مقدمه
دشمنان اسلام، پیوسته با طرح اندیشه های سکولاریستی می خواهند دین را از سیاست جدا کنند، در حالی که عالی ترین دستورات حکومتی و سیاسی در متن قرآن و سنت آمده است. حکومت حضرت مهدی (عج الله تعالی فرجه) پس از ظهور، به عنوان الهی ترین حکومت روی زمین نیز، دارای ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... است که بررسی جنبه های مختلف آن، نیازمند پژوهش هایی عمیق در متن قرآن و سنت است. تاکنون پژوهش های مفیدی مانند منتخب الاثر، المحجة فیما نزل فی الحجة، معجم احادیث امام مهدی و... در این زمینه سامان یافته است، با این حال هیچ پژوهشی به طور اختصاصی به مسئله شاخصه های نظام حکومتی امام مهدی، آن هم از دریچه کلام امام باقر (علیه السلام) نپرداخته است. با توجه به ویژگی های خاص دوران حیات امام باقر (علیه السلام) و نیز جان گرفتن مباحث حدیثی با رفع منع تدوین حدیث و آزاد شدن نگارش حدیث در این دوران، به نظر می رسد تبیین ویژگی های دوران غیبت نیز در این دوره مجال بیشتری یافته است. از این رو بررسی ویژگی های نظام حکومتی امام عصر در کلام امام باقر (علیه السلام) جایگاهی ویژه دارد.

بحث و بررسی
1- وی‍‍ژگی های کلی عصر ظهور در کلام امام باقر (علیه السّلام)
اهمیت و عظمت برپایی حکومت واحد الهی در سراسر گیتی، زمانی قابل درک خواهد بود که با شرایط و اوضاع نابسامان پیش از ظهور آگاه شویم و شرایط سخت روانی آن دوران را درک کنیم. امام باقر (علیه السلام) نیز شاید با همین اندیشه، تلاش نموده است تا مؤمنان را با فضای کلی آن عصر آشنا سازد و مهم ترین معضلات اعتقادی، سیاسی و اجتماعی آن عصر را فرادید ایشان قرار دهد.

1-1 استبداد حکومت ها
از دیدگاه امام باقر (علیه السلام)، یکی از مشکلات جامعه بشری پیش از ظهور، بیدادگری حکومت ها است.[1] (ابن طاووس، بی تا: 1، 77) پیروان آن حضرت نه تنها از تجاوز و هجوم قدرت های بیگانه رنج می برند، بلکه از سوی حکومت های خودکامه و مستبد خودشان نیز در بیم و هراس خواهند بود؛ چنان که امام می فرماید: «لایقومُ القائم إلّا علی خوفٍ شدید؛ قائم قیام نمی کند؛ مگر در دورانی پر از بیم و هراس.» (شجری، بی تا: 2، 156) این بیم، ترسی است که غالباً از حکومت زمامداران ستمگر سرچشمه می گیرد.

1-2 ناامیدی جهانیان از نجات
از دیدگاه امام باقر (علیه السلام)، شاخصه دیگر این دوران، قنوط و ناامیدی امت هاست.[2] (مجلسی، 1398: 52، 348) پیش از ظهور منجی، فتنه و آشوب، هرج و مرج و نابسامانی، ظلم و بیداد، نابرابری و احجاف و... همه جا را فرا می گیرد و همگان از اصلاح شرایط موجود ناامید می شوند. عالمگیر شدن ستم و آشوب از یک سو و انتظار طولانی مردم برای ظهور منجی و تحقق نیافتن این آرزو از سوی دیگر، مردم را از اصلاح شرایط نابسامان حاکم، ناامید می کند و امام در چنین شرایطی اقدام به قیام می نماید.

1-3 گسترش فساد اخلاقی
یکی از آسیب های خطرناکی که جامعه پیش از ظهور قائم بدان گرفتار می شود، فقدان امنیت خانوادگی است. چنان که امام می فرماید: «یخرج القائم إذا تشبّه الرجال بالنساءِ و النساء بالرجال و اکتفی الرجال بالرجال و النساء بالنساء؛ قائم زمانی ظهور خواهد کرد که مردها خود را شبیه زنان کنند و زنان شبیه مردان شوند. آن گاه مردان به مردان اکتفا کنند [لواط کنند] و زنان با زنان [سحق کنند.]» (صدوق، 1381: 1، 331) این گونه انحرافات، کانون خانواده را مورد هجوم قرار می دهد و آسیب هایی جدی بدان وارد می سازد و در پی آن، فساد و انحراف همه گیر می شود و جامعه انسانی با سرعت بیشتری در سراشیبی انحطاط قرار می گیرد.

1-4 فقدان دادرس و پناه
با گسترش گرفتاری ها و دغدغه ها، مردم تنها درصدد رفع حوائج شخصی خود برمی آیند و روح همکاری و تعاون از جامعه رخت برمی بندد. در چنین شرایطی، هیچ کس در مشکلات نه تنها به دیگری کمک نمی رساند، بلکه درصدد تجاوز و سوء استفاده برمی آید و مردم از داشتن یاور و دادرس محروم می شوند. امام باقر (علیه السلام) در ترسیم این شرایط، انسان های ضعیف را به بز مرده ای تشبیه می کند که زیر چنگال های حیوانی درنده قرار دارد و برای او تفاوتی نمی کند که بر کجا دست بگذارد. در چنین شرایطی مردم نه مکانی امن برای پناه بردن دارند و نه توانایی فرار از چنگال درندگان را دارند.[3] (کلینی، 1365: 8، 213)

1-5 افزایش جنگ، کشتار و فتنه
از دیگر ویژگی های این دوران در کلام امام باقر (علیه السلام) افزایش جنگ و کشتار به دلیل وجود حکومت های فاسد و به اوج رسیدن رذایل اخلاقی افراد است. امام برای ترسیم بهتر این وضعیت، از عبارت «یشتمل الناس موت و قتل» (کلینی، 1365: 8، 211) استفاده می کند که حاکی از کشتار دسته جمعی مردم است. همچنین برخی از روایات درباره کشتار انسان ها به وسیله جنگ سخن به میان می آورند. جابر از امام باقر (علیه السلام) می پرسد: «چه زمانی قیام مهدی روی خواهد داد؟» امام می فرماید: «أنّی یکون ذلک یاجابر و لمّا تکثر القتلا بین الحیرة و الکوفة؟؛ ای جابر، چگونه این امر تحقق یابد، در حالی که هنوز بین حیره و کوفه تعداد کشته ها زیاد نشده است.» (کلینی، 1365: 8، 209) این تعبیر امام حاکی از جنگ های خونین با کشته های فراوان در بین النهرین است که در آستانه ظهور رخ خواهد داد.

1-6 افزایش مرگ های ناگهانی
 یکی دیگر از ویژگی های عصر پیش از ظهور، افزایش مرگ و میرهای ناشی از بیماری هاست. بدیهی است که با فراگیر شدن جنگ و ناامنی و افزایش کشته ها، بیماری های مسری مانند طاعون به سرعت مناطق مختلف جهان را آلوده می کند و خود به تنهایی بسیاری از مردم را به کام مرگ می کشاند. امام باقر (علیه السلام) از شیوع بیماری طاعون در این دوران خبر می دهد. (شجری، بی تا: 2، 277) در روایات دیگر، از بیماری طاعون در آستانه ظهور با عنوان «مرگ سفید» در کنار «مرگ سرخ»، یعنی کشته شدن با سلاح، یاد شده است که به واسطه این دو عامل، هفتاد درصد انسان ها کشته خواهند شد.[4] (مجلسی، 1398: 52، 207) این سخن، از میزان فراگیری این بیماری و نیز فراگیر شدن جنگ در آن دوران حکایت دارد.

2- برنامه های نظام حکومتی حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) در کلام امام باقر
قوانین ادیان و مکتب ها، هنگامی در جامعه اجرایی می شود که حکومتی از آن پشتیبانی کند. از این رو، هر گروهی در صدد به دست آوردن حکومت، برای اجرای اهداف خویش است. اسلام نیز، که برترین آیین آسمانی است، در پی تشکیل حکومت اسلامی است و ایجاد و حفظ حکومت را از بزرگ ترین فرایض می داند.

در مورد نوع حکومت آن حضرت باید گفت که نوسازی و احیای دینی بر مبنای مقتضیات جدید، یکی از ویژگی های حکومت واحد جهانی است که بر مبنای تحولات تازه و پاسخگویی به امور جدید است. اسلام با اتکا به ماهیت خود و بر مبنای سنت مترقی اجتهاد، این انعطاف پذیری را به عنوان جزء همیشگی خود به همراه دارد. نظام جهانی سازی مهدوی نیز از این خصیصه ضروری غافل نبوده و کاملاً بدان مجهز است و در عصر مهدوی، جهان با احیای اسلام و نوسازی دینی مواجه خواهد گردید. در بیان امام باقر (علیه السلام) نیز به این امر اشاره شده است: «حضرت قائم (عج الله تعالی فرجه) با امری جدید، کتابی نوین و قضاوتی تازه که بر عرب شدید است، حکومت بر پا خواهد کرد.» (نعمانی، 1403: 122)

در روایت دیگری از همین امام، ایشان ضمن تشبیه سیره حکومت مهدوی با سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله) در ابطال احکام جاهلیت، می فرمایند: «...همچنین است قائم وقتی قیام می کند، باطل می گرداند احکامی را که در ایام مصالحه با کفار در دست خلایق بوده و با عدالت در میان خلایق رفتار می کند.» (مجلسی، 1398: 52، 381) بدین منوال جهانی سازی مهدوی، معطوف به احیاء و تجدید اسلام ناب و نوسازی جدید آن برحسب مقتضیات جدید بوده و بدیهی است چنین امری منجر به شفافیت اسلام و افزایش پیروی آن دین حنیف خواهد گردید و دیگر نیازی به بحث و فحص های طاقت فرسای علمی و حوزوی برای فهم و دریافت آرای واقعی شارع مقدس نیست و اکثر شیوه های درسی و اجتهادی و استنباطی، کهنه و غیرقابل استفاده خواهد گردید.

