هر ملتی برای پایداری و پیشرفت خود نیازمند عناصر الهام‌بخش فرهنگی و تاریخی است.

روزنامه ایران چهارشنبه هفتم مهر در یادداشتی به قلم سیدرضا تقوی عضو جامعه روحانیت مبارز آورده است: گاه این عناصر الهام بخش در ادبیات و شعر آن ملت متجلی می‌شود، گاه از خلاقیت مردمان آن کشور در ابداعات و اختراعات مختلف نیرو می‌گیرد و گاهی نیز ذکاوت دانشمندان و بلاغت حکمای آن ملت موتور محرک این الهام‌بخشی ملی می‌شود. دفاع مقدس ایرانیان در مواجهه با عراق بعثی قطعاً یکی از منابع مهم الهام‌بخش تاریخی ملت ایران هست و خواهد بود.

دفاعی که البته نقش کشور عراق در آن روز، نیابت داشتن از قدرت‌های شرق و غرب عالم برای این مواجهه بود. در فرهنگ ایرانی می‌توان قدیمی‌ترین و متعددترین عناصر الهام‌بخش را در شعر، ادبیات، تاریخ و فرهنگ عمومی یافت. در میان همه اینها پدیده دفاع مقدس یک پدیده جوان و تازه است. اما حتی با وجود این جوانی نمی‌توان از تأثیر شگرف آن در جامعه ایران در قیاس با دیگر عناصر الهام‌بخش فرهنگی براحتی گذشت.

این در حالی است که به اعتبار موارد مشابه باید گفت که هنوز برای استخراج‌ بخش عمده‌ای از محتوا و محصول دفاع مقدس در حوزه‌های مختلف و انتقال آن به بطن جامعه راه درازی در پیش داریم. نکته مهم‌تر این است که الهام‌بخشی پدیده دفاع مقدس برای جامعه امروز و فردای ایران یک الهام‌بخشی چندوجهی است که زوایای بسیاری را دربر می‌گیرد و به همین اعتبار می‌توان آن را یک تحول تاریخی جامعه‌ساز دانست. به این معنا که این تحول سبب ایجاد تغییراتی در شئون فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جامعه ایران و حتی فراتر از آن شده و می‌شود که مسیر پیش روی این جامعه و کشور را تغییر می‌دهد.

دفاع مقدس در ابعاد فرهنگی درواقع زنده کننده و تجلی دهنده تمام افسانه‌ها و داستان‌های اساطیری ایران از شجاعت و دلاوری ایرانیان بود. اگر روزگاری حس غرور ملی جامعه ایران انرژی لازم خود را برای بیگانه‌ستیزی و وطن‌دوستی و همینطور پایداری از ایمان عمومی مردم از داستان‌هایی نظیر شاهنامه یا وقایع تاریخی دوردست می‌گرفت، در عصر معاصر پدیده‌ای زنده و در ابعاد بسیار وسیع مانند دفاع مقدس پیش روی اوست که تمام آن افسانه‌ها و اساطیر را به ورطه عینیت آورده است.

گویی دفاع مقدس مقطعی است که شخصیت‌های اساطیری ملی ما در آن جان می‌گیرند و به عرصه یک زندگی ملموس در جامعه و در میان مردم کوچه و بازار فراخوانده می‌شوند. این وجه فرهنگی دفاع مقدس وجهی است که در گذر زمان حتی قوی‌تر از گذشته نیز خواهد شد و شکی نیست که ایرانیان تا قرن‌ها درباره آن داستان خواهند نوشت، شعر خواهند سرود و تحقیق خواهند کرد.

حس استقلال‌طلبی جامعه ایران خصوصاً در برابر استبداد داخلی و دست‌اندازی و استعمار خارجی یک احساس همواره زنده در طول تاریخ بوده و به گواه تاریخ در مقاطع مختلف جامعه ایران همواره درگیر نبرد با دو پدیده استبداد داخلی و استعمار خارجی بود و هیچ گاه مقابل آنها تسلیم نشد. انقلاب اسلامی اگر نقطه اوج پیروزی تاریخی جامعه ایران مقابل استبداد داخلی باشد، قطعاً دفاع مقدس نقطه عطف موفقیت در برابر دست‌اندازی و زورگویی خارجی در تاریخ ایران است که هیچ گاه بدین شکل سابقه نداشته است.

از همین حیث نیز این دوره تاریخی و تجارب به دست آمده در آن در امتداد تجربه تاریخی انقلاب اسلامی به شکل‌گیری احساس توانمندی و وحدت ملی ایرانیان کمک بسیاری کرد و به جامعه ما آموخت که می‌تواند با حرکت‌های هماهنگ، فراگیر و فداکارانه در سخت‌ترین شرایط ممکن به بیشترین میزان از پیروزی و موفقیت دست پیدا کند.

وجه اصلی دفاع مقدس را باید کارکرد فرهنگی و اجتماعی آن دانست اما این به آن معنا نیست که آن مقطع تاریخی و تحولاتی که به سبب آن شکل گرفت آثار دیگری در حوزه‌های اقتصادی یا سیاسی نداشته است. نکته این است که این آثار همگی متأثر از نتایج فرهنگی و اجتماعی دفاع مقدس بوده‌اند که حس خودباوری، غرور ملی، توان عمومی و اتکا به درون را در ایران زنده و تثبیت کرد.

در این خصوص می‌شود به آثار اقتصادی بعدی دفاع مقدس مانند ایجاد مجموعه‌ای چون قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه پاسداران با حجم وسیعی از توانمندی‌های مختلف یا صنعت موشکی کشور با تأثیرات مختلف صنعتی، نظامی، اقتصادی و سیاسی اشاره کرد. اگر نبود تزریق حس خودباوری ناشی از تحولات دفاع مقدس چه بسا ما امروز چنین داشته‌هایی را نیز در کشور خود نداشتیم. همینطور در سطح سیاسی واضح است که محور مقاومت امروز در منطقه که اصلی‌ترین عامل جلوگیری از تجاوزهای رژیم صهیونیستی است، خود یکی از نتایج بعدی دوران دفاع مقدس به حساب می‌آید.

نتیجه‌ای که باز هم دارای یک ریشه فرهنگی است که در این دوره تقویت شد و به حس استکبارستیزی و اتکا به خود برای پیروزی نهایی مرتبط است. به‌عبارت دقیق‌تر در دوران دفاع مقدس خمیرمایه‌ای برای ساخت یک جامعه خودباور و ضد استکباری مهیا شد که باید در دوره‌های بعدی تاریخی کشورمان مورد استفاده و پرورش قرار بگیرد.

اینکه ما در این بیش از ۳ دهه پس از دفاع مقدس چقدر توانسته‌ایم از ظرفیت های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن رویداد بهره گرفته و وضعیت بهتری برای کشور ایجاد کنیم موضوعی است که جای بحث فراوان و مفصلی دارد. اما اینکه چنین ظرفیت وسیعی برای تغییر در رویدادی به نام دفاع مقدس به عنوان یک داشته و سرمایه تاریخی و فرهنگی کشور ایران نهفته است و می‌تواند کارگشای بسیاری از مسائل ما باشد، موضوعی است که قطعاً قابل کتمان نیست.