بلکه مقصر اصلی مشکلات هستیم. برخی در بحث کمبود آب و مشکلات آن بلافاصله ایده تحریم را مطرح می‌کنند، من با این ایده موافق و مخالف هستم. اگرچه وجود تحریم‌های غیرانسانی در همه مسائل تاثیر خودش را گذاشته است اما برای بحران آبی ایران به صراحت عرض می‌کنم اگر تحریم هم نبودیم با توجه به مدیریتی که داشتیم مشکلات ادامه پیدا می‌کرد. اینجانب در کارهای مربوط به فرونشست ایران و همچنین متخصصان دیگر از زوایای علمی خودشان دردهه‌های گذشته بارها هشدار داده بودند اگر مدیریت آب ایران درست نشود در آینده مشکلات زیادی را برای کشور ایجاد می‌کند. خیلی ازکارهایی که برای رفع تنش‌های آبی و مدیریت مصرف می‌توان انجام داد اصلا ربطی به تحریم ندارد. در ایران برنامه‌ها متاسفانه قائم به فرد است، یادم هست بیست سال قبل شخصی که سال‌ها مسئولیت‌های مختلف اجرایی داشت، در مصاحبه‌ای گفته بود ایران تنها کشوری در خاورمیانه است که برنامه آبی مشخصی برای بیست سال آینده خود دارد، حال آن برنامه چه بود عمدتا سد سازی و انتقال آب که متاسفانه نتایج آن برنامه شد وضعیت اسفناک امروز زاینده رود و دریاچه ارومیه و غیره، چراکه آن برنامه، یک برنامه‌ی جامع نبود و به قول معروف محفلی و دوستانه بوده است، حتی همین برنامه هم در دولت‌های بعدی با تغییرات زیادی همراه شد. لذا آشفتگی در سیاست اجرایی که هرکسی ساز خودش را می‌زند و می‌خواهد از دید خود و وزارت خانه و سازمان مطبوعش مساله‌ای را حل کند مشکل اصلی مدیریت منابع آبی کشور است.

ساکنان دوده‌ها

روزنامه همشهری در یادداشتی آورده است: حاشیه بزرگراه‌ها قصه خودشان را دارند؛ انگار که در متن تهران، پرانتز جدیدی باز شده باشد. چند ساعت پیاده‌روی در محله‌هایی که پنجره خانه‌هایشان رو به اتوبان‌های شلوغ تهران باز می‌شود، تجربه عجیبی است. مشکل بیشتر ساکنان این واحدها، آلودگی است. آلودگی از همه نوع، زندگی آنها را محاصره و کیفیت روزمره‌هایشان را مخدوش کرده است. بسته به محله و شرایط کوچه‌ها اما شرایط می‌تواند پیچیده‌تر شود، بررسی‌های میدانی و گپ‌وگفت با ساکنان، نشان می‌دهد که بعضی از این محله‌ها - اگر بشود نامشان را محله گذاشت- در ساعاتی از ظهر یا نیمه‌شب، میزبان معتادان متجاهری می‌شوند که مخزن موادشان در باغچه اتوبان‌هاست. خیابان عباس‌پور تهران را پیاده که گز کنی، کوچه‌های بسیاری با خانه‌های مشرف به اتوبان همت پیدا می‌شود. کمتر از یک ساعت گذشته است. شاهد از غیب می‌رسد؛ در انتهای یک کوچه بن‌بست، مردی با قد خمیده و صورت سیاه از کنار بسته نشده مرز کوچه و اتوبان می‌خزد؛ لبه کیسه ژولیده‌ای را مچاله کرده و دور دستش‌ پیچیده. نگاه سردی به ما می‌کند و رد می‌شود. چند ثانیه بعد زنی با کیسه‌های خرید در دست وارد یکی از این خانه نشده که با صدای من برمی‌گردد. سؤالم را که می‌پرسم مسیر نگاهش به سمت مرد ژولیده - که حالا دیگر تبدیل به خط کوچک عمودی در افق شده - می‌چرخد و می‌گوید: مشکل را دیدی؟ ساعت ۲بعدازظهر یا ۲نیمه شب؛ اینها همیشه هستند. کنار خانه‌های ما می‌نشینند و مواد مصرف می‌کنند و خب این برای چه‌کسی دلچسب است. یک‌بار نمی‌دانم چه کسانی بودند، لباس شخصی بودند یا نیروی انتظامی؟ ریختند و بردندشان اما خب آن هم صحنه غم‌انگیزی بود. ساکنان خانه‌ها می‌گویند واحدهای مسکونی‌شان را ارزان‌تر از قیمت منطقه خریده‌اند اما بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد که خانه حاشیه اتوبان با خانه واقع شده در محله‌های آرام‌تر، تفاوت قیمت چندانی ندارد. مشاور املاکی واقع در منطقه نواب می‌گوید: قسمت‌های خوب این محل، اگر خانه نوساز باشد وتر و تمیز، متری ۲۶میلیون تومان ارزش دارد. بخش‌های دیگر، خواه بر اتوبان باشد خواه خانه قدیمی‌تر باشد، بین متری ۱۵تا ۱۷میلیون تومان است.