2-1 برنامه های کلی نظام حکومتی حضرت مهدی
هر حکومتی برای خود، ساختار، برنامه و نظام نامه ای مشخص دارد که همه برنامه ریزی ها و اقدامات خرد و کلان حکومتی بر مبنای آن نظام نامه سامان می یابد. به بیان دیگر هر حکومتی دارای سیاستی کلی است که همه سیاست های ارکان مختلف نظام از آن سیاست کلی پیروی می کند. نظام حکومتی مهدی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در زیر با مهم ترین سیاست های کلی حکومت مهدوی در کلام امام باقر (علیه السلام) آشنا می شویم.

2-1-1 حکومت واحد جهانی
از دیرباز سرخوردگی و ناکامی بشر از مجموعه حکومت های کوچک و بزرگ جهان مطرح است؛ حکومت هایی که شخصیت های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فلسفی و دینی مؤسس آن بوده اند و گرایش های خود را در آن دخالت داده و اعمال کرده اند. برخی سعی کرده اند مدینه فاضله و یا بهشت روی زمین را بسازند و آنچه را افلاطون، ماکیاولی، انشتین، راسل و یا فلاسفه اسلامی همچون فارابی، ابوعلی سینا (شعبانی، 1384: 150)، خواجه نصیرالدین طوسی و ملاصدرای شیرازی (شعبانی، 1384: 151) آرزو داشتند، محقق سازند، اما نه تنها موفق نشده اند، بلکه موجب تنفر و انزجار بیشتر مردم شده اند. بشر درک کرده است که تشکیل حکومت واحد جهانی (مدینه فاضله) از دایره قدرت او خارج است؛ زیرا پاسخ به درخواست های فطری انسان و فراهم آوردن زمینه شکوفایی استعدادهای فراوان او با گرایش ها و تمایلات ماتریالیستی سازگار نیست، بلکه تشکیل حکومت عادلانه جهانی از اعجازهای بزرگ خداوند است که با دست پرقدرت بقیت اللهی خود آن را تشکیل و سازمان دهی می کند. حکومت واحد جهانی را خالق هستی در کتب آسمانی اش توسط پیامبران و اوصیائش وعده داده و مدیریت آن را به اسوه صالحان و مفخر امامان راستین سپرده است تا با در دست داشتن همه امکانات مادی و معنوی و منابع طبیعی و انسانی، حکومت واحد جهانی را تحقق بخشد. امام باقر (علیه السلام) در تفسیر آیه ﴿هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَ دِینِ الْحَقّ لِیظْهِرَهُ عَلی الدِّینِ کلِّهِ وَ لَوْ کرِهَ الْمُشْرِکون﴾ (توبه/33) فرموده اند: «هنگام قیام مهدی است که اسلام را بر تمامی ادیان، حاکم می گرداند.» (بحرانی، 1378: 85و87) همچنین آن حضرت در مورد چگونگی تشکیل این حکومت فرموده است: «... هنگامی که بر گرد امام مهدی پس از ظهورش ده هزار نفر انسان ساخته شده و فداکار، گرد آمدند، همه یهودیان و مسیحیان و کسانی که جز خدای یگانه را می پرستند، به امامت و راه و رسم او ایمان می آورند و قیام جهانی و دگرگون سازش را تصدیق و تایید می کنند.

آنگاه است که همه ملت ها یک ملت می شوند، ملت اسلام و پیروان همه ادیان به دین آسملانی اسلام می گروند و همه معبودهای دروغین مورد غضب خدا قرار می گیرد و آتشی از آسمان فرود آمده و آنها را طعمه خویش می سازد و همه را به خاکستر تبدیل می کند.» (شبلنجی، 1308: 2، 155) تشکیل حکومت واحد جهانی در اوضاع و شرایط بشدت درهم و به هم ریخته که حتی مردم نیز از ظهور منجی ناامید گشته اند فقط به وسیله یدالله و موعود او و به یاری یاران خودساخته او در طول تاریخ بشریت امکان پذیر است.

2-1-2 جهان گشایی برای نجات بشر
درباره این امر، روایات دوگونه است: روایاتی که از گشودن شرق و غرب، جنوب و قبله و سرانجام همه جهان سخن به میان آورده است و روایات دیگر که به گشودن سرزمین های معینی اشاره دارد. جای شک و تردید نیست که حضرت همه ادیان را تحت سیطره و حکومت خود درمی آورد، ولی اینکه چرا از بعضی شهرها نام برده شده است، شاید به لحاظ اهمیتی باشد که آن شهرها در آن روزگار پیدا خواهند کرد. این اهمیت برای این است که آنها از قدرت های آن روزگار به حساب می آیند و سرزمین هایی از جهان را تحت نفوذ خود دارند یا آن سرزمین ها منطقه پهناوری هستند که بخش بزرگی از جمعیت را در خود جای داده اند و یا این که قبله آمال پیروان یکی از مذاهب و ادیان می باشند؛ به طوری که اگر آن شهر سقوط کند، همه پیروان آن آیین تسلیم می شوند، یا به سبب اهمیت نظامی و استراتژیکی آن است؛ به طوری که باسقوط آن عملیات دشمن مختل شده و زمینه برای تهاجم نیروهای حضرت فراهم می گردد. برگزیدن شهر مکه به عنوان نقطه آغاز قیام، سپس برگزیدن عراق و کوفه به عنوان مرکزیت سیاسی  نظامی حکومت و حرکت به سوی شام و گشودن بیت المقدس شاید تاییدی بر این سخن باشد؛ زیرا امروزه اهمیت سیاسی، مذهبی و نظامی این سه سرزمین بر کسی پوشیده نیست. (طبسی، 1411: 152)

دسته ای از این روایات بر محدوده و قلمرو حکومتی امام عصر (عجّ الله تعالی فرجه) اشاره دارند؛ برای نمونه امام باقر (علیه السّلام) می فرماید: «القائم منا... یبلغ سلطانه المشرق و المغرب...؛ حضرت قائم از ماست و گسترش فرمانروایی آن حضرت شرق و غرب را فرا می گیرد.» (صدوق، 1381: 1، 331) و نیز آن حضرت درباره اعزام لشکریان مهدی به سراسر جهان می فرماید: «کأَنِّی بِالْقَائِمِ... وَ هُوَ یفَرِّقُ الْجُنُودَ فِی الْبِلَاد؛ گویا حضرت قائم را می بینم که سربازانش را به سراسر جهان گسیل می دارد.» (مجلسی، 1398: 52، 337)

دسته دیگر این روایات بر تقسیمات حکومتی و شهرگشایی های مخصوص اشاره دارد که امام باقر (علیه السّلام) در ضمن حدیثی در این مورد فرموده اند: «حضرت قائم سه پرچم را برای عملیات در سه نقطه آماده می سازد؛ پرچمی را به قسطنطنیه گسیل می دارد و خداوند آنجا را برای او می گشاید، پرچم دیگری را برای چین می فرستد و آنجا نیز یرای حضرت گشوده می گردد و پرچم سوم را برای کوه های دیلم می فرستند و آن جا نیز به تصرف نیروهایش درمی آید.» (مجلسی، 1398: 52، 338) همچنین در مورد تسلط کامل او بر آن شهرها می فرماید: «... فیبعث بالبیعة إلی المهدی جنودَه إلی الآفاق و یمیت الجور و اهله و تستقیم له البلدان و...؛حضرت مهدی لشکریان خود را برای گرفتن بیعت به سراسر جهان می فرستد و ستم و ستمگر را نابود می سازد و شهرهای گشوده شده برای او تثبیت می گردد...» (ابن طاووس، بی تا: 64)

لازم به ذکر است طبق فرمایش امام باقر (علیه السّلام) کوفه پس از ظهور حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) موقعیت ویژه ای می یابد: «ثُمَّ یرْجِعُ إِلَی الْکوفَةِ فَیبْعَثُ الثَّلَاثَمِائَةِ وَ الْبِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلًا إِلَی الْآفَاقِ کلِّهَا فیمْسَحُ بَینَ أَکتَافِهِمْ وَ عَلَی صدُورِهِمْ فلَا یتَعَایوْنَ فِی قَضَاءٍ و...؛ سپس آن حضرت به کوفه بازمی گردد و از آن پایگاه عادلانه جهانی، فراتر از سیصد شخصیت شایسته که هر کدام قهرمانی در میدان علم و تقوا و شجاعت و کارایی و تدبیر و کیاست هستند، به سراسر جهان گسیل می دارد.» (مجلسی، 1398: 52، 345) از این روایت می توان دریافت که کوفه مرکز حکومت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه)، محل زندگی، محل تشکیل ستاد فرماندهی و حکومت عادلانه، محل نماز و عبادت ایشان و پایتخت دولت آن حضرت خواهد بود و این امر اهمیت فوق العاده شهر مذکور را در دوران ظهور حضرت می رساند.

