سرکوب شدید دانشجویان در ۱۶ آذر ۱۳۳۲ توسط عوامل رژیم پهلوی سبب شد تا این تاریخ در تقویم ایران به نام روز دانشجو ثبت شود. رسانه‌های داخلی به این بهانه به فعالیت‌های مختلف دانشجویان پرداختند.

رسانه‌های کشور ۱۶ آذر۱۴۰۰ خورشیدی به مناسبت روز دانشجو، مطالبی در این زمینه منتشر کرده‌اند. به‌گونه‌ای که اصولگرایان، اعتدالگرایان و اصلاح‌طلبان هر کدام گزارش، یادداشت و مصاحبه‌هایی در این خصوص منتشر کردند که در ادامه بخشی از آنها رصد می‌شود.

رسانه‌های اعتدال‌گرا

دانشگاه و نسخه بومی پیشرفت

روزنامه حمایت در یادداشتی به قلم شهریار زرشناس، آورده است: برای اینکه جنبش‌های دانشجویی حرکت مؤثری در راستای تحقق جامعه و تمدن نوین اسلامی داشته باشند و پیشرفت حقیقی را به ارمغان بیاورند، سه مؤلفه باید محقق شود.

اول اینکه دانشجویان باید آرمان‌خواهی را با انقلابی گری ببینند. در بطن آرمان‌خواهی انقلابی همه ارزش‌ها اعم از پیشرفت، اقتدار، عزب، استقلال و... مستتر است. نقطه مقابل جنبش دانشجویی عدالت‌خواه، جریان‌های لیبرالی هستند که مدیران اشرافی و نجومی بگیر را حتی لازمه پیشرفت می‌دانند و افتخار می‌کنند که تولید ثروت ظالمانه به حدی افزایش‌یافته که یک مدیر و مسئول، سهم خود را به‌راحتی از آن برداشت می‌کند. بنابراین، اگر بخواهیم به این سمت‌وسو حرکت کنیم، نباید در دام عدالت‌خواهی غربی گرفتار شویم.

دوم، برای اینکه بتوانیم از نظام سازی به سمت دولت سازی و از آنجا به جامعه‌سازی و تمدن نوین اسلامی برسیم، نیازمند «تولید علم» هستیم. شالوده تولید علم را باید در علوم انسانی اسلامی‌شده جستجو کرد چراکه علوم انسانی غربی حتی اگر محصولی داشته باشد، درنهایت به نفع کشور هم نیست چه رسد به انقلاب اسلامی. نسخه راهنمای تمدن سازی اسلامی تنها از این رهگذر قابل تهیه است، درحالی‌که نظام فعلی آکادمیک ما در مقابل تولید این نسخه مقاومت می‌کند و گشایش‌های زیادی لازم است تا به این مرحله برسیم.

صدای کم رمق دانشجویان در دهه گذشته

در گزارش روزنامه ایران به قلم هدی هاشمی می خوانیم: بیش از ۲۲ ماه از شیوع کرونا می‌گذرد و حالا چند ماهی است که دانشگاه‌ها باز شده است اما حال و هوای دانشگاه‌ها، بخصوص امروز که مصادف با ۱۶ آذر است حتی به دوران قبل کم فروغ از کرونا نیز بازنگشته است. به‌عبارتی می‌توان گفت دانشگاه‌ها همچنان نیمه تعطیل است و خبری از تریبون‌های داغ و مناظرات جنجالی سال‌های گذشته - بخصوص در این ایام که به دانشجو اختصاص دارد- نیست. اگرچه برخی مسئولان ارشد کشور امسال به دانشگاه‌ها می‌روند اما کرونا و دلایل قبل از آن باعث شده تا چنین به نظر برسد که جنبش‌های دانشجویی همچنان در خواب زمستانی جریان‌های اجتماعی و سیاسی بمانند و با دوران اوج خود فاصله داشته باشند. هر چند برخی از فعالان دانشجویی بر این باورند که صدای تشکل‌های دانشجویی یک دهه‌ای است که شنیده نمی‌شود و دهه ۹۰، دهه افول و رکود تحرکات دانشجویی بوده است. انگار در این سال‌ها فعالیت سیاسی در دانشگاه از اقبال برخوردار نیست و خود دانشجویان هم آن مطالبه گری و شور وشوق فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی را ندارند.