رسانه‌های اصولگرا

مواهب طبیعت برای انسان

روزنامه ایران در یادداشتی به قلم اسماعیل علوی،‌ نوشت: کشاورزی فرایندی در طول خلقت و از جنس خلاقیت است. از این‌ رو نشاط و زندگی از ویژگی آن بوده و با فطرت انسان عجین است. هرگاه انسان محصولی را تولید می‌کند که حاصل تلاش و تدبیر اوست، حس خوبی در درونش شکل می‌گیرد که آرامش روح و روان را به‌ دنبال دارد؛ حسی که در هیچ یک از صحنه‌های کار و تلاش به انسان دست نمی‌دهد. به علاوه از آنجایی که کشاورزی در ارتباط مستقیم با خالق هستی و طبیعت بکر است، کشاورز خود را جزئی از فعل الهی یافته و درک عمیق‌تری از توحید و خداشناسی دارد. براین اساس می‌توان گفت کشاورزی شغلی در نسبتی نزدیکتر از سایر مشاغل نسبت به خالق هستی است. کشاورز با تکیه و توکل بر یاری خداوند به بهره‌مندی از مواهب طبیعت چشم دوخته و کار و تلاش خود را سامان می‌دهد و محصول مورد نیاز مردمان را تأمین می‌کند. این امتیاز به کشاورز شایستگی آن را بخشیده است که محبوب خداوند نام گرفته و کارش با کار خداوند مقایسه شود. تعریفی که ارتباط معنایی مطلوبی به‌دست می‌دهد. آیات الهی به این همراهی و قرابت با صراحت اشاره نموده و اعلام کرده که کار کشت و تولید محصول، کار خداست و کشاورز وسیله‌ای بلاواسطه برای تحقق این امراست. در آیات ۶۳ تا ۶۷ سوره واقعه می‌خوانیم: «آیا چیزی را که می‌کارید، دیده‌اید؟ آیا شما می‌رویانیدش یا ما رویاننده‌ایم؟ اگر می‌خواستیم خاشاکش می‌ساختیم تا در شگفت بمانید و بگویید: «ما غرامت‌زدگانیم؛ بلکه ما بی‌نصیب‌ماندگانیم.» امام صادق علیه السلام نیز در تفسیر آیه «و عَلَی‌الله فَلْیتَوَکلِ المُؤمِنُونَ؛ و مؤمنان باید به خدا توکل کنند» می‌فرماید:«منظور از مؤمنان، کشاورزان است.» این همه دلایلی بود تا روزی به‌ نام کشاورز در تقویم تعیین و از مقام کشاورز تقدیر به عمل آید. کشاورزی شغلی همزاد انسان و خوشایند طبع آدمی است. از این‌رو انسان نسبت به آن کششی درونی دارد و کودکان که از فطرتی بکر و زلال برخوردارند اغلب نقاشی‌های خود را با جلوه‌ای از کار کشاورزی ترسیم می‌کنند. نگاهی به آموزه‌های اسلامی درباره این شغل ارزشمند نشان از مفهوم گسترده آن دارد؛ مفهومی که با عبارت «الدنیا مزرعه الآخره» که بسیار متداول است تبیین می‌شود که اقتباسی زیبا از آیات و روایات است و به تعبیر دیگر اصلی بنیادین از تعالیم اسلامی است و در قرآن آمده است: «مَنْ کانَ یرِیدُ حَرثَ الآخِرَه نَزِد لَهُ فِی حَرثِهِ وَ مَن کانَ یرِیدُ حَرثَ الدُّنیا نُؤتِهِ مِنهَا وَ مَا لَهُ فِی الآخِرَه مِنْ نَّصِیبٍ»؛ (کسی که زراعت آخرت را بخواهد به او برکت داده و بر محصولش می افزاییم و آنکه فقط کشت دنیا را می طلبد کمی از آن به او دهیم و در آخرت هیچ بهره و نصیبی نخواهد داشت).

"اَبَر پروژه سدسازی ترکیه" کشت و صنعت را در ۴ استان کشور نابود می‌کند!