2-1-3 حکومت عدل محور
بزرگ ترین و عمده ترین وظیفه امام زمان (عجّ الله تعالی فرجه)، تحقق بخشیدن به وعده های الهی موجود در کتب مختلف آسمانی و به اجرا درآوردن آرمان مقدس انبیای الهی می باشد. آنان وعده کرده اند اتوپیا و حکومت عدل الهی در سراسر جهان به دست جانشین حقیقی حق برپا و نمودار عینی و وجود خارجی مطلق عدل الهی در عالم هستی محقق خواهد شد، ستمکاران و متجاوزان از اریکه قدرت به زیر آورده می شوند و و صالحان، حاکم و وارث همه نعمت های نهان و آشکار الهی می گردند. آن هنگام حاکمیت عدل در گیتی استقرار می یابد و مستضعفان را از محرومیت و درماندگی رها می سازد. امام باقر (علیه السّلام) در تفسیر آیه ﴿إِعلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یحْی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها﴾ (بقره/ 251) می فرماید: «یحْییهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِالْقَائِمِ بَعْدَ مَوْتِهَا یعْنِی بِمَوْتِهَا کفْرَ أَهْلِهَا وَ الْکافِرُ میت؛ خداوند زمین را با حضرت قائم زنده می گرداند؛ آن حضرت در زمین به عدالت رفتار می کند و زمین را با گسترش عدالت زنده می نماید پس از آنکه در اثر گسترش ستم مرده بود.» (صدوق، 1381: 2، 668) و نیز درمورد شدت تاثیر اجرای این عدالت فرموده است: «حَدٌّ یقَامُ فِی الْأَرْضِ أَزْکی فِیهَا منْ مَطَرِ أَرْبَعِینَ لَیلَةً وَ أَیامَهَا؛ یک حدّ که در زمین برپا شود، پاک کننده تر از باران چهل شبانه روز است.» (کلینی، 1365: 7، 174) در مورد ناتوان بودن هر شخص دیگری در اجرای این امر و اتمام حجت بر دیگران، امام صادق (علیه السّلام) از امام باقر (علیه السّلام) نقل کرده اند که فرمود: «دَوْلَتُنَا آخِرُ الدُّوَلِ وَ لَنْ یبْقَی أَهْلُ بَیتٍ لَهمْ دَوْلَةٌ إِلَّا ملَکوا قبْلَنَا لِئَلَّا یقُولُوا إِذَا رَأَوْا سِیرَتَنَا إِذَا مَلِکنَا سِرْنَا مِثْلَ سِیرَةِ هَؤُلَاءِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جلَّ ﴿وَ الْعاقِبَةُ لِلْمتَّقِین﴾؛ دولت ما آخرین دولتهاست و اهل بیتی باقی نمی ماند که برای آن ها دولتی مقدر شده باشد؛ مگر این که پیش از ما سلطنت کنند تا وقتی که سیرت ما را دیدند، نگویند: اگر ما هم صاحب ملک بودیم، این گونه رفتار می کردیم و این است گفته خدا که فرمود: "عاقبت برای پرهیزگاران است".» (مجلسی، 1398: 52، 332) همان گونه که تاکنون شاهد این امر با وجود تشکیل دولت ها و حکومت های فراوان در سطح جهان بوده ایم.

در مورد پرچم و شعار حکومت و دولت حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) نیز باید گفت که هر حکومتی دارای پرچمی است که به وسیله آن شناخته می شود و آرم آن تا حدودی نمایانگر اهداف رهبرانش می باشد؛ انقلاب جهانی حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) نیز پرچم مخصوصی دارد که در روایتی از امام باقر (علیه السّلام) آمده است که فرموده اند: «گوئی قائم را می نگرم که در کوفه، پشت نجف آشکار شده و چون بر نجف برآید، پرچم رسول خدا را برافرازد و عمود آن از عمودهای عرش خدای تعالی و بقیه اش از نصرت خدا می باشد. آن را بر کسی فرود نیاورد؛ مگر این که خداوند متعال او را نابود سازد.» (صدوق، 1381: 2، 672) و بر آن شعاری نیز نقش بسته است هرچند درباره این شعار اختلاف است، ولی نکته ای در همه این اقوال اعم از البیعةُ لله (طبسی، 1411: 1، 221) و... مشترک است و آن این که مردم را به فرمانبرداری از حضرتش دعوت می کند. این حدیث پیروی و تبعیت آن حضرت از خاتم پیامبران در حوزه حکومت را می رساند.

2-1-4 اداره حکومت به سیره حضرت محمد (صلی الله علیه و آله)
حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه)، آخرین امام و واپسین معصوم، از سلاله پاک پیامبر و تحقق بخش ایده آل همه پیامبران و امامان و تشکیل دهنده حکومت عدل اسلامی و اجراکننده نقشه های پیامبر اسلام در صحنه گیتی است. سیره او همانند سیره پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) است و برنامه دولتش، تجدید عظمت قرآن و احیای تعالیم عالی اسلام است. از امام باقر (علیه السّلام) ضمن روایتی طولانی آمده است: «...ثُمَّ ینْطَلِقُ فَیدْعُو النَّاسَ إِلَی کتَابِ اللَّه وَ سنَّةِ نَبِیهِ عَلَیهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ وَ الْوَلَایةِ لِعلِی بنِ أَبِی طَالِبٍ وَ الْبرَاءَةِ منْ عَدُوِّه...؛ سپس مردم را به کتاب خدا و سنت پیغمبر و ولایت علی بن ابی طالب و بیزاری از دشمنان دعوت می کند.» (مجلسی، 1398: 52، 342) درباره حق بودن و قابل پذیرش این سیره فرموده است: «در قضایایی که حضرت قائم قضاوت می کند، بعضی از کسانی که در خدمتش شمشیر زده اند، آن را رد و انکار می کنند و آن قضاوت آدم است. پس دستور می دهد آن ها را بیاورند و گردنشان را می زنند. سپس دوباره قضاوتی می کند که قضاوت داوود است و عده ای از کسانی که همراه آن حضرت شمشیر زده اند آن را رد و انکار می کنند. پس دستور می دهد آن ها را بیاورند و گردنشان را می زنند. سپس بار سوم قضاوتی می کند و آن قضاوت ابراهیم است. گروه دیگری از کسانی که در پیشاپیش آن حضرت شمشیر زده اند، آن را رد و انکار می کنند. پس آن ها را جلو می آورد و گردنشان را می زند. آن گاه مرتبه چهارم قضاوتی می کند که قضاوت محمد است. پس هیچ کس علیه او انکار نمی نماید.» (مجلسی، 1398: 52، 389) راوی می گوید: درباره سیره و روش حکومت قائم از امام باقر سؤال کردم، فرمود: «به روش پیامبر عمل می کند تا آنکه اسلام را آشکار می سازد.» عرض کردم: «روش پیامبر چگونه بود؟» فرمود: «پیامبر آثار کفر جاهلیت را از میان برد و با مردم به عدالت رفتار کرد. قائم موقعی که قیام می کند، اعمال نامشروع و بدعتی را که هنگام صلح و سازش با بیگانگان اسلام، در میان مسلمین مرسوم گشته، از میان می برد و مردم را به عدالت گستری رهبری می نماید.» (مجلسی، 1398: 52، 381) روایت گویای استفاده از روش های قضاوتی و حکومتی امام عصر (عج الله تعالی فرجه) از پیامبر و تبعیت محض و خاص از آن حضرت را می رساند.

3- برنامه های نظام اقتصادی حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) در کلام امام باقر (علیه السلام)
کره زمینی که ما در آن زندگی می کنیم، امکانات فراوانی برای ما و نسل آینده و جمعیت بسیار زیادتر از جمعیت کنونی دارد، اما عدم آگاهی کافی به منابع موجود و منابع بالقوه زمین از یک سو و عدم وجود یک نظام صحیح برای تقسیم ثروت از سوی دیگر، از جنبه های مختلف باعث احساس کمبود می شود، تا آنجا که در عصر ما همه روزه گروهی از انسان های گرفتار از گرسنگی می میرند. نظام حاکم بر اقتصاد جهان امروز، یک نظام استعماری است که در کنار خود یک نظام جنگی ظالمانه را پرورش می دهد که قسمت های مهمی از نیروهای فکری و انسانی را که می بایست به طور مداوم و پویا در جست و جوی منابع جدید برای بهسازی زندگی انسان ها به تلاش برخیزند، می بلعد و نابود می کند. اما هنگامی که این نظام و نظام جنبی آن دگرگون شود، نیروها برای استخراج منابع بی شمار زمین به کار گرفته می شود و علم و دانش پیشرو در اختیار این برنامه قرار می گیرد و به سرعت منابع جدیدی کشف می گردد و شکوفایی خاصی به اقتصاد بشریت می دهد. در زمان حکومت امام مهدی (عجّ الله تعالی فرجه)، محدودیت های اقتصادی، تجاری، صنعتی، کشاورزی و... از بین می رود؛ محرومیت، گرسنگی، نداری، نگرانی از آینده و... از میان مردم برچیده می شود و بهره برداری از مواهب و برکات زمین آزاد و همه اقشار را در برمی گیرد.

3-1 شکوفایی اقتصادی و ریشه کن شدن فقر
مشکلات اقتصادی و مسایل پیرامون آن از گرفتاری های روزمره و عمده جوامع بشری است که بشریت همیشه با آن دست و پنجه نرم می کند. بیکاری، فقر، گرانی، تورم و ده ها مسائل اقتصادی دیگر از مشکلات حل نشدنی جامعه است؛ ولی طبق روایات، در دوران حکومت مهدی این مشکلات به برکت رهبری و مدیریت جامعه به دست آن حضرت برچیده می شود. امام باقر (علیه السّلام) در این مورد فرموده است: «زمانی که قائم ظهور کرد،... برای مردم دوبار در سال عطای کامل می بخشد و دو بار هم در هر ماه روزی می دهد و میان مردم مساوات برقرار می کند؛ به طوری که مستحق زکات نمی بینی و مؤدیان زکات با زکاتشان پیش شیعیان می روند و آنها هم قبول نمی کنند و به کیسه ای می ریزند و به درختان خانه آنها دور می زنند، ولی هیچ کس از آنها نمی پذیرند و می گویند ما نیازی به درهم های شما نداریم... پس عطایی می دهد که پیش از او نداده باشد.» (مجلسی، 1398: 52، 390) همچنین آن حضرت در اشاره به راضی بودن مردم از وضع اقتصاد در آن دوره فرموده است: «...وَ یخْرِجُ النَّاسُ خَرَاجَهُمْ عَلَی رِقَابِهِمْ إِلَی الْمَهْدِی وَ یوَسِّعُ اللَّهُ عَلَی شِیعَتِنَا وَ لَوْ لَا مَا یدْرِکهُمْ مِنَ السَّعَادَةِ لَبَغَوْا...؛ مردم مالیات اموال و امکانات خویش را خود به دلخواه و با افتخار به سوی دولت مهدی می برند و خداوند بر شیعیان ما چنان وسعت و برکت و رفاه و امکانات ارزانی می دارد که اگر حقیقت سعادت و نیکبختی را نمی فهمیدند و به ارزش های اخلاقی آراسته نبودند، مست امکانات می شدند و به طغیان و تجاوز سر بر می داشتند.» (مجلسی، 1398: 52، 354) می توان گفت این حدیث کنایه از رفع نیازمندی از جامعه است؛ به گونه ای که اموال از موارد مصرف بیشتر می گردد؛ به سخن دیگر، دولت حضرت مهدی نه تنها کسری بودجه ندارد، بلکه درآمد آن بر مصارف بودجه اش فزونی دارد.

