استاد فرهنگ شریف موسیقیدان، آهنگسازو نوازنده نامدار و پرآوازه ایران بود که در بداهه نوازی بی‌نظیر بود و سبکش نیز منحصر به خود او بود. مهارت‌هایش در ایجاد دریچه‌ای جدید در انگشت‌گذاری و مضراب زنی، صدای متفاوتی را از دل تار بیرون می‌کشید که تا به حال شنیده نشده بود.

فرهنگ شریف در ۱۳۱۰ خورشیدی در آمل به دنیا آمد. پدرش که از پزشکان مشهور بود با ایجاد فضایی آرام در محیط خانواده، آن هم در زمانی که خانواده‌ها جایگاهی برای موسیقی و هنر در رشد و تربیت فرزندان قایل نبودند، بستر رشد دلخواه را برای هر سه فرزند خود فراهم کرد و فرزند خود یعنی فرهنگ شریف را با موسیقی آشنا ساخت و به او تعلیم داد. همچنین رفت و آمد بزرگان موسیقی به منزل آنها خصوصاً عبدالحسین خان شهنازی در علاقه او به موسیقی بی تاثیر نبود.

خود وی درباره این دوران گفته است: «چهار ساله بودم که متوجه شدم پدرم نزد علی اکبر خان شهنازی آموزش ساز تارمی بیند و در آن سال ها که به روش سینه به سینه آموزش داده می شد، معمولا پیش درآمدهای طولانی را به هنرجویان آموزش می دادند یک بار که پدرم در حال نواختن یکی از این پیش درآمدها بود در حین نواختن ادامه پیش درآمد را فراموش کرد و من بدون مقدمه به پدرم گفتم آقا جون ادامه آهنگی که می نواختید این طوری است و سپس شروع کردم به خواندن ادامه پیش درآمد. پدرم از من خواست ادامه پیش درآمد را ازابتدا تا انتها برایش بخوانم و من این کار را بدون هیچ اشتباهی انجام دادم و از آن به بعد حکم ضبط صوت پدرم را ایفا می کردم و هر زمانی که دچارمشکل می شد از من کمک می گرفت. وقتی پدرم متوجه استعداد و علاقه من شد، ساز تار را نزد عبدالحسین شهنازی برادر علی اکبر شهنازی فرا گرفتم».

فعالیت­‌های هنری

فرهنگ شریف، ۱۲ ساله بود که نخستین اجرای خود را در قالب تک نوازی، به صورت زنده در رادیو اجرا کرد و پس از آن در بیشتر مجموعه برنامه های «گل‌ها» جهت تکنوازی آواز برای خوانندگان دعوت می شد. هر اثری که از او به جا مانده به نوعی دارای امضای شخص خودش است.

سبک موسیقی

فرهنگ شریف در بداهه نوازی بی نظیر بود و سبکش نیز منحصر به خود او بود. مهارت ‌های او در ایجاد دریچه ای جدید در انگشت گذاری و مضراب زنی، صدای متفاوتی را از دل تار بیرون می کشید که تا به حال شنیده نشده بود.

به گفته بسیاری از بزرگان موسیقی، زیباترین نوع صدای استخراجی از ساز تار، صدای تار فرهنگ شریف بود. وی با بهره گیری از قدرت تخیل و روح لطیف و به کارگیری هنر نوازندگی خود، جملات و ملودی های لطیفی می ساخت که در نوع خود بی مانند است. او در اجرای کشش های طولی و عرضی، استفاده از سکوت های به جا، جواب های کوتاه و مفید آوازی و... چنان تبحر داشت که بیشتر بزرگان این عرصه به تکرار ناپذیر بودن هنرش اذعان دارند.

آثار و همکاران

از آثار این استاد موسیقی می­ توان به «پیوندمهر، اصفهان، کرشمه، دخترک ژولیده، مرغ همایون، چنگ اورنگ، زبرجد، معراج، قطره شبنم، عشاق، شورمعشوق، آینه دار، شفق، چشم سیه، نازنین یار، سدره، دردانه، مینای شکسته، غنچه پاییز، آزاده، آیینه دار، دقیقه ی عشق، صدسال تار و …» اشاره کرد.

فرهنگ شریف در زمینه موسیقی با خوانندگانی همچون غلامحسین بنان، تاج، شجریان، ایرج، محمودی خوانسار، گلپا، دلکش، علیرضا افتخاری و… همنوازی و همکاری داشت.

ویژگی و سبک نوازندگی

 این استاد موسیقی توجه خود را فقط به دایره سنت‌ها معطوف  نمی‌کرد. از کوک‌های متنوعی که تا آن زمان در تار متداول نبود و نیز از پرده‌ها و گام‌هایی استفاده می‌کرد که سبب شد تا نوازندگی وی صاحب شخصیت و جایگاه ویژه‌ای شود.

