یکم ذیقعده سالروز میلاد حضرت فاطمه معصومه(س) است؛ بانویی پرهیزکار که در مرحله والایی از عصمت و طهارت قرار داشت و دایه‌دار و مدافع مقام ولایت بود و در دفاع از حریم ولایت نقش موثری را ایفا کرد.

مدینه در روز نخست ذیقعده ١٧٣ قمری با ولادت نوزادی از تبار رسول الله(ص)، فروغ و حال و هوای دیگری یافت و خانه پرمهر امام کاظم(ع)، غرق سرور و شادمانی شد. دختری با نام فاطمه معصومه(س) دیده به جهان گشود و اینگونه در بوستان معنویت، نسیم سبز بشارت وزیدن گرفت. بیش از ولادت حضرت فاطمه معصومه(س) ترسیم زیبایی از وجود با برکت ایشان در روایت ها و برکت های وجودی حضرت(س) بیان شده بود. در قدر، منزلت و مرتبه والای این بانوی آسمانی همین نکته کافی است که همواره مورد احترام و تقدیس چند امام معصوم(ع) قرار داشت؛ پیش از آنکه این بانو به دنیا بیایند از فضایل و کرامت های ایشان سخن ها گفته اند و سفارش زیارت حرم ایشان را به دوستان و محبان خود کرده اند. جایگاه حضرت معصومه(س) از چنان ارزشی برخوردار است که امام رضا(ع) درباره ایشان فرمودند: «فردی که فاطمه معصومه(س) را زیارت کند، بهشت برای او خواهد بود». حضرت معصومه(س) یک سال پس از هجرت اجباری امام رضا(ع) به منظور گسترش رسالت انبیاء و دیدار برادر، رهسپار سفری سخت شد تا پیام مظلومیت برادر خویش را به مسلمانان برساند و اینگونه مخالفت خود و اهل بیت(ع) را با حکومت بنی عباس بیان کند.

جایگاه ارزشمند کریمه اهل بیت(س) در میان شیعیان سبب شد تا شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۱۳۸۵ خورشیدی، روز میلاد ایشان را به عنوان «روز دختران» نامگذاری و زمینه های حضور فعال این قشر را در جامعه گوشزد کند.

پژوهشگر ایرنا به مناسبت سالروز میلاد حضرت معصومه(س) و مقام شاخص این بانوی گرانقدر به گفت وگو با «محمدرضا میرکرمی» پژوهشگر حوزه دینی و استاد تاریخ اسلام پرداخت.

ترسیم شرایط محیطی

محمدرضا میرکرمی با بیان اینکه فضای امن و صفاتی که امام صادق(ع) و پیش از تولد حضرت معصومه(س) ترسیم کرده بودند، خبر از تولد بانویی می داد که رسالت مهمی بر دوش دارد، گفت: تولد این بانوی پرهیزکار و امام رضا(ع) از یک مادر از نکات مهم و قابل توجه برای محققان است زیرا رسالت حضرت فاطمه معصومه(س) و مسوولیتی که بر دوش داشت، ایجاب می کرد، محیط سیاسی و تربیتی فاطمه معصومه(س) و فضای ترسیم شده در روایت های مربوط به وی و علت حضور آن بانوی گرامی در قم و شکل گیری پایگاه تشیع با محوریت وجودی حضرت معصومه(س) و نوع تعلیم، پرورش و تربیت ایشان در سایه سار هدایت ۲ امام معصوم و هجرت ایشان در دفاع از ولایت و امام زمان خویش مورد توجه قرار گیرد. اهمیت حضور معصومه(س) در شهری به نام قم در سیره نبوی از زمان رسول اکرم(ص) تا زمان امام صادق(ع) و ظهور حضرت ولی عصر(عج) همواره مورد تاکید بود. قم محل رشد و توسعه علمی بود و به عنوان پایگاه جهان تشیع معرفی می شد، مکانی که همواره به عنوان تجمع دوستداران اهل بیت(ع) و بسترسازان ظهور امام زمان(عج) بر آن تاکید شده بود. تولد حضرت معصومه(س) به عنوان عامل، پشتوانه ترقی و تکامل معنوی، اخلاقی و علمی یک امتیاز بزرگ بود که در عرش الهی برای بانویی که می خواهد، رسالت و مسوولیت هدایت علوم و معارف نبوی را در هجرت خود در مکانی به نام قم به انجام برساند از شروط لازم به شمار می رفت.