3-2 شکوفایی صنعت، تکنولوژی و عمران
هنگامی به عمران و آبادانی در حکومت امام زمان پی می بریم که میزان ویرانی را پیش از ظهور در نظر بگیریم. آری جهانی که گرفتار جنگی ویرانگر شده، طعمه هواهای نفسانی قدرت طلبان گشته، مدت ها در آتش جنگ سوخته، کشته ها و ویرانی های زیاد بر جای گذاشته است، نیاز بیشتری به آبادانی دارد و حکومت مهدوی به اصلاح این ویرانی ها به صورت همه جانبه می پردازد و عمران و آبادانی را در سراسر جهان، چشمگیر می کند. امام باقر (علیه السلام) در این مورد فرموده است: «... فلا یبقی فی الأرض خراب إلا قد عُمُّر؛ در زمان حکومت مهدی، در روی زمین هیچ ویرانه ای نمی ماند؛ مگر آنکه آباد می گردد.» (صدوق، 1381: 1، 331) آن حضرت در روایت دیگری در این باره فرموده اند: «...مهدی بر مرکب های پرصدایی که آتش و نور در آن تعبیه شده است، سوار می شود و به همه آسمان ها سفر می نماید.» (مجلسی، 1398: 5، 321) از این روایت می توان پیشرفت عظیم علمی و صنعتی و نیز آباد و قابل سکونت بودن بیشتر آسمان ها را در سایه توسعه علم و تکنولوژی فهمید؛ چنان که گفته اند که مهدی «انواع دستگاه ها را به کار می اندازد...» (طوسی، 1417: 251) این روایت می تواند به شکوفایی صنعت و تکنولوژی اشاره داشته باشد. در جای دیگر می فرماید: «...وَ یجِی ءُ وَ اللَّهِ ثَلَاثُ مِائَةٍ وَ بِضْعَةَ عَشَرَ رَجُلًا فیهم خَمْسُونَ امْرَأَةً یجْتَمِعُونَ بِمَکةَ علَی غیرِ میعَادٍ قَزَعاً کقَزَعِ الْخَرِیفِ یتْبَعُ بَعْضُهُمْ بَعْضا...؛ و به خدا قسم سیصد و چند ده نفر مرد و در میان آنها پنجاه نفر زن گرد هم می آیند و بدون قرار قبلی در مکه جمع می شوند؛ مانند ابر پاییزی در یک چشم به هم زدن.» (مجلسی، 1398: 52، 223) قابل ذکر است که استفاده از تعبیر "گردهم آمدن مانند ابر و در یک چشم به هم زدن" نشان از پیشرفته ترین وسایل و ابزارهای مسافرتی و شکوفایی واقعی علم و صنعت در آن دوران باشد.

3-3 استخراج معادن و منابع طبیعی
استخراج معادن و استفاده از خزاین زیرزمینی یرای دولتها و حکومتها از مسائل حیاتی است؛ زیرا این مواهب خدادادی، پایه های اصلی آنها را تشکیل می دهد. بدین جهت حضرت قائم (عجّ الله تعالی فرجه)، از منابع زیرزمینی بسیاری استفاده کرده و خداوند متعال ذخایر و خزاین فراوان در اختیار او قرار خواهد داد. برخی گفته اند که عبارت "و له أظهر الکنوز و الذخایر بمشیتی" (مجلسی، 1398: 18، 341) و با مشیت خود برای او خزاین و ذخایر قرار خواهم داد، اشاره به همین دارد. (مجلسی، 1398: 53، 34) ابوالجارد گوید که امام باقر (علیه السلام) فرمود: «إذا ظهر القائم... و حجر موسی و عصاه: زمانی که قائم ظهور کرد... و با سنگ و عصای موسی ظاهر می شود.» (مجلسی، 1398: 52، 351) برای زندگی در روی زمین، آب حرف اول را می زند. عمران و آبادی زمین از کشاورزی تا ساخت و ساز و درآمدهای کلان به وجود آب فراوان و نهرهای سرشار این نعمت خداوند بستگی دارد و در هر سرزمینی قحطی و کمبود آب حکم فرما شود، آن سرزمین و زندگی در آن محکوم به نابودی و فناست. در توضیح باید گفت که استفاده از تعبیر سنگ و عصای موسی بیانگر این می باشد که آن حضرت با عصای موسی، چشمه ها و ذخایر را با پیشرفته ترین روش ها استخراج می کند.

همچنین خدای متعال از روزی که زمین را در اختیار بشر قرار داد، استفاده از تمامی نعمت های بی شمار آن را نیز به آنها ارزانی داشته و آزاد گذاشته است، ولی با مرور زمان و ازیاد جمعیت و ترس از کمبود و فشارها و قحطی های آینده، قوانین و مقررات دست و پاگیر ممنوعیت استفاده آزاد را وضع کردند و محدودیت شدیدی قرار دادند. از جمله آن محدودیت ها و ممنوعیت ها، استفاده و بهره مند شدن از مواهب و نعمت های فراوان دریاهاست، در حالی که خداوند مکرراً در آیات قرآن کریم آن را برای بندگانش آزاد کرده است؛ مانند آیه ﴿أُحلَّ لَکمْ صَیدُ الْبَحْرِ وَ طَعَامُهُ مَتَاعًا لَّکمْ وَ لِلسیارَة﴾ (مائده/96)؛ شکار دریا را برای خوردن شما و مسافران حلال شده است.» در توضیح باید گفت این آیه و آیاتی هم مضمون آن، استفاده های دریایی را بدون کنترل و محدودیت آزاد گذاشته است، ولی از جهت مدیریت و مهار شکارهای افسارگسیخته و تنظیم منافع کشور از استفاده بی رویه، جلوگیری به عمل آورده اند. اما در زمان حکومت ولی خدا، همه این ها آزاد و بلامانع خواهد بود؛ زیرا در آن عصر ترسی از کمبود و غیره وجود نخواهد داشت و تمام برکات زمین و آسمان در اختیار او خواهد بود.

3-4 توسعه کشاورزی
در حکومت حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) که مردم به اطاعت خداوند روی می آورند و بر فرمان حجت خدا گردن می نهند، دیگر دلیلی ندارد که زمین و آسمان از برکاتش بر بندگان خدا مضایقه کنند. پس از آنکه مردم طعم تلخ کمبود باران و خشکسالی های پیاپی و کمبود مواد غذایی و نابودی کشتزارها را چشیده اند و برای تهیه احتیاجات اساسی زندگی گاهی باید گران بهاترین چیز، یعنی ناموس و آبرو، را فدا کرد، تحولات و شکوفایی های بزرگی در حوزه کشاورزی رخ می دهد. پیرامون این مسئله امام باقر (علیه السّلام) در ضمن روایتی طولانی فرمود: «... و یبعث فیحفر من خلفِ قبر الحسین لهم نهرا یجری إلی الغُرّیین فی النجف و یعملُ علی فوهتهِ قناطر و أرحاء فی السبیلِ و کأنّی بالعجوزِ و علی رأسها مکتل فیه برّ حتی تطحنه یکربلاء؛ آبراهی را از پشت قبر حسین برای آنها حفر می کند که تا غرّیین جریان یافته و به نجف سرازیر می شود و بر روی آن آبراه، پل ها و آسیاب ها ساخته خواهد شد، گویی پیرزنی را می بینم که بر سرش زنبیلی گرفته و پر از گندم است به آسیاب ها می رود، بی آنکه از او کرایه ای گرفته شود گندم هایش را آرد می کند.» (طوسی، 1417: 281) از این حدیث می توان فهمید که حضرت با دادن امکانات رایگان، مردم را به سمت کشاورزی تشویق می کنند و مردم نیز با این کار، احتیاجات خود را برآورده می سازند. واضح است که این آبراه که از شطّ فرات که یکی از پربرکت ترین رودهای جهان است، سرچشمه می گیرد، هزاران هکتار را زیر کشت و کشاورزی خواهد برد و میلیون ها انسان را بی نیاز خواهد کرد؛ به خصوص اگر سدهای زیاد در مسیر آن احداث شود و مورد بهره برداری قرار گیرد. و نیز در گوشه گوشه جهان این گونه تحولات پیش خواهد آمد؛ یعنی به وسیله مهندسین ورزیده و متخصص و دانشمند، زیر نظر مقام ولایت کبری، به نحو احسن اجرا می شود و به مرحله بهره برداری خواهد رسید که مردم از نظر معیشتی در مضیقه و تنگنا قرار نگیرند. نیز آن حضرت فرموده است: «..وَ یخْرِجُ اللَّهُ مِنَ الْأَرْضِ بَذْرَهَا...؛ از آسمان بارانی می بارد که زمین محصول خود را آشکار می سازد و مردم از نعمتی برخوردار می شوند که هرگز مانند آن را ندیده اند.» (مجلسی، 1398: 52، 345) و این بیانگر پیشرفت و توسعه کشاورزی و استفاده آسان مردم از آن ها می باشد.

3-5 کشاورزی آزاد
در دوران دولت مهدوی، مردم در کشاورزی آزاد خواهند بود و در برابرشان موانع و مشکلات مالیات های ستمگرانه و قوانین دست و پاگیر نخواهد بود؛ چرا که اسلام به انسان این آزادی را عنایت فرموده است. امام باقر (علیه السّلام) در این مورد فرموده است: «مَن غَرس شجراً أو حفر وادیاً لم یسبقه أحد أو أحیا أرضاً میتةً فهی له قضاء مِن الله و رسوله؛ هر قومی که مقداری از زمین را احیا و آباد نمایند، خود سزاوار آن زمین اند و آن زمین از آنان خواهد بود.» (حر عاملی، 1409: 17، 328) نظیر همین سخن، از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیز نقل شده است: «مَن أحیا أرضاً موتاً فهی له؛ هر کس زمین مرده ای را احیا کند، آن زمین از آن وی خواهد بود.» (مجلسی، 1398: 17، 327) پس از زوال قوانین ظالمانه، انسان ها با آزادی کامل بر روی زمین تلاش می کنند و محصولات کاشت و برداشت از آن خود آنها خواهد بود و بهره زمین هم متعلق به خودشان می باشد واز انواع نعمت های زمین بهره مند خواهند شد.