خبرگزاری فارس به نقل از  وحید جلال‌زاده رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس، آورده است: کاهش حق‌آبه از حوضه آبریز رودخانه ارس، علاوه بر تأثیر بر آب شرب، از حاصل‌خیزی زمین‌های کشاورزی در ایران و سایر کشورهای پایین‌دست این حوضه نیز خواهد کاست. "پروژه داپ" تهدیدی برای امنیت غذایی کشور است و شکل‌گیری پدیده مهاجرت، از جمله چالش‌های قابل پیش‌بینی در حوضه رود ارس خواهد بود که دست کم سه استان اردبیل و آذربایجان‌های شرقی و غربی از آن متأثر خواهند شد. سدسازی‌های ترکیه تنها به پروژه گاپ و داپ محدود نمی‌شود و این کشور ۱۰ پروژه عظیم سدسازی بزرگ دیگر را نیز دنبال می‌کند. در کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی, نمایندگان وزارت نیرو و وزارت امور خارجه را دعوت کردیم و آن‌ها را موظف کردیم که درباره روند مذاکرات خود با ترکیه با محوریت پروژه‌های سدسازی داپ و گاپ پاسخ دهند. در ایران بیشتر از اینکه با کم‌آبی روبه‌رو باشیم, با بی‌مسئولیتی و سوء مدیریت درباره بحران آب روبه‌رو هستیم. کشت غرق آبی که سال‌هاست در همه دنیا منسوخ شده است همچنان در کشور ما الگوی غالب در آبیاری زمین‌های کشاورزی است و با وجود اینکه در شرایط کم‌آبی قرار داریم همچنان شاهد این هستیم که اراضی کشاورزی در کشور در حال افزایش است. متاسفانه فعالیت‌های پژوهشکده‌ها, اندیشکده‌ها و دستگاه‌های مسئول در حوزه بحران آب, خروجی مناسبی نداشته است و نداشتن دیدگاه بلندمدت و عدم آینده‌نگری در مدیریت منابع آب کشور, شرایط کنونی را رقم زده است.

چه نکاتی را هنگام وقوع سیل باید رعایت کنیم؟

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، در آستانه فصل سرما، بارش برف و باران بر اساس آمار و اطلاعات منتشر شده از سوی دستگاه‌های مربوطه شدت گرفته است، بنابراین این هشدار را برای مردم صادر می‌کند که یکسری از رفتارهای گذشته خود را تغییر دهند. طبق آموزش‌های جمعیت هلال احمر، اقدامات پیش از وقوع سیل از اهمیت بالای برخوردار است. برای مثال می‌توان از سازمان‌های بیمه‌گر، بیمه نامه سیل تهیه کنید، از ساخت و ساز در حریک رودخانه خودداری شود، شیر یک طرفه برای انشعاب‌های فاضلاب نصب کنید. در کنار رودخانه‌ها و مسیل‌ها توقف نکنید، محل استقرار آب‌گرمکن، پانل برق و موتورخانه را از سطح زمین ارتفاع دهید و برای اطلاع از وضعیت و دریافت اطلاعات لازم به اخبار رادیو، تلویزیون و خبرگزاری‌های معتبر رجوع شود. در صورت فراهم بودن شرایط و داشتن زمان کافی، اسباب منزل را به طبقات بالای خانه منتقل کنید و هر چه سریع‌تر به نواحی مرتفع پناه ببرید یا منطقه را ترک کنید. همچنین جریان آب و گاز را قطع کنید. وسایل برقی را از برق جدا و درصورت خیس بودن به پریزهای برق دست نزنید. در صورت نیاز به تخلیه اضطراری با سازمان‌های مسئول و امدادرسان‌ها همکاری کنید. همچنین کنترل ورود و خروج کودکان از خانه را فراموش نکنید. به یاد داشته باشید ۱۵ سانتی‌متر آب در حال حرکت، تعادل انسان را مختل می‌کند و حدود ۳۰ سانتی متر آب، اغلب خودروها را شناور خواهد کرد. از تماشای سیل و رودخانه‌های در حال طغیان بپرهیزید، چون حدود ۱۵ سانتی‌متر آب، کنترل خودرو را با مشکل مواجه خواهد کرد و حدود ۶۰ سانتی‌متر آب، انواع خودروها را با خود حمل می‌کند. در محل زندگی خود، مکان‌های امدادرسانی مانند اورژانس، هلال احمر و آتش نشانی را شناسایی کنید تا هنگام وقوع حوادث، برای دریافت غذا و کمک‌های اولیه، به سمت نزدیکترین محل امدادرسانی حرکت کنید. پس از وقع سیل، به وهیچ وجه با دستان خیس یا وقتی درون آب ایستاده‌اید، به پریز برق و وسایل برقی دست نزنید. لوازم برقی را پیش از استفاده، کنترل و خشک کنید.

