اشاره:
حجت الاسلام یوسف غلامی، پژوهشگر حوزه حجاب و عفاف، دغدغه و تحقیقات میدانی زیادی دارد که از ثمرات آن می توان به کتاب های «راز یک فریب»، «جلوه های زنان و نگاه مردان»، «هدیه مادر» و «باغ پرندگان» اشاره کرد.

امتیاز و تفاوت نوشته های استاد غلامی با دیگر کتاب های موجود در زمینه حجاب، دارا بودن تحلیل های روان شناختی و جامعه شناختی، نثر شیوا و صمیمی، پرهیز از نکات تکراری و شعاری، ژرف اندیشی و دقت نظر در مسایل اجتماعی است.

کتاب «راز یک فریب» از سوی معاونت امور بین الملل مقام معظم رهبری در امور دانشجویان خارج از کشور به چاپ رسیده و دفتر نشر معارف نیز چاپ آن در ایران و توزیع آن را برعهده دارد.

معارف لطفا در مورد سوابق تحقیقات خود پیرامون حجاب، آنچه ضروری می دانید بفرمایید.
حدود 18 سال است با تحقیق میدانی و نظرسنجی از مردان و زنان غیر معتقد به حجاب، به طور حضوری و غیرحضوری به گفتگو پرداختم و آخرین گفته های آنان را شنیده و به منظور پاسخ گویی به آن ها سالیانی به تفحص پرداختم که نتیجه آن را در کتاب «راز یک فریب» نگاشته ام.

ویژگی کتاب هایی که در زمینه حجاب نوشته اید با دیگر کتاب های موجود در این زمینه چیست؟

کتاب هایی که تاکنون پیرامون وضعیت نابسامان پوشش زنان به چاپ رسیده است هر یک جنبه های قوت و ضعف متفاوتی دارند. برخی تاریخ حجاب در ادیان یا کشف حجاب در ایران را بررسی کرده اند و برخی با دلایل عامیانه و توجیهات سطحی به بیان فلسفه حجاب پرداخته اند و عده ای نه چندان اندک با رونوشت از آثار دیگران به کتاب سازی درباره حجاب پرداخته اند. گروهی نیز تنها برای معتقدان به حجاب کتاب نگاشته اند. تنی چند از پژوهشگرانِ موفق در این زمینه آثاری تألیف نموده اند که گاه پرحجم (حدود 600 صفحه) و آکنده از گزارش ها و اخباری است که برای دوشیزگان بدآموزی دارد. در این همه آثار شاید نتوان به سادگی کتابی را یافت که هم برای زنان و دختران معتقد به حجاب مفید باشد و هم برای غیر معتقدان و نیز برای مردان.

این کتاب مدت هجده سال در دست تحقیق، نگارش و ارزیابی بوده و یکصد نفر از کارشناسان امور اجتماعی و فرهنگی آن را مطالعه و ارزیابی کرده اند. از امتیازات آن، نظرسنجی از زنان ایرانی و خارجی غیرمعتقد به حجاب (بیش از بیست هزار نفر)، است.

پس از این هجده سال که دربارة رفتارهای اجتماعی دختران و زنان به مطالعه و تحقیق و نظرسنجی پرداخته و با این شمار زن بی حجاب مسلمان(!) و غیرمسلمان گفتگو کرده ام، تصوّر می کنم تا فردی به دانش جامعه شناسی و روان شناسی آشنا نباشد و نیز اظهارنظرهای خانم های بی حجاب را نشنیده و کتاب هایی که دربارة حجاب است نخوانده باشد، بهتر است دراین باره به خلق اثری نپردازد و نظریه پرداز حجاب نباشد.

امروزه مشکل رفتارهای اجتماعی دختران و زنان، کمبود کتاب دربارة حجاب نیست؛ بلکه فراوانی کتاب هایی است که اغلب حرفشان تکراری، نگاهشان محدود و ادبیاتشان بیگانه با روحیاتِ مخاطبان است. از برخی نویسندگان می پرسم: این کتاب را برای چه گروهی نوشته اید؛ با حجابان یا بی حجابان؟ با حجابان که اینها را می دانند، بی حجابان هم که هرگز نمی خوانند!

مخاطب من در این کتاب، هر فردی است که بخواهد اندکی از راز پوشش زن را بداند و به عمق فریب کاری غرب پی ببرد.

از مهم ترین فرازهای کتاب، گفتگوهای علمی است که با زنان بی حجاب ایرانی و غیرایرانی و دختران زندانی، مردان مجرم و زنان فریب خورده صورت گرفته است. در این گفتگوها هرچه به ذهنم می رسید پاسخ می دادم و پس از جلسه تا مدت ها ـ گاه چند سال ـ درباره آن شبهه و پرسش که زنان مطرح کرده بودند، فکر و تحقیق می کردم. نتیجه همه آن تحقیقات را در این کتاب گنجانده ام.

همه مطالعه کنندگان این کتاب، بی اغراق اعتراف کرده اند که ادبیات این کتاب، بسیار دلنشین است و خواننده را از آغاز تا پایان با خود همراه می سازد.