دانشجویان با تشکیل هسته‌های مشاوره‌ای به دولت کمک کنند

به گزارش روزنامه جمهوری اسلامی معاون اول رئیس جمهور در جمع دانشجویان ضمن دعوت از دانشجویان برای ارائه راهکارهای پیشنهادی و طرح هایشان به دولت در جهت پیشبرد امور، گفت: بهره گیری از نظرات کارشناسی و تخصصی دانشجویان و جامعه دانشگاهی برای دولت سیزدهم اهمیت اساسی دارد، لذا دانشجویان باید با ایجاد کانون‌های پشتیبانی و خدمات مشاوره‌ای به دولت در اداره کشور کمک کنند.

محمد مخبر در جلسه با دانشجویان در حوزه مسائل اقتصادی و زیربنایی کشور که به مناسبت ۱۶ آذر روز دانشجو انجام شد، مشارکت و بهره گیری از نظرات دانشجویان و نخبگان اقتصادی در تدوین لوایح و بودجه کشور را از اولویت‌های دولت برشمرد و تاکید کرد: دولت سیزدهم به دنبال این است تا با بهره گیری و جمع بندی نهایی از نظرات کارشناسی دانشجویان، لوایح مورد نظر خود از جمله لایحه بودجه سال آینده را تقدیم مجلس شورای اسلامی کند.

رسانه‌های اصولگرا

روز دانشجو از ۱۶ آذر ۳۲ تا ۱۶ آذر ۱۴۰۰

در یادداشت روزنامه کیهان به قلم سید محمدعماد اعرابی، می خوانیم: از آذر ۱۳۳۲ تا آذر ۱۴۰۰ جریان سلطه، متحدان و عواملش دست از سر دانشگاه برنداشته‌اند. اگر تا پیش از انقلاب اسلامی ایران مطالبه دانشگاهیان در دستیابی به استقلال سیاسی برای خوشامد اربابان آمریکایی با گلوله پاسخ داده می‌شد؛ امروز با تحقق استقلال سیاسی، تلاش دانشگاهیان برای استقلال علمی‌ تقاصی جز گلوله از جانب ارباب سلطه ندارد. عصر جمعه وقتی گلوله‌های بی‌صدای یک سلاح اتوماتیک با کنترل از راه دور در بلوار امام خمینی آبسرد سینه و پهلوی محسن فخری‌زاده را شکافت، آن روز هم یک غروب پاییزی در هفتم آذرماه ۱۳۹۹ بود. روزی که جامعه دانشگاهی ایران داغدار یکی از اساتید تأثیرگذارش در علوم و فناوری‌های نوین شد. ده سال پیشتر صبح دوشنبه ۸ آذر ۱۳۸۹ این‌بار بوی دود و آتش در بلوار ارتش تهران خبر از حادثه‌ای تلخ داد؛ مجید شهریاری استاد و دانشمند برجسته‌ هسته‌ای ایران نیز پاداش استقلال‌خواهی‌اش را با بمب‌های مغناطیسی که بر در اتومبیل سواری‌اش چسبانده شد، گرفت. اردشیر حسین‌پور، سعید کاظمی‌آشتیانی، مسعود علیمحمدی، داریوش رضایی‌نژاد و مصطفی احمدی‌روشن چهره‌های برجسته دانشگاهی کشور بودند که همگی به جرم توانمندسازی علمی ‌ایران هدف جوخه‌های ‌ترور سلطه‌طلبان شدند. برای ایران نه فقط پاییز و آذرماه که چهار فصل سال، یادآور روز دانشجو و درد و داغ دانشگاه است. یادآور خون‌هایی که به بهای استقلال‌طلبی یک ملت روی آسفالت خیابان و زمین دانشگاه جاری شد.

روز دانشجو و انتظار از دانشجویان ۱۴۰۰

روزنامه جوان در ستون سرمقاله به قلم عباس حاجی نجاری، نوشت: نام‌گذاری روز ۱۶ آذر به‌عنوان روز دانشجو که نماد مبارزه نسل جوان و اندیشمند ایرانی با سلطه بیگانگان بر کشور بود، به سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و سرکوب اجتماع دانشجویان توسط عوامل سرکوبگر رژیم پهلوی بازمی‌گردد، اجتماع دانشجویان در روز ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ یعنی ۱۱۰ روز پس از کودتای ننگین ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در دانشگاه تهران که در اعتراض به ورود «ریچارد نیکسون» معاون رئیس‌جمهور وقت امریکا که جهت مشروعیت بخشیدن به حکومت کودتایی شاه، شکل‌گرفته بود، توسط عوامل رژیم سرکوب شد و سه تن از دانشجویان دانشگاه تهران به ضرب گلوله نیروهای گارد رژیم شاه به شهادت رسیدند.