دی اکسید کربن؛ تهدید یا فرصت؟

حمیدرضا یوسفی دکترای شیمی آلی، در گفت وگو با خبرگزاری ایمنا، می‌گوید: امروزه نه تنها در ایران بلکه در دنیا به علت ارتباط بسیار نزدیک با آلودگی پیرامون گاز دی‌اکسید کربن (Co۲) بحث بسیار است؛ ایجاد این حجم از آلایندگی به زمان انقلاب صنعتی بازمی‌گردد و قبل از آن مشکل کنونی وجود نداشت. با انقلاب صنعتی کارخانه‌ها حجم بسیاری از سوخت‌های فسیلی را استفاده می‌کردند که این کار باعث تولید دی اکسید کربن و ورود آن به جو زمین می‌شود. به طور کلی زمانی که از سوخت فسیلی استفاده شود، دی‌اکسید کربن نیز تولید می‌شود، به طور مثال احتراق مواد سوختنی در وسایل نقلیه باعث افزایش این ماده در جو می‌شود؛ از عوامل دیگری که در افزایش دی اکسید کربن نقش دارد می‌توان به کاهش جنگل‌ها، پوشش گیاهی و قطع درختان اشاره کرد زیرا این مناطق به عنوان تصفیه کننده هوا شناخته می‌شوند. کمترین تأثیر این ماده که جزو عوارض آن محسوب می‌شود تغییرات اقلیمی است؛ در واقع اگر تولید این ماده مدیریت نشود و تولید آن به صورت بی‌رویه انجام شود کاهش بارندگی، وقوع باران‌های اسیدی، افزایش بیماری‌ها و رادیکال‌های آزاد در بدن از عوارض آن است که می‌تواند بسیار کشنده محسوب شود. افزایش دی‌اکسید کربن در جو حدود ۲۰۰ سال زمان برده است و باعث تغییرات اقلیمی شده است؛ برای کاهش تولید این ماده راهی نیست، اما می‌توان تولید آن را کنترل کرد همانطور که کشورهای اروپایی، آمریکایی و چین توانسته‌اند حجم دی‌اکسید کربن خود را کنترل کنند و جز برترین‌های این زمینه مطرح شوند. یکی از موضوعاتی که در مدیریت تولید دی‌اکسید کربن مؤثر است استفاده از سوخت‌هایی مانند هیدروژن و بیودیزل است زیرا تا زمانی که از سوخت فسیلی استفاده کنیم حتی اگر معاینه فنی انجام و محدودیت اعمال شود باز هم دی‌اکسید کربن تولید می‌شود؛ مورد دیگری که باید انجام شود رفتن به سمت معماری سبز و افزایش پوشش گیاهی است که می‌تواند در مدیریت دی‌اکسید کربن بسیار مؤثر و مطلوب باشد.

رسانه‌های اصلاح‌طلب

شکاف٤٠٠متری؟- جاده هراز ایمن نیست

روزنامه آرمان‌ملی در گزارشی آورده است:‌ جاده هراز یکی از مسیرهای محبوب تهرانی‌ها برای رسیدن به شمال و استان مازندران است که روزانه هزاران خودرو از جاده بومهن و رودهن وارد محور هراز می‌شوند. این مسیر در سال ۱۳۴۲ به عنوان یک راه دسترسی اصلی در دره هراز، به بهره‌برداری رسید و کار ساخت این جاده ۲۳ سال به طول انجامید، تا اینکه در سال ۸۹، حدود نیمی از مسیر این جاده چهاربانده شد. هــر چند که این محور در گردنه امامـــزاده هاشم از پر خطرترین قسمت‌های جاده‌های کشور به‌حساب می‌آید که بیشترین آمار سوانح رانندگی را در طول سال به خود اختصاص می‌دهد، اما طی روزهای گذشته، موضوع شکاف ایجاد شده در محدوده آب اسک بعد از پلور و در نزدیکی امامزاده علی، باعث نگرانی بسیاری از مسافران شده و در مقابل «ایمنی» این جاده یک علامت سوال بزرگ قرار داده است. طی روزهای گذشته مطالبی از سوی برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود که به‌ ایجاد شکاف و احتمال مرگ مسافران در جاده هراز به دلیل ریزش ناگهانی کوه اشاره دارد. اما این شکاف که از سال‌ها پیش وجود داشته و بعد از رانش زمین حالا به مرحله خطر رسیده است، محدوده آب اسک را در آستانه تخریب با ریزش کوه مواجه کرده که موجب ناپدید شدن تونل و جاده می‌شود!. در همین رابطه دوشنبه شب در صدا و سیمای مرکز مازندران، پیرامون خطر این شکاف مطالبی عنوان شد و بر اساس آنچه که اداره راهداری و حمل و نقل جاده‌ای هراز اعلام کرده: «خودروهای عبوری و ساکنان بومی به دلیل شکاف بزرگ در کوهستان هراز تا حد امکان با احتیاط از این جاده تردد کنند.» علی نوری پور، رئیس اداره راهداری و حمل و نقل جاده‌ای هراز نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری صدا و سیما نیز این امر را تایید کرده و می‌گوید: «آب‌اسک بعد از پلور از مسیر تهران به شمال در جاده هراز در آستانه تخریب، سقوط کوه و ناپدید شدن تونل و جاده هراز قرار دارد.» وی در ادامه صحبت‌هایش گفته است: «در این زمینه مکاتبه‌ای با استان انجام شد که هماهنگی برای بازدید زمین‌شناسان صورت گیرد.» او با اشاره به اینکه این ترک‌ها دست‌کم به چهار یا پنج دهه قبل برمی‌گردد، باور دارد: «احتمال اینکه زلزله روی این موضوع اثرگذار باشد هم وجود دارد که در این زمینه تا بررسی نهایی و بررسی زمین‌شناسان نمی‌توان اظهارنظر کرد. 

