گفت وگو با دکتر فاطمه رهبر،

خانم «فاطمه رهبر»، نماینده ی سابق مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، نایب رئیس کمسیون اصل 90 و رئیس فراکسیون زنان و خانواده در گفت وگویی با «پیام زن»، نظرهای خود را درباره ی پوشش و حجاب اسلامی در ایران و دیگر کشورها اعلام کردند.

*درباره ی وضعیت حجاب در جامعه، باید از کجا شروع کنیم؟
ابتدا باید یک آسیب شناسی در داخل کشورمان در مورد وضعیت فعلی داشته باشیم. اگر به عنوان مقررات مدنی و حقوق شهروندی نگاه کنیم همه ی شهروندان خانم موظف به عمل کردن و پای بندی به آن هستند. مثل قانون راهنمایی رانندگی که به همه ی شهروندان واجب است. شهروندان باید به قوانین وضع شده و آئین نامه های گذاشته شده مقید باشند. در کشور ما داشتن حجاب بعد از انقلاب اسلامی یک قانون شد. این قانون توسط مسلمانان و غیر مسلمانان که در این کشور زندگی می کنند باید عمل شود. این قانون حتی برای کسانی که به کشور ما می آیند گردشگرها و توریست ها، مسافران و شخصیت های سیاسی همه باید به عنوان یک قانون عمل کنند. کما اینکه ما وقتی به کشورهای دیگر می رویم قوانین آن ها را رعایت می کنیم.

*یک نمونه از قوانینی که در دیگر کشورهای دیگر با آن مواجه شدید؟
خاطرم هست از طرف مجلس سفری به روسیه داشتیم. قرار شد از موزه ای در لنینگراد دیدن کنیم. موقع ورود گفتند باید بالاپوش تان را در بیاورید. منظورشان چادر من بود. گفتم این بالاپوش نیست، می توانم پالتویم را در بیاورم ولی چادر اعتقاد و وظیفه ی دینی من است. آن ها هم گفتند این قانون ماست و معذوریم. این قوانین در همه ی کشورهای مختلف دنیا به شکلی که خودشان وضع کرده اند، رعایت می شود و برای بقیه هم لازم الاجرا است. در برخی از دانشگاه های معتبر و مراکز علمی اروپایی، امریکایی(150کشور) آئین نامه و ضوابط پوشش برای دانشجو و هیأت علمی دارند که اگر رعایت نشود برای او کمیته ی انظباطی تشکیل می دهند! همه جای دنیا مقرراتی برای شهروندان شان دارند که اجرا می شود. در امریکا که آزادی های عجیب و غریب وجود دارد قانونی برای خریدار مشروب های الکلی که فروش آن آزاد است دارند، فروشنده نباید مشروب را بدون پوشش در اختیار خریدار قرار دهد. خریدار هم نباید آن را در ملأعام به نمایش بگذارد. در غیر این صورت اگر پلیس ببیند خریدار و فروشنده جریمه می شوند! باز هم تأکید می کنم در همه ی دنیا قوانین و مقرارتی وجود دارد. اگر حفظ حجاب در کشور ما قانون و نوعی مقرارت مدنی است باید خروج از آن تخلف محسوب شود و مانند دیگر کشورها شامل جریمه توسط دولت باشد.

*از دولتی و قانونی شدن حجاب هم نتیجه ی مطلوب گرفته نشد! چرا؟
 چون دچار سلیقه شدیم. یک وقت به نظر مدیر یک مجموعه و اداره یا مسئول حراست، فلان مدل حجاب بود. بعد از او حجاب شکل دیگری گرفت. مانتو فرم خاصی شد. از یک وجب زیر زانو به سر زانو و بعد بالای زانو رسید. یک وقت گشاد و آزاد یک وقت تنگ و کیپ و. ...شد!

* حجاب به عنوان یک ارزش در جامعه نتیجه ی مطلوب داد؟
باید خوش بین بود؛ چون خیلی از زنان و مردان جامعه ی ما نسبت به قیود مذهبی و احکام دینی پای بند هستند و به حجاب هم به عنوان یک ارزش نگاه می کنند که با فرهنگ جامعه سر و کار دارد. در اوایل انقلاب، حجاب بهتر رعایت می شد؛ اما با تهاجم و شبیخون فرهنگی و بعد از آن ناتوی فرهنگی که همه ی دشمنان با تمام قوا، علنی و روشن علیه جمهوری اسلامی سرمایه گذاری کردند، ما با این وضع مواجه شدیم. آن ها فهمیدند دیگر از طریق جنگ نمی توانند به کشور و اعتقادهای ما لطمه وارد کنند، پس از راه تهاجم فرهنگی وارد شدند.