اگرچه تحولات سیاسی کشور در سال‌های اخیر و آگاهی دانشجویان و تشکل‌های سیاسی نسبت به آسیب‌های گذشته، سبب شده است که روندهای گذشته اصلاح‌شده و زمینه سوءاستفاده فتنه‌گران از دانشگاه‌ها کاهش یابد، اما نکته مهم در کنار فعالیت‌های علمی، تقویت مبانی معنوی و انقلابی دانشجویان است که نتیجه آن تعمیق بینش و بصیرت دانشجویان و تقویت مسئولیت‌پذیری آنان نسبت به مشکلات جامعه است. زیرا امروز یک جریانی در داخل کشور و خارج کشور وجود دارد که ضمن یأس آفرینی مدعی است در ایران حرکت علمی پیشرفتی ندارد و امید هم به پیشرفت آن نیست. این جریان طبعاً موفقیت‌ها را نادیده گرفته و نه‌ تنها در ذهن دانشجو اثر گذاشته و آن‌ها را مأیوس می‌کند، بلکه دیده‌شده که بعضاً روی اساتید نیز تأثیر می‌گذارد که‌موج مهاجرت‌سازی در میان نخبگان کشور که در سال‌های اخیر به راه افتاده محصول همین روند است.

تحول در حکمرانی

در یادداشت منتشر شده در ستون سرمقاله روزنامه صبح نو می‌خوانیم: امروز ۱۶آذر و بنا بر تقویم کشور روز دانشجو است. همزمان با این روز و به پاسداشت آن، مسوولان ارشد کشور -خصوصا سران قوا- با حضور در جمع دانشجویان درباره مسائل مختلف کشور صحبت می‌کنند. روز گذشته دکتر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی با حضور در دانشگاه شهیدبهشتی ساعاتی را در کنار جوانان گذراند. قالیباف در این نشست صمیمی به مسائل مختلف ورود و مباحثی جدی را مطرح کرد؛ از مساله مهم «شفافیت» تا مسائل اقتصادی کشور. اما دراین بین به موضوع مهم «حکمرانی» هم ورود کرد. رئیس مجلس درباره تحول در حکمرانی، گفت: «بحث مربوط به حکمرانی، بزرگ‌ترین چالش امروز کشور است و بارها هم این موضوع را مطرح کردم. ما در حوزه حکمرانی کارنامه قابل‌قبولی نداریم و دچار مشکل هستیم.» قالیباف افزود: «باید حکمرانی را در کشور اصلاح کنیم. اگر ما در حوزه اقتصاد به چالش‌های بزرگی دچار شدیم، به این دلیل است که اقتصاد ما دولتی است و اصلاح روند حکمرانی و اداره کشور ضرورت جدی دارد.» ورود صریح رئیس مجلس به این موضوع در چنین جلسه‌ای نشان‌دهنده اهمیت آن در برنامه‌ریزی مسوولان ارشد است. همیشه می‌گویند اولین قدم در حل مشکلات، شناخت و طرح آن است. حالا که مسوولانی در سطح سران قوا به موضوع حکمرانی  و نداشتن کارنامه مناسب در آن اشاره کرده‌اند، لازم است بخش‌های مختلف و خصوصا اتاق‌های فکر برای آسیب‌شناسی مساله ورود کنند.