لطفا تعریف جامعی از حجاب و عفاف بیان کنید؛ خیلی از افراد حجاب و عفاف را مترادف می دانند و گمان می کنند کسی که حجاب دارد حتماً عفیف هم هست؛ به نظر شما حجاب و عفاف یکی است؟

حجاب تنها یک پوشش نیست؛ یک رفتار است. رفتاری که یک بخش آن داشتن پوشش مناسب است. بخش های دیگر حجاب عبارتست از متین سخن گفتن، با حیا راه رفتن، بدون جلوه نمایی و انگیزه خاص و مانند این موارد می باشد.

حجاب و عفاف مترادف نیستند؛ مانند آب و مایع که مترادف نمی باشند. نمی توان گفت: عفت کافی است و حجاب لازم نیست. ثمره و نتیجه عفیف بودن با حجاب بودن است. البته می شود که زنی بی حجاب باشد و مراتب پایینی از عفت را نیز دارا باشد، ولی نه کامل. کمال عفاف باید در همه جانب رفتار شخص ظهور پیدا کند. آیا شما از زن برهنه در خیابان می پذیرید که بگوید: «من عفت دارم هر چند حجاب ندارم»؟! خیر.

 به صورت خلاصه حکمت حجاب چیست؟

حکمت حجاب حفظ شخصیت انسانی زن است و فایده آن بهره مند شدن خود او و دیگران از سلامت روانی و اجتماعی می باشد. شاید یک زن بی حجاب بتواند شخصیت اجتماعی هم داشته باشد ولی شخصیت انسانی او بدون حجاب حفظ نمی شود. شاهد آن زنان غربند که مردانشان در نظر سنجی گفته اند: ما از مردن سگ خود بیشتر متاثر می شویم تا از مرگ زنمان!

 حجاب برای آقایان هم کاربرد دارد یا مخصوص خانم هاست؟

حجاب اصطلاحی مخصوص خانم هاست. حجاب مردان را باید پوشش مناسب نامید؛ نه حجاب. مرد هم وظیفه مند است حضورش در مقابل نامحرم با متانت باشد.

 آیا حجاب یک ارزش دینی است یا اجبار اجتماعی؟
حجاب یک ارزش است. هر کس به آن معتقد باشد می پذیرد و هر کس اعتقادی به آن نداشته باشد، نمی پذیرد. تنها از فرد غیر معتقد به آن می توان انتظار داشت که حرمت جامعه خود را حفظ کند. هر زنی می تواند به حجاب معتقد نباشد، اما نمی تواند برهنه در جوامع عمومی ظاهر شود و این را اجبار نمی گویند. حجاب چنان که یک رفتار فردی است، یک قرارداد اخلاقی و اجتماعی نیز هست.

تأثیر حجاب بر استحکام خانواده چگونه است؟

تأثیر حجاب برخانواده را وقتی به خوبی درک می کنیم که سری به جهان غرب بزنیم. مفهوم تشکیل خانواده، تعهد دو فرد به یکدیگر است. بی حجابی درست به عکس این است. مرد به خود اجازه می دهد در چشم اندازی و رابطۀ بدون تعهد، آزاد باشد و از طرفی زن نیز که مرد را چنین بی تعهد ببیند به زندگی با یک مرد دل خوش نخواهد بود!

یک بانوی آمریکایی تحصیل کرده به من گفت: شما می گویید اگر ما زنان یک متر پارچه دور سرمان بپیچیم خوشبخت می شویم و اگر دور افکنیم بدبختیم؟! گفتم: اگر به این سوال پاسخ دهی معلوم می شود: از سن بلوغ تا حالا که پنجاه سال داری با چند مرد زندگی کرده ای و کدامشان برای مدت طولانی در کنارت مانده اند؟ او ابتدا درنگ کرد و سپس عددی را گفت که بیش از دو رقم بود. از این همه حتی یک مرد به مدت طولانی کنار او نمانده است!

 با توجه به این که تحقیقات میدانی مفصلی پیرامون حجاب داشته اید، علل کم توجهی برخی زنان به پوشش در کشور اسلامی ما چیست؟

برخی زنان امروز جامعه ما دچار سرخوردگی شده اند. سرخوردگی اجتماعی و دینی، اعتقادات و باورهای او را متزلزل کرده است و از آگاهی های لازم برخوردار نیست. بیش از سی سال از انقلاب شکوه مند ملت مسلمان ایران می گذرد و هنوز کتابی پاسخگو درباره حجاب با ادبیات خوب و بیان منطقی کمتر به چاپ رسیده است. انواع نرم افزارها درباره هرچه بخواهید ـ از روش درست کردن پیتزا تا آموزش رقص ـ وجود دارد ولی درباره حجاب هیچ نرم افزار تاثیر گذاری وجود ندارد! پس از هجده سال تحقیق است که بنده تازه توانسته ام لوح 18 جلسه ای مصور (دفاع از حجاب یا برهنگی) را تولید کنم.