شکارچی بود، محیط‌بان شد، بدرود حیات گفت

روزنامه اعتماد از روند مسیر زندگی عبدالاحد سربوزی به ارائه گزارشی پرداخت و نوشت: شهرستان خواف در شرق ایران، یکی از شهرستان‌های مرزی است که از شرق به افغانستان و تایباد، از جنوب به قائن، از غرب به گناباد و تربت‌حیدریه و از شرق به رشتخوار محدود می‌شود. اگر با قطار به شهرستان خواف سفر کنید، با مسیری به غایت کویری اما کم‌نظیر از نظر تنوع‌زیستی مواجه خواهید شد. پلنگ خبرساز معدن خواف که بعد از چندین‌بار مشاهده در معدن سرانجام دو کارگر معدن سنگ آهن سنگان را زخمی کرد، تنها یک نمونه از حضور گونه‌های شاخص جانوری در این شهرستان است. در مجموع شهرستان خواف ۳ تیپ دشتی، کوهستانی و تالابی دارد و به همین دلیل گونه‌های جانوری مختلفی در آن مشاهده می‌شوند؛ به عنوان مثال مشاهده چندین باره گربه پالاس را در این شهرستان می‌توان از جاذبه‌های حیات‌وحش و در عین حال ارزش‌های این منطقه قلمداد کرد. از سوی دیگر رودخانه کالشور و تاغ‌زارهای اطراف آن هم نه‌تنها توقفگاه بلکه حتی کریدور پروازی مناسبی را برای گونه‌های مختلف پرنده از جمله هوبره که یکی از پرندگان حمایت شده است، ایجاد کرده‌اند. این پرنده اغلب در مناطق شنی و تپه ماهورهای ریگزارها، بیابان‌ها و نواحی کویری مشاهده می‌شود. هوبره، عادت به لانه‌سازی روی زمین دارد و در شهرستان خواف هم به صورت بومی و هم به صورت مهاجر مشاهده می‌شود. علاقه شیوخ عرب به شکار هوبره توسط شاهین و بالابان جمعیت آن را به‌شدت کاهش داده و از سویی سبب شده که افراد محلی‌ که اغلب دغدغه معاش دارند، با شکار غیرمجاز آن به‌شدت وسوسه شوند. بسیاری از شکارچی‌های محلی می‌دانند که جمعیت هوبره در حال کاهش است اما صیاد محلی که چوپان، ساربان، کشاورز و دامدار است، هوبره را گاه تنها به قصد تامین معاش شکار می‌کند و اینجاست که آگاه‌سازی توسط کارشناسان و محیط‌بان‌ها می‌تواند نه‌تنها راهگشای حفاظت از محیط‌زیست بلکه تغییردهنده مسیر زندگی افراد محلی‌ باشد؛ اتفاقی که برای همیار محیط‌بان عبدالاحد سربوزی هم رخ داد؛ شکارچی که شکار را کنار گذاشت و هم‌قدم محیط‌بان‌ها پیشتاز حفاظت از محیط‌زیست شد و نام خود را در حفظ محیط‌زیست ماندگار کرد. در سفری که ۳ سال پیش به شهرستان خواف داشتم، فرصتی کوتاه مهیا شد که عبدالاحد سربوزی را از دور ببینم اما مجال صحبتی نبود. همیار محیط‌بانی که کارشناسان و نیروهای محلی از تعهد و تلاش او در مسیر حفاظت از حیات‌وحش صحبت می‌کردند. او سال‌ها پیش شکارچی ماهر و زبده‌ای بود که هوبره‌گیری می‌کرد اما مسیر زندگی خود را تغییر داد و به حفاظت از حیات‌وحش روی آورد.

بحران کشاورزی ایران و چندپرسش مهم از وزارت جهاد کشاورزی

روزنامه ابتکار در سرمقاله‌ای به قلم محمد یوسفی آرامش نوشته است: هفته‌های گذشته روزهای سختی برای صادرکنندگان میوه ایران بود. خبر برگشت زدن فلفل‌های دلمه‌ای ایران از روسیه موجب بروز نگرانی‌های بسیاری برای کشاورزان و تولید کنندگان ایران شد اما این شروع ماجرا نبود. بازگشت هزاران تن سیب زمینی ایران از ازبکستان در ابتدای آذرماه اعتراض هند به سیب و کیوی ایران و بازگشت چندین کانتیتر کیوی کشورمان و باز پس فرستادن میوه‌های کشورمان توسط امارات همگی در کنار هم نشان دهنده یک بحران جدی مدیریتی کشور در برابر آن به صورت جدید ناامید کننده بود باز هم کسی مسوولیت این اتفاقات را نپذیرفت و برخی مسوولین تلاش بر ان داشتند تا این مشکلات را به گردن صادرکنندگان بیاندازند.