*پس وضع حجاب جامعه را نتیجه ی تهاجم فرهنگی می دانید؟ یعنی ما مقابله نکردیم!
نمی خواهم بگویم کاری انجام ندادیم، با نگاه مثبت تحلیل کنیم. همین که هنوز خیلی ها مقید به رعایت حدود شرعی هستند خوب است. این ها قطعاً بچه ها و خانواده هایی مقید تربیت می کنند! خیلی ها چادر و مقنعه ندارند؛ اما محجبه هستند.

*خانم رهبر آیا در مجلس تعریف روشنی از حجاب داده شده است؟
در دوره ی هفتم با تصویب قانون مد و لباس سعی به همین کار بود. خیلی از نمایندگان آقا و روحانی های مجلس مخالفت های شدید کردند. یک سری گفتند شما قصد دارید چادر را بردارید و مانتو و روسری را ترویج بدهید. برخی هم معتقد بودند می خواهیم همه را چادری کنیم! جا انداختن ضرورت پرداختن به مسئله ی حجاب جامعه در بین نمایندگان و نخبگان مردم بازتاب های متضادی داشت. برای اجرای این قانون هم مسائلی بود. بعد از جلسه های متعدد و ارائه ی الگوهای مختلف، به آقایان این اطمینان را دادیم که تنوع لباس و استفاده از رنگ، خطر بی حجابی را ایجاد نمی کند. خاطرم هست دو مدل لباس هم به آن ها نشان دادم. یک لباس پوشیده به رنگ قرمز و یک لباس نازک به رنگ مشکی! بعد پرسیدم کدام یک از این لباس ها به حدود شرعی لطمه وارد می کند! دو سال و نیم متقاعد کردن مخالفان طول کشید! بعد از تدوین آئین نامه ها و انجام مقدماتی با برپایی چندین نمایشگاه و شوی لباس، حرکتی جدید آغاز شد. طراحان بخش خصوصی وارد ماجرا شدند و به فکر طراحی لباس برای حضور زنان در بخش های اداری و اجتماعی و عمومی افتادند. تعداد زیادی از فارغ التحصیلان ما از دانشگاه های پارچه، طراحی، صنایع دستی و هنر که قبلاً در بازار کار جایی نداشتند به این چرخه ی کاری وارد و سر ذوق آمدند. امروز مثل گذشته نیست که باید منتظر ماند تا بوردهایی از خارج به دست علاقمندان برسد؛ در کم تر از چند ثانیه از اینترنت مدل های جدید با فرهنگ خاص آن ها می تواند مورد استفاده قرار بگیرد. آقایان اگر بدانند داشتن تولید داخلی در زمینه ی پوشاک چه ضرورتی دارد سد نمی شوند. بی توجهی به مسئله ی مد و پوشاک، باعث ناهنجاری هایی در جامعه خواهد بود. قاچاق لباس، بدرفتاری های پوشش را ایجاد می کند. اگر در این باره چاره اندیشی نکنیم، هزینه های مقابله با ناهنجاری های اجتماعی پوشش در جامعه بسیار گزاف خواهد بود.

*وظیفه ی مقابله با این ناهنجاری به عهده ی کیست؟ نیروی انتظامی تا کنون موفق بوده است؟
به عهده ی همه. در آن قانون قرار بود تمام نهادها مؤسسه ها و وزارتخانه ها بخشی از مسئولیت را به عهده بگیرند. وزارت ارشاد مسئول اجرا بود. رئیس جمهور وقت به عنوان رئیس شورای انقلاب فرهنگی، مسئولیت حسن اجرای این قانون را به وزارت کشور محول کردند. از میان دستگاه های فرهنگی فقط نیروی انتظامی بود که اجرای قانون درکارش نمود پیدا کرد. نقص اجرا در نیروی انتظامی بر می گردد به ماهیت این نیرو که وظیفه اش انتظام بخشیدن به جامعه و برخوردهای سلبی است. بقیه ی دستگاه ها که وظیفه ی شان ایجابی و تشویقی بود، باید پرسش شوند!

