جنگل زدایی به عنوان بخشی از تغییرات اقلیمی و معضلی که بشر امروزی با آن دست به گریبان است، تبعات بسیار خطرناکی در بر دارد و چون بمبی ویرانگر، زندگی انسان ها و دیگر جانداران ساکن زمین را به اشکال مختلف تحت تاثیر قرار می دهد و نفس را بر ساکنان کره خاکی تنگ می کند.

سالانه ۱۰ میلیون هکتار جنگل در کره زمین از میان می رود و آتش سوزی جنگل ها به دلیل تغییرات اقلیمی، جاری شدن سیل های ویرانگر به دلیل تغییرات آب و هوایی، برداشت بی رویه بشر از جنگل ها و قاچاق چوب از جمله پیامدهای مخرب شرایط اقلیمی موجود است.

تغییر کاربری زمین از طریق فعالیت های توسعه ای و جنگل زدایی، در سطحی گسترده محرک اصلی وقوع سیلاب های شدید محسوب می شود.

زنگ خطر آسیب های زیست محیطی در مقیاس بزرگ پس از هر رویداد شدیدی به صدا در می آید.  بسیاری از اقلیم شناسان و بوم شناسان، در مقیاسی وسیع تغییرات اقلیمی را بمب ساعتی طبیعت تلقی می کنند.

این ترس با توجه به افزایش بی رویه رویدادهای شدید آب و هوایی در دهه های گذشته، بی اساس نیست.  وقوع سیل های ویرانگر، موج گرما، طوفان، تغییر دما و بارندگی، آتش سوزی گسترده جنگل ها و غیره می تواند به عنوان اثرات طولانی مدت تغییرات اقلیمی ارزیابی شود.

راه حل ها چیست؟

اقدام قابل درک برای کاهش تاثیر تغییرات اقلیمی، گرایش به استفاده بیشتر از منابع پاک تر تولید انرژی و تثبیت سطوح گازهای گلخانه ای است که عمدتا مسئول گرمایش جهانی برشمرده می شوند.

راه حل قابل درک دیگر، جلوگیری از میزان تخریب پوشش زمین است که با جنگل زدایی و توسعه زیرساخت ها تشدید می شود.

براساس اعلام سازمان جهانی هواشناسی، فحایع مرتبط با سیل از سال ۲۰۰۰ در مقایسه با دو دهه قبل، به میزان ۱۳۴ درصد افزایش یافته است.

چنانچه گزارش های اخیر تائید می کند افزایش دمای جهانی هوا به طور چشمگیری بر چرخه آب تاثیر می گذارد و سیل و خشکسالی را پرتکرارتر و شدیدتر می کند.

به همین منظور، برنامه زیست محیطی سازمان ملل و شرکای آن در تلاشند تاثیر سیلاب در کشورهای سراسر جهان را کاهش دهند. سیل، تنوع زیستی، زندگی، معیشت، زیرساخت ها و سرمایه های دیگر را از بین می برد. همچنین می تواند برای سلامت بشر مضر باشد و خطراتی چون وقوع وبا را به دلیل سرریزشدن فاضلاب ها و مخلوط شدن آب شیرین و آب آلوده دربر داشته باشد. بعلاوه، سیلاب ها ممکن است باعث تولید پشه های ناقل مالاریا در برخی مناطق شوند.

در این میان باید به نقش بشر در جنگل زدایی اشاره کرد و گفت که انسان و تغییرات اقلیمی، ۱۰ جنگل از حفاظت شده ترین جنگل های جهان را به انتشار دهندگان خالص کربن طی ۲۰ سال گذشته تبدیل کرده اند.

مطالعات سازمان یونسکو، موسسه منابع جهانی و اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت حاکی است که پاکسازی زمین و جنگل زدایی و همچنین آتش سوزی جنگل ها در مقیاس و شدت بالا، به مثابه آن است که جنگل ها بخاطر گرفتار شدن در شعله های اتش، کربن فراوان در هوا پخش کنند.

«تالس کاروالو رسندی» کارشناس یونیسف و از مولفان این گزارش گفت: یافته های ما حاکی است حتی برخی جنگل های به شدت محافظت شده همچون جنگل های ثبت شده در سایت میراث جهانی می توانند به تغییرات اقلیمی دامن زنند که این مساله هشداردهنده است.

محققان در این بررسی که از سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۰ انجام شد، به این نتیجه رسیدند که جنگل های میراث جهانی سالانه به طور تقریبی ۱۹۰ میلیون تن دی اکسید کربن را از جو جذب می کنند.