چرا قانون هوای پاک در بودجه ۱۴۰۱ جایی ندارد؟

به گزارش سایت خبری جماران، هوای تهران و کلان‌شهرها در سال جاری نیز مانند سال گذشته و سال‌های پیش از آن به‌شدت آلوده است و با استانداردهای جهانی فاصله بسیار دارد. قانون هوای پاک یا «قانون نفس» که شامل ۳۴ ماده است، ۱۴ دستگاه اجرایی ازجمله وزارت کشور، شهرداری، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، وزارت نفت، صداوسیما، سازمان بهداشت، بیمه مرکزی، سازمان استاندارد، وزارت صنعت، معدن، تجارت و ... را مکلف کرده تا اقداماتی را در راستای کاهش آلودگی هوا انجام دهند، اما پس از گذشت ۴ سال از تصویب این قانون، دستگاه‌های مکلف قدمی در راستای اجرایی کردن قانون هوای پاک برنداشته‌اند. سازمان محیط‌زیست اعلام کرده ۱۴ دستگاه اجرایی مکلف در طول ۴ سال گذشته نسبت به انجام وظایف خود کوتاهی کرده‌اند و خود این سازمان بیش از ۸۷ درصد از وظایفش در قبال قانون هوای پاک عمل کرده است! نیمی از مواد متعدد قانون هوای پاک که به مرحله اجرا درنیامده به اصلاح دستگاه حمل‌ونقل شهری و خودروسازی بازمی‌گردد. به‌عنوان‌مثال این قانون مقرر کرده است که به ازای هر موتورسیکلت که تولید می‌شود یک موتورسیکلت فرسوده اسقاط و (به جای آن) موتورسیکلت‌های برقی خریداری و به دستگاه حمل‌ونقل ملحق شود؛ مصوبه‌ای که تاکنون اجرایی نشده است. در خصوص خودروهای فرسوده نیز بر اساس قانون هوای پاک قرار بود خودروهایی که مصرف سوختشان بیش از ۸ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است از خط تولید خارج‌شده و همچنین به ازای تولید هر خودروی جدید، یک خودروی اسقاطی از مدار خارج شود که این اتفاق نیفتاد. همچنین مقرر بود که ۶۰ درصد حمل‌ونقل در شهر به وسیله ناوگان حمل‌ونقل عمومی انجام شود که این امکان فراهم نشد و اغلب مردم از خودروهای شخصی استفاده می‌کنند. بی‌توجهی به تولید خودروهای مطابق با استانداردهای روز دنیا، نادیده گرفتن اسقاط خودروهای فرسوده، عدم اختصاص منابع برای خرید اتوبوس‌های جدید و تاکسی های نو با آلایندگی کمتر، ارتقای مجاز آلاینده به استاندارد روز دنیا، انجام مکرر معاینات فنی و اطمینان از استاندارد بودن خودروها از حیث استاندارد آلایندگی، ساختن خودروهای مدرن با کمترین میزان از تولید آلاینده‌ها از دیگر مصوبات قانون هوای پاک در حوزه منابع متحرک آلودگی هواست که به اجرا درنیامده است.