*آیا نباید مجلس از عدم اجرای قانون توسط نهادها و دستگاه ها از آن ها سؤال می کرد؟
در مجلس هفتم و هشتم از آموزش و پرورش، وزارت بهداشت و دیگر نهادهایی که مستقیم و غیر مستقیم با این مسئله در ارتباط بودند سوال شد؛ اما پاسخ ها و گزارش ها قانع کننده نبود. اقدام های کلیشه ای، ظاهری و همایشی صورت گرفته بود. حتی خواستیم اگر قانون اشکال دارد اعلام کنند تا در مجلس با تصویت لایحه برطرف شود؛ اما هیچ بازخوردی دریافت نکردیم. نیروی انتظامی فقط توانست چارچوب را حفظ کند.

*ظاهراً مجلس از رئیس جمهور قبلی هم در زمینه حجاب پرسشی کرده بود!

بله و ایشان در عین ناباوری ما گفتند: این قدر به جوانان گیر سه پیچ ندهید! درآن شرایط از وزرا و دستگاه ها چه پرسشی می توانستیم داشته باشیم!

* گفتید مسئله ی حجاب باید در شکل مردمی حل شود؛ یعنی از دولت ناامید شدید؟
نه؛ اما مردم نشان دادند توانایی خاصی در حل مشکل ها دارند. بعد از رأی اعتماد به وزرای دولت جدید طی مکاتبه خواستیم برای گسترش قانون حجاب و عفاف و اجرایی شدن آن، برنامه ها و پیشنهادهای شان را به مجلس اعلام کنند. ما قوانین بسیار مترقی و پیشرفته ای داریم که اجرا نشده. امیدواریم حجاب که می تواند به یک مسئله ی امنیتی باشد، برای دولت مردان ما اهمیت داشته باشد.

* برای اصلاح وضعیت حجاب نقش رسانه و مبلغان را چه طور می بینید!
از آن جا که برای برخی از جوانان ما حجاب هنرپیشگان می تواند الگو باشد، باید براساس قانونی که وضع شده، صدا و سیما به این مهم توجهی ویژه پیدا کند. کنترل و اجازه ی نمایش الگوهایی با توجه به فرهنگ ایرانی اسلامی می تواند سمت وسوی جامعه را روشن کند. این هنرپیشه ها با پشتوانه و حمایت صدا و سیما و سینما مطرح می شوند، پس جا دارد که برای این قوانین، در اجرا و زندگی شخصی اشان ارزش قائل باشند. مبلغان ما هم باید با زبان نسل جوان با استفاده از امکانات فضای مجازی، مسائل را رصد و راهکارهای برون رفت از بحران حجاب را مطرح کنند. نهادهایی که مسائل زنان جزء اهداف آن هاست، همان طور که رهبری در دیدار با آن ها خواستند، یک مرکز عالی راه اندازی کنند و از موازی کاری پیش گیری کنند. ما به یک مهندسی حساب شده در این زمینه نیاز داریم. باید مسائل را در سطح کلان تر ببینیم. رسانه می تواند با ایجاد بحث و چالش توسط اندیشمندان یا فیلم های جذاب و دیدنی ایجاد محتوا و مفهوم کند. می تواند خیلی ابهام های جامعه در باره ی حجاب را روشن کند. به جای گفتن احکام، در این باره که مهم هم هست، فیلم های معناگرا و مفهومی تولید کند. حجاب را در ذهن مخاطبان نهادینه کند. رسانه با نظر سنجی و در نظر گرفتن نیاز مخاطب، باید نه همگام با جامعه که یک قدم جلوتر از او حرکت کند. بر تولید برنامه ها نظارت داشته باشد تا نخواهد بعد از تولید فیلم، حجاب بر سر هنرپیشه بگذارد!

