شیوع اومیکرون در کشورهای مختلف روند افزایشی دارد؛ حالا تعداد کشورهایی که موارد مثبت ابتلا به این سویه جدید کرونا را گزارش می‌کنند، چندین برابر شده‌ است.

در ادامه گفت وگوی ۱۵ آذر ۱۴۰۰ روزنامه همشهری با علیرضا ناجی استاد ویروس‌شناسی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی آمده است: شناسایی واریانت جهش‌یافته کرونا از ۶کشور آفریقایی گزارش شد، اما تنها در کمتر از ۱۰روز تعداد این کشورها به عدد ۴۴رسیده‌است. تا ظهر دیروز نزدیک به ۸۰۰مورد مثبت قطعی از ابتلا به این سویه جدید و بیش از ۴۸هزار موارد مشکوک در این کشورها ثبت شده است.  پنجم آذر بود که سازمان جهانی بهداشت از شیوع سویه جدید کرونا با نام اومیکرون خبر داد و اعلام کرد که این سویه جدید ابتدا در بوتسوانا مشاهده و سپس به سرعت در آفریقای جنوبی فراگیر شده است. سویه جدید کرونا این بار وحشی‌تر از سایر سویه‌ها ظاهر شده و جهش‌های ژنتیک آن به‌قدری زیاد است که سازمان بهداشت جهانی را ناچار کرده نشستی اضطراری برگزار و اعلام کند که اومیکرون در رده‌های نگران‌کننده ویروس در کنار سویه‌های آلفا، بتا، ‌دلتا و گاما قرار دارد. این سویه جدید تاکنون ۵۰جهش جدید داشته و گفته می‌شود تعداد جهش‌ها در این سویه عادی نیست. 

حالا هم اعلام می‌شود که این سویه، بیشتر گریبان جوانان و کودکان زیر ۱۲سال را می‌گیرد. پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح‌دانشوری، چند روز پیش اعلام کرد که با توجه به بالا بودن جهش‌های کرونای اومیکرون، ممکن است واکسیناسیون روی افراد مؤثر نباشد. با اینکه مدت زمان زیادی از شناسایی سویه جدید نمی‌گذرد، اما درباره نشانه‌های ابتلا، میزان سرایت‌پذیری، سهم آن در مرگ‌ها و... اطلاعات جسته و گریخته فراوانی منتشر شده که بخشی از آنها تبدیل به شایعه شده است. حالا علیرضا ناجی، استاد ویروس‌شناسی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی و رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح‌دانشوری در گفت‌وگو با همشهری، آخرین داده‌های علمی این ویروس، آینده پاندمی کرونا و اطلاعات نادرست منتشر شده درباره آن را بررسی کرد.

 چندی قبل بود که سازمان بهداشت جهانی با انجام واکسیناسیون عمومی کرونا اعلام کرد به پایان پاندمی کرونا نزدیک می‌شویم، اما شیوع سویه جدید کرونا این اظهارنظر سازمان بهداشت جهانی را زیر سؤال برد. به اعتقاد شما با توجه به تغییرات اخیر و شناسایی سویه جدید، این پاندمی تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟

پیش‌بینی سازمان بهداشت جهانی درباره نزدیک شدن به پایان پاندمی کرونا براساس اطلاعاتی بود که از کشورهایی که تزریق عمومی واکسیناسیون داشتند، دریافت کرده بود. با وجود این ما باید واقع‌بین باشیم و سازمان بهداشت جهانی یا هر سازمان و مقام علمی دیگری که می‌خواهد پیش‌بینی در زمینه شیوع کرونا داشته باشد، تنها نباید به آمار و اطلاعات کشورهایی که واکسیناسیون انجام داده‌اند، تکیه کند. سناریوی شیوع مجدد ویروس کرونا از اواسط تابستان مطرح بود و همواره عنوان می‌شد که باید منتظر ظهور سویه‌هایی با تهاجم بیشتر و مقاوم‌تر به واکسن باشیم؛ سویه‌ای که حتی ممکن است در برابر داروهایی که تاکنون برای درمان مبتلایان به این ویروس استفاده می‌شد، مقاومت بیشتری داشته باشد. ما هنوز نمی‌توانیم زمانی برای پایان کرونا اعلام کنیم؛ چرا که اطلاعاتمان درباره این ویروس ناچیز است.