۲۵۷ جنگل میراث جهانی در سراسر جهان وجود دارد که مساحتی بالغ بر ۶۹ میلیون هکتار را که تقریبا دو برابر مساحت آلمان است، پوشش می دهد و برخی از متنوع ترین اکوسیستم های جهان را در بر دارد.

این جنگل ها نه تنها دی اکسید کربن را از جو جذب می کنند، بلکه حدود ۱۳ میلیارد تن کربن را نیز ذخیره می کنند که بیش از کربن موجود در ذخایر نفتی انباشته شده کویت است.

هشدار درباره احتمال آتش سوزی های گسترده تر در آینده

محققان ضمن هشدار درمورد آتش سوزی های شدیدتر بر اثر ادامه تخریب محیط زیست در نتیجه فعالیت های انسانی، از دولت های سراسر جهان خواستند محافظت و مدیریت زمین را در سایت های میراث جهانی و همچنین مناطق اطراف آن تقویت کنند.

در این میان، کارشناسان از سراسر جهان در جریان اجلاس آب و هوایی گلاسکو اسکاتلند گردهم آمدند تا چاره ای بجویند و به همین منظور، ۱۲۷ کشور با امضای بیانیه جنگل ها و کاربری زمین ها متعهد شدند تا سال ۲۰۳۰ تخریب زمین و جنگل ها را متوقف کنند و روند معکوسی به آن دهند.

این بیانیه با برخورداری از حدود ۱۹.۲ میلیارد دلار تعهدات مالی مرتبط، خارج از کنوانسیون چارچوب سازمان ملل برای تغییرات اقلیمی تائید شد، از اینرو از نظر قانونی الزآم آور نیست.

بیانیه گلاسکو، حوزه وسیعی تری را در مقایسه با بیانیه نیویورک که در سال ۲۰۱۴ در مورد جنگل ها امضا شد، در بر می گیرد.

امضاکنندگان بیانیه نیویورک در جاه طلبی جمعی شان برای به نصف رساندن جنگل زدایی تا سال ۲۰۲۰ ناکام ماندند و کاهش پوشش درختان در قلمروی این کشور به میزان ۱۳.۸ درصد از ۴۳.۹ میلیون هکتار بین سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ به ۴۹.۹ میلیون هکتار بین سال های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ افزایش یافت و تخریب جنگل های استوایی نیز ۱۹.۳ درصد رشد داشت.

بهترین مدرک موجود از نحوه تغییر جنگل ها طی دهه گذشته، از داده ها و اطلاعات تیمی از کارشناسان دانشگاه مریلند و دیدبان جنگل های جهانی موسسه منافع جهانی به دست می آید.

این اطلاعات که هر ساله منتشر می شود، به طور ویژه ارقام جنگل زدایی را شامل نمی شود، اما در عوض گزارشی از تخریب پوشش درختی و از بین رفتن جنگل های استوایی را ارائه می دهد.

بعلاوه، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) هر پنج سال یک بار داده های مربوط به جنگل زدایی را منتشر می کند، اما بیشتر این اطلاعات از سوی دولت ها گزارش می شود که تناقضات قابل توجهی را در بر دارد.

در همین حال، باید گفت جنگل های استوایی جزو جنگل هایی با کربن بالا در جهان هستند و از نظر بیولوژیکی متنوع به شمار می روند. از اینرو، تخریب این جنگل ها تبعات قابل توجهی برای تغییرات اقلیمی و انقراض گونه ها دارد.

تخریب جنگل های استوایی ۴۳ درصد افزایش داشته و از ۱۵.۹ میلیون هکتار به ۲۲.۷ میلیون هکتار بین دوره زمانی پنج ساله منتهی به تصویب بیانیه نیویورک (۲۰۱۰ ت ۲۰۱۴) و دوره پنج ساله هدف برای به نصف رساندن جنگل زدایی (۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰) رسیده است. تخریب پوشش درختی نیز با افزایش ۲۹ درصدی از ۱۰۴ میلیون هکتار به ۱۳۳.۸ میلیون هکتار رسیده است.

روشن است که برای متوقف کردن روند تخریب جنگل ها و زمین ها تا سال ۲۰۳۰، باید پیشرفت های مهمی در جهت کاهش تخریب جنگل های استوایی و پوشش درختی انجام شود.

کشورهای مختلف تلاش می کنند تا با جبران خسارت از طریق جنگل کاری و احیای جنگل ها تا حدودی به این مهم دست یابند، اما جایگزین کردن اکوسیستم های بومی با درختکاری به اندازه جلوگیری از تغییر در وهله نخست، به اقلیم، خدمات زیست محیطی و حیات وحش کمک نمی کند.