4- برنامه های فرهنگی حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) در کلام امام باقر (علیه السّلام)
روایات مختلف، جهان را در روزگار امام عصر، جهانی متمدن و در اوج قدرت و پیشرفت معرفی می کنند، ولی تفاوت بنیادین پیشرفت در روزگار حضرت مهدی (عج الله تعالی فرجه) با جهان کنونی در این است که در روزگار ما، پیشرفت ها در جهت سقوط فرهنگ و اخلاق جامعه بشری است و هرچه انسان ها از نظر دانش پیشرفت کنند، از انسانیت بیشتر فاصله می گیرند و به فساد و تباهی و کشتار روی می آورند؛ ولی در روزگار مهدی (عجّ الله تعالی فرجه)، این شرایط درست برعکس شده و بشر در عین اینکه به بالاترین رشد علمی و صنعتی می رسد به همان اندازه از نظر فرهنگ، اخلاق و کمال انسانی نیز اوج می گیرد.

4-1 حوزه آموزش و پرورش (تربیتی)
در زندگی بشر، مساله آموزش و پرورش از مسائل کلیدی است؛ زیرا علم و تربیت است که جامعه را دگرگون می کند. در زمان حضرت قائم، فراگیری علوم اجباری خواهد بود. افراد باید هر روز ساعتی را برای فراگیری انواع دانش ها در کلاس درس بنشینند و یا به تدریس رسانه های گروهی پیشرفته آن زمان گوش فرا دهند. در زمان حضرت قائم، تعلیم و تربیت به کمال مطلق و به حدّ اعلای خود خواهد رسید و در زوایای علم و تربیت چیزی مبهم و یا ناشناخته نخواهد ماند؛ زیرا طبق روایتی علم بیست و هفت حرف است و تا زمان ظهور امام زمان (عج الله تعالی فرجه) با همه پیشرفت های علم و دانش فقط دو حرف آن کشف و به منصه ظهور خواهد رسید و تمامی بخش های بیست و هفتگانه علم به دست او و در زمان حکومت آن حضرت تفسیر خواهد شد. (مجلسی، 1398: 52، 336)

4-1-1 رشد همه جانبه عقول بشری
روایات حاکی از آن است که در حکومت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه)، استعدادها شکوفا و عقول رشد می یابد تا از آموزه های اسلامی بیشتر بهره بگیرند. امام باقر (علیه السّلام) فرموده اند: «إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ اللَّهُ یدَهُ عَلَی رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ کمَلَتْ بهِ أَحلَامُهُمْ؛ هرگاه قائم ما قیام کند خداوند دست او را بر سر بندگان قرار می دهد، پس عقل هایشان جمع و حلم و بردباری شان کامل می گردد.» (کلینی، 1365: 1، 25) با کامل شدن عقل و اخلاق انسان، ایمان او نیز تکمیل می شود؛ زیرا با عقل کامل بهتر می توان آموزه های ناب دین را فرا گرفت.

4-1-2 پیشرفت علمی و کشف علوم برای مؤمنین
خدای متعال در دولت حقه آل محمد (صلی الله علیه و آله) دریا های بی کران از دانش های درونی و فطری را به روی بشر باز خواهد فرمود و انسان ها به مقاماتی بالا و والا نائل خواهند شد. چه بسیار است احادیثی که به این مهم پرداخته و به جنبه های تعالی، ترقی و تکامل علوم مختلف در دوران حکومت امام عصر (عجل الله تعالی فرجه) اشاره دارند. امام باقر (علیه السّلام) در این باره فرموده است: «... تؤتون الحکمة فی زمانه حتّی أن العدأة لتقضی فی بیتها بکتاب الله و سنّة رسوله؛ به مردم عصر حکومت درخشان او دانش و بینشی ارزانی می گردد که زن در کانون خانه خویش بر اساس کتاب خدا و سنت پیامبرش عادلانه و آگاهانه داوری می کند و نیازی به دیگران ندارد.» (نعمانی، 1403: 238) این سخن بیانگر این است که سطح دانش عمومی چنان بالا می رود که بانوان در منازل خود، به کتاب خدا و سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله) حکم می کنند و این نشان از توسعه دانش به صورت فوق العاده را می رساند. نیز آن حضرت پیرامون مسئله کشف علوم برای مؤمنان در آن دوران فرمود: «هرگاه قائم بپاخیزد در هر اقلیم از زمین، مردی را قرار می دهد و به او می فرماید: دستور کار تو، کف دستت می باشد. پس هرگاه چیزی بر تو وارد شود که آن را ندانی و قضاوت در آن را نشناسی، به کف دستت بنگر و به آنچه که در آن هست، عمل کن.» (مجلسی، 1398: 52، 365) شاید بتوان گفت فهمیدن حکم مشکلات به وسیله کف دست، کنایه از سرعت ارتباط با حکومت مرکزی و کسب تکلیف برای رفع مشکل باشد یا به مهارت خیره کننده مسئولان بر کار اشاره داشته باشد.

4-1-3 تأسیس مراکز آموزشی و برپایی وسیع کلاس های تعلیم قرآن
در دوران حکومت امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه) مردم از درون ساخته می شوند و با تربیت قرآنی و اسلامی رشد می کنند زیرا اهتمام آن حضرت برای عمل به قرآن و فرامین الهی می باشد. از امام باقر (علیه السّلام) روایت است که فرمود: «إِذَا قَامَ قَائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ ضَرَبَ فَسَاطِیطَ لِمَنْ یعَلِّمُ النَّاسَ الْقُرْآنَ عَلَی مَا أَنْزَلَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ فَأَصْعَبُ مَا یکونُ عَلَی مَنْ حَفِظَهُ الْیوْمَ لِأَنَّهُ یخَالِفُ فِیهِ التَّأْلِیفَ؛ چون قائم بپا خیزد، خیمه هایی نصب می شود برای کسانی که قرآن را به همان گونه که خداوند جلّ جلاله آن را نازل فرموده است، به مردم بیاموزند. پس دشوارترین چیزی که خواهد بود برای کسانی است که آن را حفظ کرده اند؛ زیرا با این تألیف اختلاف دارد.» (مجلسی، 1398: 52، 339) یعنی در آن زمان اسلام را آن چنان از لابلای انبوه خرافات و تحریفات و تفاسیر نادرست بیرون می آورد که گویی بنایی کاملاً نو و جدید ساخته است. در مورد کتاب جدید نه مفهوم آن است که یک کتاب آسمانی جدید بر او نازل می شود؛ چرا که امام قائم است و حافظ دین، نه پیامبر و آورنده کتاب جدید؛ بلکه قرآن را چنان از زوایای تحریف های معنوی و تفسیرهای نادرست بیرون می کشد که می توان نام کتاب جدید بر آن گذاشت. (مکارم شیرازی، 1380: 11، 285) شاهد این گفتار علاوه بر صراحت قرآن در زمینه ختم نبوت در آیه 40 سوره احزاب و گذشته از روایاتی که صریحاً مسأله خاتمیت پیامبر اسلام را ثابت می کند احادیث متعددی است که تصریح می کند او با همان روش پیامبر اسلام و کتاب و سنت و آئین او بر می خیزد. (مکارم شیرازی، 11، 286) در کتاب اثبات الهدی می خوانیم که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «قائم (عجل الله تعالی فرجه) از فرزندان من است.... مردم را به پیروی من و آئین من وا می دارد و آنها را به کتاب پروردگارم دعوت می کند.» (حر عاملی، بی تا: 7، 78)

4-2 حوزه عبادی و اعتقادی
یکی از مشکلاتی که امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه) با آن روبه رو می شود، مشکل برداشت ها و تفسیرهای نادرستی است که در دین خدا و اصول و فروع احکام الهی پدید آمده و قرن هاست در ذهن جامعه اسلامی نفوذ کرده است. تطبیق درست و دقیق آموزه های قرآن بر مسائل حیات بشری و مشخص کردن حد و مرزهای واقعی احکام اسلام، یکی از رسالت های اصلی امام است. در حقیقت در آن دوران، دین و مذهب به سوی هدف اصلی هدایت می شود و جهت گیری و حرکت مذهبی، در راه سعادت و رفاه و تعالی انسان قرار می گیرد.

4-2-1 ساخت مراکز عبادی
یکی از مهم ترین وظایف حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) اقامه و بر پا نمودن حدود الهی است. در روایتی از امام باقر (علیه السلام) می خوانیم: «...حضرت مهدی وارد کوفه می گردد، سه پرچم برای او در اهتزار است که برای او آرام می گردند. در آنجا وارد مسجد می گردد و برای توده های گردآمده و مشتاق خطبه می خواند و مردم در چنان شور و حالی باشند که سخنان آن حضرت در میان گریه های آنان شنیده نشود. در جمعه دوم مردم می گویند که ای فرزند گرامی پیامبر، نماز به امامت شما با نماز به امامت پیامبر برابری می کند و مسجد پاسخگوی سیل شیفتگان به نماز و نیاش و سخنرانی شما نیست. امام جواب می دهد که مسجدی برای شما خواهم ساخت که گنجایش جمعیت شما را داشته باشد. آنگاه به سوی نجف خارج می گردد و نقشه مسجد شکوهمند و بی نظیری را می کشد که هزار درب دارد و پاسخگوی همه نمازگزاران است.» (مجلسی، 1398: 52، 330) از این روایت می توان اهتمام به برپایی نماز جماعت و نماز جمعه را در سطح بسیار گسترده و توجه به اماکن مقدس و مذهبی در آن دوران را برداشت کرد.