* وضعیت حجاب را در دیگر کشورهای مسلمان چه طور می بینید؟
در دیگر کشورها که اجباری نیست شاید وضع شان فرق بیشتری با ما داشته باشد. در عربستان فقط مکه و مدینه حجاب اجباری است. در سوریه و ترکیه چندین مدل حجاب می بینیم. بلوز و شلوار و روسری برای دختران جوان، کت و دامن بلند و روسری برای کارمندان، مانتوهای گشاد و روسرهای بلند و عمدتاً به رنگ سیاه، عباهای بلند یا با پوشیه یا بدون آن...؛ اما آن چیزی که بین همه شان مشترک است، هیچ کدام شان موی خود را بیرون نمی گذارند. یک تار موی این با حجاب ها بیرون نیست. همه شان وقتی صدای اذان را می شنوند هر کجا باشند می روند نمازشان را در مسجد می خوانند. در رسانه هایشان هم تکلیف روشن است یا حجاب کامل دارند یا متأسفانه بی حجابند.

* و رنگ لباس هایشان؟
اغلب رنگ روشن با تنوع بسیار. ما هم می توانیم با استفاده از فرهنگ اصیل ایرانی که دارای عناصر بصری جذاب است، از بته جقه، طرح های اسلیمی شمسه و رنگ های متنوع استفاده کنیم. حجاب زنان ما در قومیت های مختلف نشان دهنده ی همین استفاده ی بومی و فرهنگی است. خطوط و نقوش ایرانی با سابقه دیرینه ی چند هزارساله می تواند استفاده شود.

* شما خودتان از رنگ روشن و این نوع لباس ها استفاده می کنید؟
این یک انتخاب فردی است. من چون در محیط کارم با تعداد زیادی از آقایان سر و کار دارم ترجیح می دهم از رنگ های تیره و مدل های ساده استفاده کنم؛ اما در سفرهای خارجی رنگ روشن می پوشم. چون آن جا فاطمه رهبر نیستم، نماینده ی کشور جمهوری اسلامی و نماینده ی اعتقادها و اندیشه های دینی و یک مُبلّغ دین هستم. ببینید تیره و روشن پوشیدن را نمی شود به کسی توصیه کرد و نسخه ی واحد پیچید. با توجه به شرایط و محیط کار، باید دقت و توجه کرد. یک معلم دبستان، یک خانم پزشک خودش تشخیص می دهد چه طور لباس بپوشد که اندیشه و تعالی انسانی مد نظر باشد که آرامش در خانواده ها ایجاد شود.

*رعایت حجاب در دبستان های دخترانه را چه قدر لازم می دانید؟
با فراهم سازی محیط و اجرای طرح محرم سازی بر اساس قانون گسترش عفاف و حجاب ضرورتی ندارد از صبح تا عصر، دانش آموز از دیگر دختران و معلمین خانم خود حجاب بگیرد! باید از همان ابتدا به او فهماند برخی جاها نیاز نیست خود را بپوشاند؛ اما بیرون چرا. او باید زیبایی و دخترانگی که نهفته در ذاتش است را عرضه کند، این طبیعت اوست. فشار بی ثمر او را زده می کند. طبق قانون، همه ی مدارس دخترانه ملزم به طرح محرم سازی هستند؛ اما...

*ظاهرا منشور حقوق و مسئولیت های زنان قانون شده و در کشور بلاروس هم استفاده می شود چه طور این اتفاق رخ داد؟
این منشور با نگرش دینی و احکام اسلامی در عرصه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، ورزشی، پژوهشی، نظامی و... در شورای انتقلاب فرهنگی مدوّن شد و تمام پیش بینی های حقوق متقابل زن و دختر و خانواده در آن شده است. ما این منشور را ترجمه و در سفرهای مان به دیگر کشورها ارائه می کردیم. در دیداری با نمایندگان کشور بلاروس هم این کار انجام شد. آن ها از این منشور بسیار استقبال کردند. بعد از یک سال بحث و بررسی در مجلس، خودشان از ما دعوت کردند که می خواهیم این منشور را در قوانین خودمان بگنجانیم! دعوت کردند در جلسه ی رونمایی شرکت کنیم. در سرمای 25درجه زیر صفر به آن جا رفتیم و با جمعیتی بالغ بر 600نفر از اندیش مندان، نمایندگان و نخبگان آن کشور مواجه شدیم. دقت کنید که این قوانین از احکام دین ما نشأت گرفته و آن ها کافر بی دین هستند. متأسفانه در کشور خودمان یک خط آن به روشنی اجرا نشده است.

منبع : مجله  پیام زن  بهمن ماه سال 1392 شماره 263 /  نویسنده : عصمت گیویان