 تا چه زمانی باید منتظر ظهور سویه‌های جدید این ویروس در دنیا باشیم؟

تا زمانی که تمام کشورها برنامه‌ریزی واکسیناسیون جمعی را نداشته باشند و و اکسیناسیون با قوت هرچه تمام‌تر پیش نرود، باید همچنان منتظر ظهور سویه‌های جدید این ویروس در دنیا باشیم؛ سویه‌های جدید نسبت به سیستم ایمنی بدن، گریز بیشتری دارند. نگرانی ما از نوترکیب شدن سویه اومیکرون با سویه دلتاست؛ چرا که اومیکرون نشان داده تعداد مبتلایان این ویروس هر ساعت بیشتر می‌شود و باید شیوع آن جدی گرفته شود.

 با اینکه مدت زمان کمی از شیوع این سویه گذشته، اما گفته می‌شود که میزان مرگ‌های آن کم و ابتلایش بالاست یا گفته می‌شود واکسن‌گریز است و... . چقدر می‌توان به این اطلاعات استناد کرد؟ درست است که می‌گویند واکسیناسیون باعث مقاوم شدن در برابر این سویه جدید شده است؟

این نوع اظهارنظرها تنها باعث می‌شود اطلاعات نادرست درباره این سویه به مردم داده شود و در نهایت سلامتی جامعه به خطر بیفتد. ما باید واقع‌بینانه به موضوع سلامت مردم نگاه کنیم؛ ‌اگر چه به‌دنبال نگران کردن مردم نیستیم، اما باید بدترین سناریوها را در این خصوص درنظر بگیریم تا غافلگیر نشویم؛ چراکه اومیکرون سویه‌ای است که می‌تواند در جهان به سرعت پخش شود و از نظر مقاومت در برابر سیستم ایمنی افراد بسیار قوی عمل کند. درخصوص مبتلایان به این بیماری باید اطلاعات لازم از تمام کشورهای دنیا به‌دست بیاید. مطالعات نشان داده در بیشتر کشورهای دنیا ردپای این ویروس مشاهده شده و البته اعدادی که درخصوص مبتلایان اعلام می‌شود واقعی نیست و حتما بسیار بالاتر است. این اعداد بازتابی از برنامه پایش و نظارت در کشورهای مختلف است و باید به سمت واقعی‌تر شدن پیش برود.

ما هنوز نمی‌دانیم که واکسیناسیون می‌تواند از مرگ ناشی از ابتلا به این سویه جلوگیری کند یا خیر؟ وقتی ویروس شیوع بالایی پیدا می‌کند، به همان نسبت هم ابتلا افزایش پیدا می‌کند، بستری بالا می‌رود و در نهایت می‌تواند موارد مرگ بیشتری را ثبت کند. مجموعه این اطلاعات و پیش‌بینی‌ها به این منجر شد تا سازمان بهداشت جهانی، درباره این سویه جلسه اضطراری تشکیل دهد.

 هم‌اکنون مستندترین اطلاعات درباره شیوع این سویه چیست؟

براساس مطالعه‌ای که روز جمعه منتشر شد و حاوی اطلاعات اولیه درباره این سویه بود، میزان عفونت مجدد در افرادی که قبلا کرونا گرفته‌اند با ابتلا به اومیکرون بسیار زیاد است. این موضوع زنگ خطری برای کشورهای پرجمعیت مثل ایران است. بر این اساس اگر فردی قبلا دچار عفونت دلتا شده باشد، باز هم می‌تواند به اومیکرون مبتلا شود و درصورت رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی افراد زیادی را به این بیماری مبتلا کند.