فرهنگ شریف صاحب یک شیوه و سبک نوازندگی در مکتب صبا، چه در صدای مضراب، چه کوک و سونالیته ساز شد. گاهی اوقات هر سیم ساز او یک کوک داشت، مضرابش هیچ اشتباهی نداشت و عملاً با سازی که سه جفت سیم با فاصله‌های کم و با کوک‌های مختلف دارد، صدای رویایی خلق می‌کردند. قطعاً به این دلیل بود که او نوازنده‌ای فهیم و باهوش بود و از خاصیت رزونانس و تشدید کاملاً آگاه بود و می‌دانست که صداهای هم رزونانس یکدیگر را تشدید می‌کنند و باعث گرمی و زیبایی صدا می‌شوند.

 یکی دیگر از ویژگی‌های منحصربه‌فرد او استفاده از سیم زرد و بم برای نواختن ملودی و سیم سفید برای پایه چهارمضراب‌ها بود، در صورتی که در نوازندگی استاد شهناز یا استاد مجد برعکس این است. در نوازندگی استاد شریف استفاده از اسلاید یا گلیساندو که با یک مضراب نواخته می‌شود، به لحاظ فرم تصویری که در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند، شکل‌های منحنی به وجود می‌آورد و این با خط نستعلیق ایرانی مرتبط است و شاید به همین خاطر است که به دل همه می‌نشیند. البته این در حالی است که چنین نوازندگی در ساز دیگران، ایجاد تصویر شکل‌های شکسته هندسی می‌کند. هر تک‌نوازی از ۲ بخش متن و حاشیه تشکیل شده است. موسیقی ایرانی و زبان فارسی، به ویژه شعر فارسی به دلیل شرایط خاص تاریخی در هم تنیده شده‌اند و جدا کردن آن‌ها از یکدیگر کار راحتی نیست، خصوصاً در نواختن ردیف‌ها و آوازها حتماً باید این نکته لحاظ شود که آنچه نوازنده می‌نوازد و مربوط به متن است.

اگر چند معیار و نماد برای سنجش در نوازندگی تار داشته باشیم، یکی از آنها فرهنگ شریف است. وقتی به آنچه که پیشینیان همچون درویش‌خان، مرتضی نی‌داوود، زرین‌پنجه، موسی معروفی، حسین سنجری، آقا حسینقلی، ارسلان درگاهی و دیگران نواختند دقت کنیم، می بینیم که سبک نواختن همه به یک شکل  بوده است؛ یعنی ریزهای پُر و سکوت کم. همگی در یک نوانس ساز می‌زدند و فورته- پیانو یا افت و خیزی که در صدا و ملودی باید باشد، دیده نمی‌شد. تفاوت آن هنرمندان تنها در مهارت آن‌ها در نواختن و صدای ساز یا روانی پنجه بوده است و نه چیز دیگری.

با همه اینها اهمیت ساز استاد شریف از این جهت است که زمانی همه در ساز از ریزهای پر استفاده می‌کردند و موزیکالیته بدین شکل مطرح نبود، او به چنان لطافت و مهارتی در موسیقی دست پیدا کرد که مظهر نوازندگی و یکی از سمبل‌های نوازندگی تار در نیم قرن معاصر گذشته شد؛ شخصی که بیشتر از ۶۰ سال، نوای ساز وی، نزد مردم کهنه نشده است و این نعمت و موهبتی است که به هر فردی روی نمی‌آورد.

دیدگاه‌های دیگران

جلیل شهناز در مورد فرهنگ شریف می گوید: «ساز گرم و دلنشین یعنی تار آقای فرهنگ شریف».

احمد عبادی معتقد است که هیچ شخصی در بداهه نوازی نظیر فرهنگ شریف نیست. فرهنگ شریف بداهه موسیقی اصیل ایرانی است.

علی اکبر گلپایگانی نیز «تار فرهنگ شریف پرچم ایران» می داند و بیژن ترقی می سراید: «بیهوده مکن ذهن پراکنده خود تار/ این زخمه زن نادره فرهنگ شریف است» و نواب صفا نیز می سراید که «فرهنگ نیست که این چنین چنگ می زند/ بال فرشته ای است که آهنگ می زند».

خاموشی

سرانجام این هنرمند ایرانی در ۱۷ شهریور ۱۳۹۵ خورشیدی به علت بیماری ریوی و عفونت شدید خونی در بیمارستانی در تهران چشم از جهان فروبست.