روز دانشجو

 روزنامه صبح نو در یادداشت دیگری آورده است: از مهم‌ترین حرکت‌های سیاسی، اعتراض دانشجویان در ۱۶آذر ۱۳۳۲ به ورود معاون رییس‌جمهور آمریکا بود و نقطه اوج آن را می‌توان در اشغال لانه جاسوسی آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ مشاهده کرد. جنبش دانشجویی را می‌توان در سه مرحله چنین تبیین کرد؛ در مرحله اول، جنبش دانشجویی با جریان روشنفکری پیوند خورده و از این منبع برخاسته و به آن وابسته است. هرچند، حرکت دانشجویی درعین‌حال، به‌دلیل اقتضائات جوانی، دارای روحی پاک و به دور از خدعه‌ها و فریب‌های سیاسی‌کاران بود. در مرحله دوم و با اوج‌گیری انقلاب اسلامی در سال‌های۵۶ و ۵۷، جنبش روشنفکری و دانشجویی که خود را پیشتاز جنبش سیاسی می‌پنداشت، ناگهان خود را عقب‌مانده یافت. حرکت عظیم مردم در اعتراض علیه رژیم، خرده احزاب و گروه‌های سیاسی و نیز جریان روشنفکری و جنبش دانشجویی را به تعجب واداشت و آنان را به اعلان موضع فراخواند. در این شرایط و احوال، جریان روشنفکری، عمدتا کلاف سردرگمی بود که چندان به عمق، گستره و ماندگاری قیام باور نداشت و به گونه‌های مختلف سعی می‌کرد که آن را حرکتی کور تعبیر کند. در مرحله سوم، اهمیت و حرمت حرکت سیاسی دانشجویی در آن بود که از همراهی با مردم، احساس شرم و آزرم نکرد و پابه‌پای مردم پیش آمد و برای خود افتخاری عظیم در تاریخ سیاسی ایران کسب کرد.

رسانه‌های اصلاح‌طلب

‌جنبش دانشجویی زیر سایه کرونا

معصومه ابتکار معاون سابق رئیس‌جمهور و از همراهان دانشجویان پیرو خط امام در گفت وگو با روزنامه شرق، مطرح کرد: دانشگاه نسل معاصر امروز دانشگاهی است که بتواند کارآفرین دانشمند تحویل جامعه بدهد و مسیر کارآفرینی را از طریق تحولاتی که به کاربست فناوری‌های نوین منجر می‌شود، پیش ببرد. در دولت‌های یازدهم و دوازدهم به کارآفرینی و رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و ایجاد فرصت‌های کارآفرینی برای حضور جوانان در این عرصه توجه و امیدهای فراوانی ایجاد شد؛ اگرچه کافی و فراگیر نبوده و نیازمند تداوم و توسعه است؛ بنابراین حمایت کافی دولت‌ها از فضاهای کارآفرینی رشددهنده و شتاب‌دهنده‌ها ضرورت داشته و باید بخش درخورتوجهی از اعتبارات ملی در بودجه‌ها به این امر اختصاص یابد. همچنین در دولت قبل دانشگاه‌ها توانستند تجهیزات دانشگاهی و آزمایشگاهی خود را تکمیل کنند؛ ولی کافی نیست و مشکل اعتبارات آموزشی در رشته‌هایی که پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌های آزمایشگاهی دارند، به خاطر رشد روزافزون قیمت ارز و مشکلات بازار به فرایندها آسیب می‌زند. پژوهش‌نامه‌های علوم تجربی نیز به خاطر اعتبارات اندک به اندازه کافی حمایت نمی‌شود. این شرایط می‌تواند انگیزه‌های دانشجو را تضعیف کند.

روز دانشجو و پایان دانشگاه

در روزنامه اعتماد یادداشتی به قلم محسن آزموده، منتشر شده است در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: به نظر می‌رسد در طول یک دهه اخیر، همسو با تحولاتی که در سراسر جهان در حال وقوع است، دانشگاه نه فقط در ایران که در همه جا رو به افول است. انحصار تولید و توزیع علم، بلکه شکل آن در حال دگرگونی است و همزمان نهادها و ابزارهایی که کارکردهای پیشین دانشگاه را به عهده داشتند، تغییر کرده‌اند. همزمان اقبال به دانشگاه رو به کاهش است و دانشجو شدن دیگر آن عزت و احترام سابق را ندارد. پاندمی کرونا و تعطیلی گسترده دانشگاه‌ها در سراسر جهان، نشانه آشکاری بر بی‌فایدگی دیوانسالاری عریض و طویل و دم و دستگاه عظیم آن است. در کشور خود ما زوال دانشگاه در معنای پیشین و اتوریته آن، از تعطیلی رشته‌ها و واحدهای متعدد دانشگاه آزاد شروع شده و دیگر بازار پر رونق خرید و فروش مدرک و نگارش رساله و پایان‌نامه و تحقیق هم جذابیت سابق را ندارد. جز تنها در برخی رشته‌های خاص مثل حقوق و پزشکی و رشته‌های مهندسی که نیازمند اخذ مدرک و البته یادگیری برخی دانش‌ها و مهارت‌های طبقه‌بندی شده است، در بیشتر رشته‌های علوم انسانی یا علوم پایه، دانشگاه کارکردهای خود را از دست داده و از علاقه جوانان برای دانشجو شدن کاسته شده.  