 برای ترویج فرهنگ حجاب چه سیاست گذاری ها باید صورت گیرد؟
در حال حاضر مبنای سیاست گذاری های فرهنگی کشور نه بر پایه ترویج حجاب که متأسفانه در برخی موارد ضد آن است! در یک طرح چند ساله باید نخست همه نهادهای فرهنگی کشور در راس آموزش و پرورش و صدا و سیما، شخصیت زن را آن طور تعریف و تبیین نکنند که با پذیرش حجاب سازگار نباشد؛ و اینک قضیه به عکس است.

دوم: همه فرهیختگان تلاشگر عرصه حجاب، شناسایی و از وجودشان در ارایه راهکار استمداد و حمایت شود.

سوم: چیزی شبیه وزارت خانه ای تاسیس شود تا این وظیفه مهم را برعهده گیرد: شناسایی عوامل حجاب گریزی. سپس هر فرد و نهاد و موسسه ای در این زمینه مجرم شناخته شد مجازات شود. که به نظر من اولین مجرم قبل از خانواده، رسانه ملی است.

 نقش و عملکرد رسانه را در ترویج فرهنگ حجاب چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا در فیلم ها و سریال های رسانه ملی حجاب تبلیغ می شود یا تاثیر عکس دارد؟

پنجاه سال پیش از پیروزی انقلاب شکوهمند ما، نظام سلطه جهانی چنین رویدادی را در ایران پیش بینی می کرد و از همان زمان آنها بهترین راه تخریب فرهنگ را رسانه های تصویری می شناختند. این در حالی بود که تا پس از ده سال از پیروزی انقلاب عده ای فکر می کردند اصلا کشور اسلامی به سینما و تلویزیون نیازی ندارد! اینک ما از دریچه همان سیاست نظام سلطه و تفکر ساده انگارانه عده ای دچار آسیب شده ایم. هر چه از عمر صدا و سیما می گذرد طرح ریزی برنامه های فرهنگی بیشتر از دست ما خارج می شود و در دست نظام سلطه قرار می گیرد! بیشتر فیلم ها و برنامه ها ـ حتی گفتگوهای علمی درباره حجاب- طوری هدایت می شود که نتیجه عملی آن تقویت بی حجابی است. من بیش از این نمی توانم توضیح دهم.

 برخی معتقدند که تجربه های دیگر کشورها در آزادی حجاب، در ایران می تواند موجب گرایش به حجاب باشد. آیا چنین مساله ای در ایران قابل اجراست؟

تجربه برهنگی غرب به شکل موردی و جزیی سبب رویکرد عده ای به بی حجابی شده است؛ نه به شکل پذیرش عمومی. اشتباه نکنید این استدلال کاملا غیر منطقی است که خوب است نخست بگذاریم کشور به سمت برهنگی و آزادی محض جنسی برود تا سپس به حقیقت حجاب پی ببرد. اگر کشوری به آن سمت رفت هرگز به سوی حقیقت راه پیدا نخواهد کرد. راه آنچنان تاریک و ناهموار می شود و هویت انسان به قدری مسخ می گردد که راهی به بازگشت نیست. امروزه در غرب دیگر کسی به پاکدامنی نمی اندیشد. مفهوم حیا را حتی در فرهنگ لغت نمی توان یافت. جنون جنسی همه را کلافه کرده است و افراد در قبال دریافت پول داوطلبانه خواستار انجام کار زشت اند. اجاره زن و دختر تقریبا شکل قانونی یافته است و نامش را آزادی می گذارند!

 به نظر شما برخورد با بدحجابی و تشویق افراد به حجاب باید چگونه باشد؟ در این زمینه انتقادات فراوانی از نحوه برخورد با بدحجاب ها در جامعه از سوی برخی نهادها می شود.

قرآن فرموده است «لا إِکرَاهَ فِی الدِّینِ»؛ یعنی ارزش های دینی را نمی توان با اجبار در اذهان جای داد. پذیرش بدون اختیار، کمترین ارزش و فایده ای ندارد؛ اما این امر به آن معنا نیست که هر فرد پس از قبول قرارداد اجتماعی بتواند هرگونه که خواست در جامعه رفتار کند و لباس بپوشد. در هیچ کشور غربی نمی بینید زن و مرد در اداره ها و بانک و محل کارشان برهنه حضور یابند. چرا؟ مجبورند؟ خیر! پذیرش قرارداد اجتماعی این کار را وظیفه شان شمرده است.

ما به زنان غیر معتقد به حجاب نمی گوییم مقنعه و پوشیه سر کنند و چادر بپوشند؛ ولی می توانیم از آنها انتظار داشته باشیم چند ساعتی که در مجامع عمومی حضور می یابند شئون اخلاق اجتماعی را مراعات کنند و اگر کسی خواست هنجارشکنی کند مؤدبانه جلو او گرفته شود.

منبع : مجله  معارف  مرداد و شهریور سال 1392 ، شماره 98 / نویسنده : گفتگو با حجت الاسلام یوسف غلامی / گپ و گفتی با حجت الاسلام یوسف غلامی، نویسنده «راز یک فریب» گروه اخلاق مرکز تدوین مصاحبه: محمد فدایی