4-2-2 حذف مقدس نماها
هنگامی که حضرت مهدی قیام می کند، با گروه ها و دسته های گوناگونی برخورد خواهد کرد. گروهی از آنان هر چند به ظاهر مسلمان اند، ولی منافقانه رفتار می کنند و یا از مقدس نماهای کج فهمی هستند که با حضرت مخالفت می نمایند. امام باقر (علیه السّلام) در مورد برخورد حضرت مهدی با این گروه ها می فرماید: «حضرت مهدی به سوی کوفه رهسپار می شود. درآنجا شانزده هزار نفر از "بتریه" مجهز به سلاح در برابر حضرت می ایستند؛ آنان قاریان قرآن و دانشمندان دینی هستند که پیشانی های آنان از عبادت زیاد پینه بسته، چهره هایشان در اثر شب زنده داری زرد شده است و نفاق سراپایشان را پوشانده است. آنان یک صدا فریاد برمی آورند: "ای فرزند فاطمه، از همان راهی که آمده ای بازگرد؛ زیرا به تو نیازی نداریم." حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) در پشت شهر نجف، از ظهر روز دوشنبه تا شامگاه بر آنان شمشیر می کشد و همه را از دم تیغ می گذراند. در این نبرد، از یاران حضرت حتی یک نفر هم زخمی نمی شود.» (مجلسی، 1398: 2، 598) نوع برخورد امام با این افراد و گروه ها حکایت از این است که امام اهتمام جدی و بسیار بالا به فهم و درک درست و صحیح مسائل اعتقادی و مذهبی دارند و هیچگونه اغماض و تسامح نسبت به اینگونه مسائل و افراد نخواهند داشت.

5- برنامه های اجتماعی حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) در کلام امام باقر (علیه السّلام)
جامعه ای که رهبری آن با حضرت بقیة الله است و آن را به سوی کمال سوق می دهد و می خواهد آن جامعه، مدینه فاضله ای باشد که همه مشعل داران هدایت، آن را آرزو می کردند، ویژگی های والایی دارد که از جمله آن ها بهبود وضع اجتماعی در تمام بخش های آن است.

5-1 امنیت ملی
در حالی که پیش از ظهور حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه)، شرایط ناامنی بر جهان چیره است، یکی از بنیادی ترین کارهای حضرت، بازگرداندن امنیت واقعی به جامعه است. در حکومت مهدوی، با برنامه ریزی دقیقی که انجام می شود، در مدت کوتاهی امنیت در همه زمینه ها به جامعه بازمی گردد؛ امنیتی که بشر در هیچ دوره ای آن را تجربه نکرده است. امنیت اجتماعی، امنیت در بخش های گوناگون زندگی اجتماعی را در بر می گیرد؛ یعنی امنیت در بخش های اقتصادی، سیاسی، دفاعی، فرهنگی و.... امنیت اجتماعی، زمینه ساز همه فعالیت های درست و مفید اجتماعی و شرط لازم رشد و تکامل خود و جامعه است. امام مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) پدیدآورنده امنیت اجتماعی است؛ امنیتی که بشریت در تمام دوران تاریخ خود مانند آن را ندیده است. امام مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) در مقام رییس حکومت جهانی، برای بخش های مختلف دنیا، حاکمانی را از میان بهترین یاوران خود برمی گزیند؛ کسانی که تمام ویژگی های حاکم اسلامی، یعنی دانش، مدیریت، تعهد، پاکی در نیت و شجاعت در تصمیم گیری و... را دارا هستند. دولت حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) از پیامبران، جانشینان آنان، تقواپیشگان و صالحان روزگار ترکیب شده است. امام باقر (علیه السلام) در روایتی پیرامون اصل امنیت در دوران آن حضرت فرمود: «و تخرج العجوز الضعیفه من المشرق ترید المغرب لاینهاها احد؛ و زن سالخورده و ناتوان از شرق تا غرب عالم می رود، بی آنکه از هیچ کس و هیچ چیزی احساس ناامنی و اذیت نماید.» (طبسی، 1411: 5، 25) همچنین از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده است که فرمودند: «میش و گرگ در یک محل می چرند و کودکان با مارها و عقرب ها بازی می کنند و وحوش و گزندگان به آنان آسیبی نمی رسانند. بدی از بین می رود و نیکی باقی می ماند.» (مقدسی، بی تا: 271) این روایت اشاره به این مطلب است که نه تنها افراد از طرف یکدیگر در امنیت به سر خواهند برد بلکه از طرف حیوانات و درندگان نیز امنیت خواهند داشت و این امنیت بدین گونه خواهد بود که حیوانات وحشی و درندگان رام و اهلی خواهند شد و چه بسا در اختیار کامل انسان خواهند بود.

5-2 پیشرفت پزشکی
واضح است در آن دوران که علم و دانش با پیشرفت های شگرف در حوزه های مختلف همراه است، دیگر هیچ بیماری بدون درمان باقی نمی ماند. امام باقر (علیه السلام) در این باره می فرمایند: «هر کس قائم اهل بیت مرا درک کند، اگر به بیماری دچار باشد، شفا یابد و چنانچه دچار ناتوانی باشد، توانا و نیرومند می شود.» (مجلسی، 1398: 52، 335) شفا یافتن از هر بیماری و غلبه بر انواع ضعف ها از یک سو کشف هر بیست و هفت حرف علم و از سوی دیگر امنیت روانی و بهداشتی را می رساند.

5-3 بهداشت محیط زیست
حفظ بهداشت شهرها و محیط جامعه، از وظایف حکومت هاست. بنابراین باید از هر عاملی که سبب به خطر افتادن بهداشت محیط زیست می شود، جلوگیری گردد. از این رو یکی از کارهای حکومت حضرت مهدی، جلوگیری از این گونه تخلفات بهداشتی می باشد. امام باقر (علیه السلام) در این مورد می فرماید: «هنگامی که قائم ما قیام کند، چاههای فاضلاب و ناودان هایی را که در مسیر راه هاست، از بین می برد.» (مجلسی، 1398: 52، 333) این روایت به خوبی توجه و اهتمام کامل دولت مهدوی را در همه زمینه های بهداشت عمومی و تلاش برای سلامت محیط زیست و افراد را بیان می کند.

5-4 به وجود آمدن صفا و صمیمیت واقعی
یکی از ویژگی های حکومت امام عصر (عج الله تعالی فرجه) این است که مردم را طوری تربیت می نماید که همه در حال برادری و برابری زندگی می نمایند. بین مردم صلح و صفا، آرامش و امنیت، مهر و محبت و صمیمیت برقرار می شود. امام باقر (علیه السلام) می فرماید: «اذا قام القائم جاءت المزاملة و یأتی الرجل إلی کیس أخیه فیأخذ حاجته لا یمنعه؛ هنگامی که قائم ما قیام کند، دوستی واقعی و صمیمیتی حقیقی پیاده می شود، هر نیازمندی دست می برد و از جیب برادر ایمانی خود به مقدار نیاز برمی دارد و برادرش او را منع نمی کند.» (مجلسی، 1398: 52، 372) این مثال و تشبیه بسیار رسا به وضوح بیان می کند که روابط افراد به گونه ای تعالی و ترقی خواهد داشت که همگان در بالاترین حد صمیمیت و اخلاق خواهند بود (و هیچ کس در این گمان که برادر دینی او به فکر دزدی باشد، نخواهد بود) و این به سبب اجرایی و عملی کردن آموزه های اصیل و راستین اسلام در حوزه اخلاق و فرهنگ و روابط اجتماعی خواهد بود و اشاره به اجرای سبک واقعی زندگی دینی در دولت مهدوی دارد.

5-5 حل مشکل مسکن
یکی از مشکلات و معضلات حل نشده و کمرشکن جامعه، مسئله مسکن است، مشکلی که خیلی از خانواده ها را متلاشی کرده و سبب بروز اختلافات درون خانوادگی شده است. با پیاده کردن اسلام واقعی و قوانین آن، در دوران حکومت حضرت مهدی (عج الله تعالی فرجه) این مشکل نیز ریشه کن می شود و مردم به رضایت و آسودگی می رسند. امام باقر (علیه السلام) فرمود: «در عهد قائم، این مشکل کاملاً حل خواهد شد و دیگر موردی برای نگرانی مردم بی بضاعت نخواهند ماند؛ همان گونه که در دولت امیرالمؤمنین (علیه السلام) تقریبا حل شده بود و هر خانواده مسکنی مستقل برای خود داشت.» (امینی، 1385: 2، 290) چگونگی حل این مشکل هم، روشن است؛ زیرا در آن دوران به دلیل رشد عقول مردم و به کمال اخلاقی رسیدن افراد، وجدان جامعه اجازه نخواهد داد که کسی بی خانمان بماند و اختلافات طبقاتی خود به خود از جوامع مهدوی رخت بر خواهد بست.

5-6 حل مشکل بیکاری
منشا اولیه برخی از مشکلات و نابسامانی های اجتماعی و جرم و جنایات و...، بیکاری و درماندگی شغلی و نبود اشتغال و درآمد است. طبق فرمایش امام باقر (علیه السلام) در عصر قائم، بیکاری به طور کلی از جوامع ریشه کن خواهد شد؛ چون آن بزرگوار ریشه بیکاری و بلاتکلیفی را برخواهند کند، آزادی شغل و مسافرت و تجارت و سرمایه آن ها را به همه مردم ارزانی خواهند داشت و مالیات و قوانین ظالمانه را لغو خواهند نمود. (امینی، 1385: 2، 291) زیرا به دسترسی آزاد مردم به منابع خدادای و از بین رفتن مدیریت های باطل، متعصبانه و جاهلانه و از بین رفتن فاصله های طبقاتی که دولت مهدوی متضمن اجرای کامل آن هاست، این مشکل حل خواهد شد.

6- برنامه های سیاسی حکومت حضرت مهدی (عجّ الله تعالی فرجه) در کلام امام باقر
دولت اخلاقی مهدوی، به تحقق کامل سیاست فاضله (معنویت گرا)، در کل عالم مبادرت می کند و بر اصلاح اخلاقی مردم و کارگزاران امور (جهت تأثیرگذاری بر مردم)، تغییر ساختارهای معیوب و فاسد فرهنگی، کنترل و نظارت کامل و جامع بر کارگزاران و مردم و... تأکید ویژه ای می شود.