تهران به بستری نیاز دارد

علیرضا طاهری ‌کارشناس محیط ‌زیست با درج یادداشتی در روزنامه شرق، نوشت: ‌ترافیک و آلودگی هوا دو معضل تقریبا به‌هم‌وابسته در وضعیت فعلی شهر تهران هستند. هر دو با توجه به وضعیت پاندمی و با وجود آموزش‌های آنلاین مدارس و دانشگاه‌ها در وضعیت فاجعه‌باری قرار دارند که با عادی‌شدن شرایط آموزش‌های رسمی، اوضاع وخیم‌تر قابل پیش‌بینی است. بر اساس تجربیات و مطالعات علمی برای کاهش ترافیک و آلودگی هوا، پیشنهادها و مدل‌هایی ارائه می‌شود که مهم‌ترین آنها توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی است که این توسعه هم کمی است و هم کیفی، مانند قابل استفاده بودن، سهل‌الوصول‌بودن، داشتن سرعت مناسب و... . خودروهای اشتراکی که در کشور ما با مدل تاکسی ترکیب شده است و البته با تبلیغات فرهنگی و ایجاد مشوق‌ها و تضمین امنیت امکان توسعه آن هم تا حدودی وجود دارد. شناورکردن زمان فعالیت مشاغل مختلف که در دوره‌های مختلف به صورت جسته‌ و گریخته تلاش‌های نافرجامی در این خصوص در بدنه کارشناسی انجام گرفته است، ولی جسارت انجام آن به صورت کامل حتی در دولت احمدی‌نژاد که رئیس آن دانش‌آموخته ترافیک بود نیز وجود نداشت و به صورت کاریکاتوری برای مدت‌ کوتاه به اجرا درآمد و در بقیه دولت‌ها هم ضرورت آن درک نشد. تردد خودروهای شخصی که در شهر تهران برای ورود به دو زون، محدودیت‌هایی وجود دارد که با پرداخت هزینه قابلیت ورود وجود دارد و علاوه بر آن به دلیل پاندمی این محدودیت برای یک بار ورود در ساعت‌های اولیه صبح و یک بار خروج بعد از ساعت تعطیلی ادارات برای کارمندان ادارات لغو شده است که عملا با طولانی‌شدن این موضوع، محدوده‌های تردد کم‌اثرتر از قبل شده‌اند. بر اساس تجربیات جهانی مدل‌های مختلفی تست شده است؛ ازجمله عوارض تردد در مسیرهای پرترافیک، پارکینگ‌های محدود و با هزینه‌های بالا و عدم امکان پارک خودرو در غیر از مکان‌های مشخص، اخذ عوارض خودرو متناسب با استفاده از خودرو در مسیرها و زمان‌های پرتردد، همچنین سال ساخت و کارکرد خودرو که با توجه به عدم ارائه جایگزین مناسب و اجرانشدن زیرساخت‌ها در شرایط فعلی اجرای موارد ذکرشده آسیب‌هایی به قشرهای آسیب‌پذیر وارد می‌کند. توسعه محله‌ای که بر این اساس باید دلایل سفرهای درون‌شهری تا جای امکان کاهش پیدا کند؛ به این معنا که برای تحصیل، اشتغال، درمان، فروشگاه و... نیازی به سفر طولانی درون‌شهری وجود نداشته باشد و در صورت لزوم وسیله حمل‌ونقل همگانی با مشخصات ذکرشده از مبدأ تا مقصد با سرویس‌دهی مناسب در محله وجود داشته باشد. توسعه حمل‌ونقل پاک که شامل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و وسایل نقلیه غیرفسیلی‌سوز می‌شود.

کاهش چشمگیر روزهای قابل قبول هوای تهران طی پاییز

محسن روشنی مدیر واحد پایش کنترل کیفیت هوای تهران در گفت وگو با خبرگزاری ایسنا با اشاره به وضعیت آلاینده‌های هوا در پاییز امسال خاطرنشان کرد: شاخص ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در ۴۷ روز از روزهای پاییز۱۴۰۰، بیش از حد مجاز گزارش شد که این تعداد برای ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون و دی‌اکسید نیتروژن به ترتیب سه روز و شش روز بود. نکته قابل توجه این است که در سال گذشته، همه روزهای آلوده پاییز به علت وجود ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون بود. در آذرماه امسال، هوای تهران چهار روز وضعیت قابل قبول، ۲۱ روز وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و پنج روز وضعیت ناسالم برای همه گروه‌ها را تجربه کرده ‌است. در این بازه زمانی، ۲۶ روز شاخص ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون بالاتر از حد مجاز بوده است. این شرایط برای آلاینده‌های ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون و ‌دی‌اکسید نیتروژن ، به ترتیب یک و شش روز گزارش شده است البته در برخی روزها شاخص چند آلاینده به طور همزمان بالاتر از حد مجاز بوده ‌است. انباشت آلاینده‌ها در شهر تهران بیش از اندازه است. تولید و انتشار آلاینده توسط منابع متحرک نظیر اتومبیل‌ها و موتورسیکلت‌ها درکنار آلاینده‌های ثابت سبب شده تا هرسال کیفیت هوا در تعداد زیادی از روزها در شرایط نامطلوب قرار گیرد. نبود جریانات جوی مناسب و سرعت کم باد، از علل پایداری هوا و افزایش آلودگی آن است. این عوامل سبب می‌شود تا تهویه مناسبی صورت نگیرد. یکی دیگر از عوامل افزایش آلودگی هوای امسال نسبت به پارسال، افزایش ترافیک است. کاهش محدودیت‌های کرونایی نسبت به سال گذشته، سبب سنگین‌تر شدن ترافیک شده است. در ابتدای دهه ۸۰ این گاز به عنوان یکی از اصلی‌ترین آلاینده‌های پایتخت به شمار می‌رفت. در آن دوره افزایش بیش‌ از حد مجاز این آلاینده بارها مشاهده می‌شد چون هیچ کدام از وسایل نقلیه از استاندارد یورو برخوردار نبودند همچنین سیستم‌های کنترل آلودگی مانند کاتالیست‌ها نیز در این وسایل وجود نداشت. در سال‌های بعد، استاندارد یورو برای خودروهای شخصی تعریف شد و این خودروها ملزم به رعایت این استاندارد شدند. سیستم کاربراتور کنار گذاشته شد و سیستم انژکتور جای آن را گرفت. کاتالیست‌ها نیز در خودروها به کار گرفته شدند و استاندارد یورو ۲ و سپس یورو۴ اجباری شد. این اتفاق سبب شد تا در هیچ یک از روزهای دهه گذشته، آلاینده مونوکسیدکربن خارج از حد مجاز آن ثبت نشود. در سال‌های گذشته حتی در بیشتر روزها شرایط پاک به لحاظ این آلاینده ثبت شده است. ممکن است در برخی ساعات در محدوده‌ای خاص، به علت وجود ترافیک یا عوامل دیگر افزایش شاخص آلاینده کربن‌مونوکسید مشاهده شود اما در کل شرایط ما در مواجهه با این آلاینده مطلوب است. 