در چنین شرایطی، اگر درست ترسیم کرده باشیم، در ۱۶ آذر، به جای اندیشیدن به جایگاه دانشجو و جنبش دانشجویی، بهتر است به کلیت دانشگاه بیندیشیم و دیدگاه روشن‌تری نسبت به آن اخذ کنیم. کارکردهای شناخته شده دانشگاه در غیاب ناگزیر انبوه کارگزارانش، با چالش‌های جدی مواجه شده و نیازمند بازتعریف است. سخن گفتن از پایان دانشگاه، در معنای دقیق آن به معنای کم شدن تاثیر کارکردهای شناخته شده پیشین آن است. ادعای مرگ دانشگاه در معنای کلی آن، احتمالا یک پیش‌بینی زودهنگام و سخنی گزاف است. اما نشانه‌های تغییر بنیادین این نهاد مدرن، از همه سو احساس می‌شود و لازم است همه آنها که همچنان به دانشگاه چشم امید دوخته‌اند، به شرایط حادث جاری توجه کنند و درباره پرسش‌های نوپدیدی که کلیت دانشگاه را هدف گرفته، تامل کنند.

در مجلس به دنبال محدود کردن فضا و فیلترینگ نیستیم

روزنامه مردم سالاری در گزارشی به سخنرانی قالیباف در همایش دانشجویی که در دانشــگاه شهید بهشتی به مناســبت ۱۶ آذرماه روز بزرگداشــت دانشجو برگزار شد، پرداخته است. رئیس مجلس شــورای اسلامی، با اشاره به موضوع طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی گفت: در جلسه کمیسیون مشترک اعالم کردم که مذاکرات باید به صورت زنده در اینســتاگرام و از ســوی صدا و سیما پخش شد اما یکسری فضاسازی ها در خارج از کشــور انجام شــد که این طرح به صورت اصل ۸۵ به گونه ای بررســی می شــود که مردم از روند بررسی بی اطلاع باشــند. اگر چه در مجلس افرادی هستند که قصد دارند محدودیت هایی ایجاد کنند اما اگر چه عموم نمایندگان چنین نظری ندارند. روند بررسی در کمیسیون مشترک به گونه ای می باشد که تمامی ذی نفعان و صنف ها در جلسات کمیسیون حضور پیدا کنند و نظرات خود را نیز ارائه دهند.

ما در مجلس به دنبال محدود کردن فضا و فیلترینگ نیستیم. ما باید توجه کنیم که فعالین بزرگ حوزه اقتصاد در فضای مجازی چند صد برابر یک واحد صنفی متروکه ارزش دارند.

امــا اینها و اموال دیجیتالی مردم چگونه باید به دارایی مالی تبدیل شود و در سیستم بانکی اعتبار پیدا کند؟ اجازه دهید این مسائل به قانون تبدیل شود.

جمع‌بندی

رسانه‌های داخلی به مناسبت روز دانشجو در مطالب خود به دیدار و سخنرانی روسای قوه نظام در جمع دانشجویان و تاثیر کرونا بر تشکل ها و فعالیت های دانشجویان پرداخته اند. رسانه های اعتدال گرا در مطالب خود به مولفه های تاثیر گذار بر تحقق اهداف جنبش دانشجویی، رکود تحرکات دانشجویی، دیدار رییس قوه قضائیه و سخنان معاون اول رییس جمهوری در جمع دانشجویان پرداخته اند. رسانه های اصولگرا نیز در مطالب خود به دیدار رییس قوه مقننه، لزوم تقویت مبانی معنوی و انقلابی دانشجو، مراحل تبیین جنبش دانشجویی و کسب افتخار توسط دانشجویان در تاریخ سیاسی ایران، اشاره کردند. رسانه های اصلاح طلب نیز در مطالب خود به سخنرانی رییس قوه مقننه در جمع دانشجویان، انتظار از دانشجویان در زمینه کارآفرینی و پرداختن به کلیت دانشگاه، پرداختند.