6-1 برپایی سیاست فاضله
«امامت» در اعتقاد شیعه، پیشوایی، زعامت و ولایت چند بعدی شخص معصوم است که از سوی خداوند، به این مقام منصوب شده است. این یک مقام والای معنوی و دینی است که علاوه بر رهبری حکومت اسلامی، هدایت همه جانبه مردم در امر دین و دنیا و تتمیم مکارم اخلاقی را بر عهده دارد. سیاست الهی، همان سیاست فاضله است که علاوه بر توجه به امور معیشتی و دنیوی و ارائه راهکارهای مناسب جهت ایجاد تعادل و پیشرفت در این زمینه ها، بیشتر به ابعاد معنوی و روحی انسان ها نظر دارد و به هدایت، تربیت و رشد همه جانبه و سعادت واقعی آنان همّت می گمارد. این سیاست فاضله، همان امامت است که به قول خواجه نصیر الدین طوسی غرض از آن تکمیل خلق بود و لازمه اش نیل به سعادت. (طوسی، بی تا: 300)

6-1-1 ویژگی سیاستمداران و فرماندهان
طبیعی است که در حکومتی که امام مهدی رهبری آن را بر عهده دارد، کارگزاران و مسئولان حکومت نیز باید از بزرگان و نیکان امت باشند. از این رو می بینیم در روایات، ترکیب دولت امام مهدی را از پیامبران، جانشینان آنان، تقواپیشگان و صالحان روزگار و امت های پیشین و از سران و بزرگان اصحاب پیامبر معرفی می کند. ویژگی های این افراد در روایات ائمه اطهار (علیهم السلام) کم و بیش بیان شده است. از امام باقر (علیه السلام) نیز روایت شده است که فرمودند: «گویا یاران قائم (عجل الله تعالی فرجه) را می بینم که بر شرق و غرب جهان احاطه پیدا کرده اند و همه چیز تحت فرمان آن هاست. حتی درندگان زمین و پرندگان شکاری آسمان در پی رضایت آنها خواهند بود و همه چیز حتی این نقطه زمین بر نقطه دیگر آن اظهار فخر و غرور می کند و می گوید: امروز مردی از یاران قائم (عجل الله تعالی فرجه) بر من قدم نهاد.» همه این ویژگیها بیانگر این است که مردان دولت مهدوی شخصیت هایی والا و برجسته و تربیت یافته هستند؛ که این ویژگی ها بیانگر داشتن قابلیت اجرای عدالت و اصلاح جامعه را به دست دولت مردان و سیاست مداران حکومت مهدوی را بیان می کنند. (مجلسی، 1398: 52، 372) در روایات دیگری به این نکته اشاره شده است که دستورالعمل حکومتی این افراد در کف دست های ایشان نوشته شده است و بر طبق آن فرمان می رانند. (مجلسی، 1398: 52، 365) این روایت نیز در تاکید مطلب قبل، بیانگر این می باشد که سیاست مداران دولت مهدوی همیشه برای حل و رفع مشکلات برنامه، راه حل و راهکار دارند و اگر با مشکلی مواجه شدند بر طبق برنامه های مدون از قبل تنظیم شده می توانند عمل کنند.

6-1-2 قوای حکومتی
موضوع ارکان حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) و کارگزاران او از مهم ترین و بحث انگیزترین موضوعاتی است که از گذشته های دور در ادیان مختلف آسمانی مطرح بوده است. پیروان ادیان آسمانی اسلام، مسیحیّت و یهود در این عقیده اشتراک دارند که آینده جهان به دست صالحان و خداپرستان است. از این رو هر کدام از ادیان، حکومت آخرالزمان را از آن خود می دانند. مهدی موعود نیز در این روش، همانند رسول خدا عمل خواهد کرد. به اضافه این که در عصر او سطح افکار عمومی پیشرفت کرده و توسل به منطق ضرورت بیشتری پیدا خواهد کرد؛ آن گونه که اعمال خشونت نیز در برابر زورگویان گردنکش، اجتناب ناپذیر خواهد شد.

6-1-2-1 قوه مجریه
در حکومت حضرت مهدی، شایسته است افراد پارسا، عادل و متعهد امت را اداره کنند. حکومتی که رهبری آن به عهده مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه) است، کارگزاران و مسئولان آن نیز باید نیکان و بزرگان امت باشند. بنابراین وزیر این دولت، حضرت عیسی (علیه السلام) معرفی شده است. آن حضرت به عنوان نخست وزیر فعالیت می کند و می فرماید: «بعثت وزیراً و لم ابعث امیراً؛ من به عنوان وزیر برانگیخته شده ام، نه امیر.» (ابن طاووس، بی تا: 3) همچنین در حکومت حضرت حجت، حضرت یوشع، از پیامبران بنی اسرائیل و وصی حضرت موسی، نیز حضور خواهد داشت که او نیز معصوم است. (مجلسی، 1398: 53، 90) سومین معصوم در آن حکومت، حضرت خضر نبی است. (مجلسی، 1398: 52، 152) بنابراین، دست کم چهار معصوم در آن حکومت هستند و ویژگی منحصر به فردی به آن حکومت می دهند. منظور از این روایات این است که در رأس حکومت جهانی مهدی کسانی هستند که بارها آزموده شده اند و شایستگی خود را نشان داده اند.

یکی از کارهای ابتکاری امام عصر (عجل الله تعالی فرجه) آن است که با رعب و وحشت در بین دشمنان پیش می رود تا کشتار و خونریزی و تلفات کم باشد. آن حضرت، هرگاه فتح منطقه ای را اراده کند، از یک ماه پیش، با استفاده از ابزارهای ارتباطی فوق مدرنی که در اختیار دارد، با تبلیغ و با استفاده از وزیدن بادهای ترسناک و صدای وحشتناک رعد و برق (شکستن دیوار صوتی)، مردم را آماده تسلیم و پذیرش حکومت امام می نماید و بدین ترتیب، تلفات و خونریزی را به حداقل ممکن می رساند که روایت منقول از امام باقر (علیه السلام) نیز این سخن را به خوبی بیان می کند «قائم از ما یاری شده، با ایجاد ترس و مؤید با پیروزی است، زمین برای او پیچیده می شود و خزانه هایش را به او آشکار کند.» (گلپایگانی، 1419: 361)

6-1-2-1-1 کارگزاران و مسئولان صالح
هنگامی که بنیان گذار حکومت واحد جهانی براساس عدالت و آزادی واقعی، مأمور به تشکیل حکومت می شود، تعداد 313 نفر از یاران خاص آن حضرت، که همگی از تربیت شدگان مکتب ولایت و از عاشقان خاندان عصمت و طهارت هستند، در اطراف شمع وجود مقدس حضرتش گرد می آیند و به تشکیل حکومت واحد جهانی مأموریت می یابند. دور نیست که حکومت حقه عادله به سیصد و سیزده استان تقسیم شود و هر یک از یاران خاص آن حضرت در یک استان فرمان روایی کنند و احکام اسلام را مو به مو اجرا نمایند. مطابق روایات مستفیض، هنگامی که حضرت بقیة الله از مکه معظمه بیرون می آید و اصلاح جهانی خود را آغاز می کند، با یک سپاه ده هزار نفری حرکت می کند و به هر شهری که می رسد، آن را فتح می نماید. (مجلسی، 1398: 52، 323) فساد را ریشه کن می سازد و عدالت را پیاده می کند. شیخ طوسی به سند خود از امام باقر (علیه السلام) نقل می کند که فرمودند: «بین رکن و مقام سیصد و سیزده نفر، به تعداد اهل بدر، با مهدی (عجل الله تعالی فرجه) بیعت خواهند کرد، در میان آنان نجیبانی از اهل مصر و شخصیت هایی از اهل شام و اخیاری از عراق هستند.» (مجلسی، 1398: 52، 334) همچنین امام باقر (علیه السلام) می فرمایند: «در میان یاران امام پنجاه زن وجود دارند برای مداوای مجروحان.» (طبسی، 1411: 5، 21) این مسئله اهمیت نقش زنان را در حکومت جهانی مهدوی بیان می کند.

6-1-2-1-2 ویژگی نیروهای نظامی و انتظامی
در معرفی واحدها و یگان های ارتش امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) از نظر مشخصه های جسمی و روحی و شناساندن کمالات وجودی آن ها، روایت های فروانی وارد شده است. امام باقر (علیه السلام) نیز در این مورد فرموده است: « از شیعیان ما ترس به دل های دشمنان ما انداخته می شود، وقتی که امر ما واقع شد و مهدی ما خروج کرد، هر یک از آنها بی باک تر از شیر و تیزتر از نیزه می شوند. او دشمنان ما را با دو پایش لگدمال می کند و با دستانش می کشد.» (مجلسی، 1398: 52، 372) همچنین آن امام در مورد احاطه این نیروها بر سراسر زمین می فرماید: «گویا اصحاب قائم را می بینم در حالتی که ما بین مشرق و مغرب را احاطه کرده اند و هیچ چیز نیست؛ مگر این که مطیع ایشان شده است، حتی درندگان زمین و پرندگان. همه چیز طالب رضای ایشان اند، حتی زمینی بر زمین دیگر فخر می کند و می گوید: امروز مردی از اصحاب قائم از روی من عبور کرد.» (مجلسی، 1398: 52، 327) همچنین از آن حضرت ضمن یک روایت طولانی آمده است: «...ثُمَّ یخْرُجُ مِنْ مَکةَ حَتَّی یکونَ فِی مثْلِ الْحلْقَةِ قلْتُ وَ مَاالْحَلْقَةُ قَالَ عَشَرَةُ آلَاف...؛ سپس از مکه خارج نمی شود؛ جز اینکه در دایره و حلقه ای باشکوه. پرسیدند: حلقه چیست؟ فرمود: دایره ای از یک جمعیت ده هزار نفری که از ایمان تزلزل ناپذیر و آگاهی و شهامت بسیاری برخوردارند.» (مجلسی، 1398: 52، 307) در مورد استقامت و استواری یاران حضرت مهدی، امام باقر (علیه السلام) به آیه ای از قرآن استناد کرده و در تفسیر آیه ﴿فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَیهُمَا بَعَثْنَا عَلَیکمْ عِبَادًا لَّنَا أُوْلی بَأْسٍ شَدِیدٍ فَجَاسُواْ خِلَلَ الدِّیارِ وَ کاَنَ وَعدًا مَّفْعُولًا﴾ (اسراء/5) و هنگامی که نخستین وعده (از آن) دو فرا رسد، (گروهی از) بندگان سخت نیرومند (و جنگ آور) مان را بر شما بشورانیم، و میان خانه ها(یتان برای سرکوبی شما) به جستجو درآیند و [این ] وعده ای واقع شده است، فرموده است: «این بندگان پیکارجو و مقاوم که به طرفداری از حق به پا می خیزند، همان حضرت قائم و یاران و فادار او هستند.» (عیاشی، 1411: 2، 281)