مسأله فرونشست به ویژه در فلات مرکزی جدی است

خبرگزاری ایلنا به نقل از سحر تاجبخش رییس سازمان هواشناسی، آورده است: دانش هواشناسی یک دانش میان رشته ای است و فعالیت هواشناسی فرابخشی است. سرمایه های عمومی و ملی کشورها مثل آب، هوا، خاک و دریا به تمام حوزه ها می‌توانند سرویس بدهند و اینها چیزهایی است که عموم مردم جامعه با آن درارتباط هستند. بنابراین خدمات این حوزه ها بسیار گسترده است. در کشور ما سازمان هواشناسی قرابت نزدیکی با حمل و نقل دارد. امروز مساله تغییر اقلیم بسیار جدی است و در ارائه خدمات هواشناسی در دنیا به حوزه های تخصصی و عامه تاثیر می‌گذارد. اقلیم بی نظم است و تغییرات اقلیمی به بی نظمی افزوده است. کشورهای بسیار پیشرفته در حوزه هواشناسی در مخاطرات جوی گاها دچار مخاطره غیرقابل کنترل می‌شوند که در سال های اخیر تکرار شده است که از پیامدهای تغییر اقلیم است. بحران‌های جوی می‌توانند اثرات اقتصادی بسیار گسترده در جوامع داشته باشد. خسارات و تلفات و بیماری‌های روحی از پیامدهای این وقایع است و اگر مدیریت درستی داشته باشیم، می توانیم از تلفات آن پیشگیری کنیم. هواشناسی های دنیا شش فرایند مختلف را پیگیری می‌کنند، دیدبانی، مدیریت داده، تولید محصول، اطلاع رسانی و آموزش و پژوهش. اما هواشناسی ها دو کار اصلی را انجام می دهند، یک پایش جو، یعنی دیدبانی و دو پیش بینی ها. می‌توانیم آموزش و پژوهش را برون سپاری کنیم، اما این دو کار اصلی با سازمان هواشناسی است. داده های هواشناسی معتبرتر از جاهای دیگر است. مدل های پیش بینی عددی در همه جا هست و همه استفاده می کنند. اما وجه تمایز هواشناسی این است که نیروی انسانی متخصص دارد. در هیچ جای کشور دانش و تجربه سازمان هواشناسی وجود ندارد. در کشور ما کارهای موازی بسیاری با هواشناسی انجام می‌شود اما متولی اصلی این کار هواشناسی است و آنچه عموم مردم به آن توجه می کنند و تنبیه و تشویق و مواخذه با سازمان هواشناسی است.

جمع‌بندی

محیط زیست موضوعی است که رسانه‌ها توجه ویژه‌ای به آن داشته‌اند؛ توجهی که نگاه بسیاری از مسؤولان و صاحبنظران را به خود جلب کرده است. در همین خصوص رسانه‌های اعتدالگرا بیشتر به مسأله بحران‌ آب و کاهش بارش‌ها در سال جاری پرداخته‌اند و این مهم را از زوایای مختلف بررسی کرده‌اند.

رسانه‌های اصولگرا هم علاوه بر اشاره به حفاظت از محیط زیست، تأثیر منفی سدسازی‌ بر زمین‌های کشاورزی را بررسی‌ کرده‌اند. همچنین این رسانه‌ها نگاه ویژه‌ای به عوامل دیگری که در تخریب محیط زیست از جمله افزایش دی اکسید کربن اشاره داشته‌اند که می‌توان به کاهش جنگل‌ها، پوشش گیاهی و قطع درختان اشاره کرد زیرا این مناطق به عنوان تصفیه کننده هوا شناخته می‌شوند.

رسانه‌های اصلاح‌طلب نیز به وضعیت آلودگی هوا نگاه ویژه‌ای داشته‌اند و همچنین عوامل تشدید کننده آن را در بسترهای مختلف بررسی کرده‌اند.