 کشورهای آفریقایی که اومیکرون از آنجا شیوع پیدا کرده، جزو کشورهایی‌ هستند که کمترین میزان واکسیناسیون را داشته‌اند. در این شرایط مسئولیت کشورهای دیگر در قبال این کشورها یا سایر مناطقی که کمترین میزان واکسیناسیون را داشته‌اند، چیست؟ چه اقدام فوری باید از سوی کشورهای ثروتمند برای تامین واکسن به این کشورها انجام شود؟

دنیا باید متوجه این نکته باشد که ما در یک کشتی نشسته‌ایم و نمی‌توانیم به‌صورت مستقل کار کنیم. باید دست کشورهایی که نتوانستند واکسن تهیه کنند را بگیریم و اقدامات واکسیناسیون و درمانی را در این کشورها آغاز کنیم. اکنون بسیاری از کشورها به عدد ۷۰درصد در انجام واکسیناسیون رسیده‌اند، اما این سویه جدید می‌تواند نسبت به ایمنی حاصل از واکسن‌ها گریز بیشتری داشته باشد و اگر به وضعیت کشورهایی که گردش ویروس دارند، رسیدگی نشود و در اسرع‌وقت واکسن به دست آنها نرسد، باید همچنان منتظر ظهور سویه‌های جدید دیگری هم باشیم که ممکن است از این سویه هم خطرناک‌تر باشند.

اکنون بسیاری از شرکت‌های واکسن‌سازی درصدد تغییر ترکیبات واکسن تولیدی خود هستند و اگر شواهدی به دست آید که این سویه جدید در برابر واکسن‌های فعلی مقاوم بوده یا عملکرد متفاوتی از خود نشان می‌دهد، تزریق دوز بوستر به‌ویژه برای افراد بالای ۱۸سال، افراد بالای ۵۵سال و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و در نهایت سایر افراد جامعه، باید جدی گرفته شود. باید میزان آنتی‌بادی بدن افراد علیه این ویروس زیاد شود.

  از آذر امسال شاهد حضوری شدن دوباره کلاس‌های دانشگاه‌ها و مدارس هستیم. با توجه به شیوع اومیکرون این بازگشایی‌ها تا چه حدی می‌تواند خطرآفرین باشد؟

حضوری شدن کلاس‌ها در مدارس و دانشگاه‌ها و آزاد شدن اجتماعات تا قبل از رسیدن به واکسیناسیون مناسب در کشور می‌تواند باعث افزایش شیوع و گردش ویروس شود. در روزهای اخیر گزارش‌هایی از ابتلای تعدادی از دانش‌آموزان به این ویروس در استان‌های مختلف را شاهد بودیم که باعث تعطیلی کلاس‌های درس شد؛ به همین دلیل است که توصیه می‌کنیم در تصمیم‌گیری‌ها برای بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها و آزاد شدن اجتماعات حتما شیوع اومیکرون را درنظر داشته باشند و مدام باید به مردم گوشزد شود که شرایط سلامت جامعه متزلزل است و اکنون شاهد شرایط مناسبی درخصوص رعایت پروتکل‌ها در جامعه نیستیم؛ چرا که در کنار کمرنگ شدن رعایت پروتکل‌ها، همچنان ۱۰میلیون واکسینه نشده‌اند و همین تعداد می‌توانند نگرانی‌های جدی درخصوص سلامت جامعه ایجاد کنند؛ ضمن اینکه تزریق دوز بوستر باید در جامعه هدف آغاز شود و به سمت تزریق واکسن‌هایی برویم که ایمنی بالاتری نسبت به انواع دیگر دارند. همچنین رعایت پروتکل‌های بهداشتی مثل استفاده از ماسک، شستن درست دست‌ها، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، پرهیز از حضور در اجتماعات، تهویه مناسب خانه و ادارات و پایش مداوم مبتلایان به این بیماری باید ادامه داشته باشد.