6-1-2-2 قوه مقننه
آنچه که حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) در زمینه احکام اتخاذ خواهد کرد، همان شیوه و سنت رسول خدا است؛ گرچه از این اقدام حضرت قائم تعبیر به تجدید دین و احکام جدید می شود، ولی همان سیره و سنت رسول خداست که به خاطر تحریفات، کج فهمی ها و بدعت هایی که در دین صورت گرفته است، این چنین به نظر می رسد که آیینی جدید آمده است. امام باقر (علیه السلام) در این مورد فرموده است: «حضرت مهدی با برنامه ای نو، سنتی جدید (احیای سنت پیامبر) و قضاوتی تازه قیام می کند.» (مجلسی، 1398: 52، 349) ولی برخی دگرگونی ها و اصلاحات در روزگار امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) در قسمت احکام رخ خواهد داد که می توان به اعدام زناکار و منع کننده از زکات، تحولاتی در قانون ارث (ارث دادن به برادر دینی و ارث برادر نسبی را قطع کردن)، کشتن دروغ گویان، پایان حکم جزیه، انتقام از بازماندگان قاتلان حسین، پایان دادن به قطایع و... اشاره کرد. (امینی، 1385: 2، 242)

6-1-2-3 قوه قضائیه
داوری ائمه معصومان در میان کلیمیمان با توراتشان و در میان مسیحیان با انجیلشان است و این به معنای به رسمیت شناختن یهودیت و مسیحیت پس از آمدن اسلام نیست، بلکه از نظر اسلام، دین انحصار به اسلام دارد، لکن آن حضرت برای اتمام حجت و رفع عذر، با پیروان همه ادیان با کتاب آسمانی خودشان بحث و محاجه می کند و نویدهای موجود در کتب هر آیینی را که از آمدن آن مصلح جهانی خبر داده اند، به آنها یادآوری می کند. امام باقر (علیه السلام) فرمود: «چون قائم ما قیام کند، در میان اهل تورات با تورات، در میان اهل انجیل با انجیل، در میان اهل زبور با زبور و در میان اهل قرآن با قرآن داوری می کند.» (مجلسی، 1398: 51، 29) نیز فرموده است: «حضرت قائم قضاوت هایی دارد که حتی برخی از یاران و کسانی که در رکابش شمشیر زده اند، به آن احکام معترض می شوند و آن، قضاوت حضرت آدم است و حضرت نیز گردن معترضان را می زند. سپس به روش دیگری قضاوت می کند که قضاوت حضرت داود است، ولی گروهی دیگر از یارانش اعتراض می کنند و حضرت گردن آنان را نیز می زند. برای بار سوم، حضرت به شیوه حضرت ابراهیم قضاوت می کند و باز هم گروهی از یارانش اعتراض می کنند و حضرت آنان را نیز اعدام می کند. آنگاه حضرت به روش رسول خدا رفتار می کند و دیگر کسی بر حضرت اعتراض نمی کند.» (مجلسی، 1398: 52، 389)

6-1-2-3-1 امنیت قضایی
یکی از اموری که پس از ظهور امام زمان (عجّ الله تعالی فرجه) مطرح است، مجازات افرادی است که جهان را سراسر ناامن کرده، میلیون ها کشته و زخمی و معلول برجای گذاشته اند. پس از ظهور حضرت، تعقیب، دستگیری و محاکمه آنان امری حتمی است؛ زیرا اجرای حدود الهی، یکی از واجبات مهم به شمار می رود؛ به ویژه در روزگار حضور امام معصوم و حضرت بقیة الله در زمین که طبق کتاب خدا و به دور از هرگونه هواهای نفسانی، حدود اجرا می شود. امام باقر (علیه السّلام) در این مورد فرموده اند: «پس از ظهور مهدی هیچ حقی بر عهده دیگری نمی ماند؛ مگر آنکه حضرت آن را باز می ستاند و به صاحب حق می دهد.» (مجلسی، 1398: 52، ص224)

نتیجه گیری
از آنچه گفته آمد، مطالب زیر را به عنوان خلاصه و نتیجه می توان برداشت کرد:

1- نظام حکومتی حضرت مهدی (عج الله تعالی فرجه)، در راستای حرکت اصلاح طلبانه انبیاء و اولیای الهی است و اصلاحات مهدی (عج الله تعالی فرجه)، تنها راه نجات بشر است.

2- استبداد حکومت ها، ناامیدی جهانیان از اصلاح جهان، گسترش فساد، افزایش جنگ و کشتار و فتنه و افزایش ضریب مرگ های ناگهانی از مهم ترین شاخصه های عصر ظهور در کلام امام باقر (علیه السلام) است.

3- برپایی حکومت واحد جهانی و جهان گشایی مهدوی برای برپایی حکومتی عدل محور و نیز عمل به سیره رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از مهم ترین شاخصه های کلی حکومت مهدوی در کلام امام باقر (علیه السلام) است.

4- شکوفایی اقتصادی و ریشه کن شدن فقر، توسعه صنعت، تکنولوژی و عمران، استخراج منابع و معادن، توسعه کشاورزی و کشاورزی آزاد از جمله برنامه های اقتصادی مهدوی در سخن امام باقر (علیه السلام) است.

5- در حوزه آموزش و پرورش، رشد همه جانبه عقول بشری، پیشرفت علمی و کشف مبهمات علوم برای مؤمنان و برپایی حوزه های تعلیم قرآن در سراسر جهان، مهم ترین برنامه های فرهنگی مهدی در سخن باقر (علیه السلام) است.

6- برقراری امنیت ملی در سطح جهانی، بهبود وضع بهداشت فردی و بهداشت محیط، حل مشکل مسکن و بیکاری از مهم ترین اقدامات مهدی در زمینه توسعه اجتماعی است که در سخن امام باقر بدان اشارت رفته است.

7- استفاده از سیاستمداران و سربازان و فرماندهان مؤمن و متعهد، برقراری قوای سه گانه مقننه، مجریه و قضائیه و برقراری کامل امنیت قضایی از مهم ترین اقدامات حضرت مهدی در بعد سیاسی و حکومتی است که در کلام امام باقر از آن سخن رفته است.

کتابنامه

1- قرآن کریم، ترجمه رضایی.

2- ابن طاووس، رضی الدین علی بن موسی، بی تا: ملاحم، بیروت، مؤسسة الأعلمی.

3- امینی گلستانی، محمد، 1385: سیمای جهان در عصر امام زمان، قم، مسجد مقدس جمکران، چاپ اول.

4- بحرانی، سیدهاشم، 1378: المحجة فیما نزل فی الحجة، بیروت، مؤسسة الوفا.

5- ثقفی، ابواسحاق ابراهیم بن محمد، بی تا: الغارات، تهران، انجمن آثار ملی.

6- حر عاملی، محمد بن حسن، بی تا: اثبات الهداة، ترجمه: احمد جنتی، قم، دارالکتب اسلامیة.

7- -------- ، 1409: وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل بیت.

8- دخیلی، علی محمد علی، بی تا، امام مهدی، نجف، حیدریه.

9- شبلنجی، مومن بن حسن، 1308: نور الابصار فی مناقب آل النبی المختار، بیروت، دارالفکر.

10- شجری، یحی بن حسین، بی تا: امالی الشجری، بیروت، عالم الکتب.

11-  صدوق، محمد بن علی بن حسین بابویه، 1381: کمال الدین و تمام النعمة، قم، دارالکتب الاسلامیة.

12- طبسی، نجم الدین، 1411: معجم الاحادیث امام المهدی، قم، نشر معارف اسلامی.

13- طوسی، محمد بن حسن، 1417: الغیبة، تهران، کتابفروشی نینوا.

14- طوسی، محمد بن محمد خواجه نصیر، بی تا: اخلاق ناصری، قم، انتشارات علمیه اسلامیه.

15- عروسی حویزی، عبدعلی، 1412: تفسیر نور الثقلین، قم، چاپخانه علمیه.

16-  عیاشی، محمد بن مسعود، 1411: تفسیر عیاشی، تهران، کتابفروشی اسلامیه.

17- قندوزی، سلیمان بن ابراهیم، 1416: ینابیع المودة، قم، کتابفروشی محمدی.

18- کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، 1365: الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه.

19- گلپایگانی، لطف الله، 1419: منتخب الاثر، قم، مؤسسة السیدة المعصومة.

20- مجلسی، محمدباقر، 1398: بحار الانوار، تهران، مکتبة الاسلامیة.

21- مقدسی، یوسف بن یحیی، بی تا: عقد الدرر فی اخبار المنتظر، قاهرة، عالم الفکر.

22- مکارم شیرازی، ناصر، 1380: حکومت جهانی مهدی (عجل الله تعالی فرجه)، قم، نسل جوان.

23- نعمانی، محمد بن ابراهیم، 1403: الغیبة، تهران، کتابفروشی صدوق.

24- شعبانی، غلام محمد، 1384: ویژگی های مدینه فاضله از دیدگاه اسلام و مقایسه آن با مهم ترین دیدگاه ها در فلسفه سیاسی، استاد راهنما: دکتر علی عباسی، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی.

پی نوشت ها:

[1] لا یخرج المهدی حتّی یرقی الظلمة.

[2] و خروجه إذا خرج عن الیأس و القنوط.
[3] لا ترون الذی تنتظرون حتی تکونوا کالمعزی الموات الْتی لایبالی الخابس أین یضع یده فیها، لیس لکم شُرف ترقونه و لاسناد تسندون إلیه أمرکم.
[4] قدام القائم موتان: موت أحمر و موت أبیض، حتّی یذهب من کلّ سبعة، خمسة؛ فالموت الأحمر، السیف و الموت الأبیض، الطاعون.

 منبع : نشریه احسن الحدیث، پاییز و زمستان 1392 - پیش شماره 1 , حلال خور، کوثر؛ امینی، نوروز
 مشخصات نویسنده : دانشجوی کارشناسی تربیت معلم قرآن مجید؛ دانشکدۀ علوم قرآنی خوی / مربی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم؛ دانشکده علوم قرآنی خوی