جایگاه روایتگری در حفاظت از سنت

این پژوهشگر امور دینی به درایت و تیزهوشی ذاتی فاطمه معصومه(س) اشاره کرد و گفت: روایان حدیث بر این نکته اتفاق نظر دارند که، فاطمه معصومه(س) با توجه به شناخت محیط سیاسی و اجتماعی خود و با درایت و تیزهوشی ذاتی در جهت حفظ سرچشمه زلال نبوی در مسیر امامت گام بر می داشت. این بانوی پرهیزکار به علت بیان حدیث نبوی به محدثه معروف بود و بی سبب نیست که از میان خواهران و بردارانش، او دارای چنان مقام والا و برجسته ای بود که او را عالمه و محدثه نایده اند؛ عالمه ای که امام صادق(ع) با تجلیل از او، پیش از تولدش، زیارت همراه با معرفت او را، پاداش بهشت نوید داده و شفاعتش را شامل حال تمام شیعیان دانسته است. اصحاب و راویان برای فاطمه معصومه(س)، روایت هایی را ثبت و بیان کرده اند که احادیث این بانو در مرتبه صحاح بوده و برای قبول، اعتماد، اطمینان و عمل شایستگی داشته است و به خصوص مضمون و مفهوم آنها تفاوت و تضادی با یکدیگر ندارند زیرا آن بانو از افرادی نقل حدیث می کند که یکی پس از دیگری صالح، صادق، پرچمدار دین و دنیا و بنیاد علم و دانش و از نسل هدایتگران بوده اند؛ افرادی که نسبت به صداقت و امانت داری آنها اطمینان وجود دارد و شخصیتی استوار و یقینی راستین دارند.

محدثه بودن این بانوی پرهیزکار و شهرت ایشان در میان اصحاب حدیث، عالمه بودن وی را ثابت می کند. نقل و روایت حدیث در زمانی صورت می گیرد که حکومت تلاش فراوانی برای از میان بردن روایان و محدثان داشت و در گذر زمان تعداد بسیاری از راویان راستین در مقابل تیغ دشمنان و بدخواهان از میان رفته بودند. از این روی اهتمام و تلاش حضرت معصومه(س) در توسعه و نشر معارف اسلامی ناب نبوی که بدون واسطه از خانواده خویش درس گرفته و با بیان آنها به گسترش عقاید ناب محمدی(ص) و معرفت اهل بیت در جامعه کمک بسیار زیادی کرده بود، دارای اهمیت است. 

اهمیت و جایگاه حوزه قم

میرکرمی اهمیت قم و حوزه این شهر را بسیار متمایز دانست و اظهار داشت: اهمیت حوزه قم جایگاه روحانیت را نشان می دهد. حوزه علمیه قم اصلی ترین منبع تأمین کار ویژه هاست یعنی آماده سازی در این حوزه صورت می گیرد. یکی دیگر از دلایل اهمیت قم این است که از دیرباز مرکز شیعیان و محل حضور بزرگان و علمای شیعه بوده است. نقل شده که فردی از اهل قم به حضور امام صادق(ع) رسید و اجازه ورود خواست که امام(ع) وقتی صدای او را شنید، اجازه ورود داد و فرمود: «سلام بر اهل قم. آنها اهل عبادت و علمای فقیه و فهیم هستند.» 

فعالیت سیاسی و اجتماعی

این استاد تاریخ اسلام گفت: از ویژگی های بارز دیگر این بانوی بزرگوار، فعالیت‌های سیاسی ایشان بود. پس از اینکه امام رضا(ع) به مرو آمد، حضرت معصومه(س) چند ماه بیشتر در مدینه نماند و به همراهی برادران و برادرزاده‌های خود به طرف مرو رهسپار شد. در این هنگام ایشان هدف از هجرت را یاری رساندن به امامِ زمان خود مطرح کرد. حضرت معصومه(س) خود را فدای حقیقت ولایت کرده و در ارتباط با ۲ امام عصر خود، یعنی پدر و برادر، تمکین داشته و تسلیم مطلق بود و از ایشان الگوبرداری می‌کرد. ایشان در این مسیر مجاهدت فراوانی داشت که در تاریخ ثبت شده است. همچنین ایشان در هجرت ترویجی و تبلیغی خود در تثبیت جایگاه امامت حضرت رضا(ع) در برابر واقفیه(گروهی از شیعیان که منکر رحلت امام موسی بن جعفر(ع) بودند) نیز نقش بسزایی ایفا کردند.

ولایت‌پذیری حضرت معصومه(س)

میرکرمی در پایان با گرامیداشت ولادت حضرت معصومه(س) و انتخاب روز دختر برای این روز گفت: سالروز میلاد حضرت معصومه(س) به عنوان روز دختر سرآغاز دهه کرامت است. در دین مبین اسلام دختران از جایگاه بسیار والایی برخوردارند و می‌توانند در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و ... در جامعه حضور داشته باشند. دختران امروز، مادران فردا به شمار می روند که نقش آنان در تربیت فرزندان بسیار مهم و حساس است و در واقع ضامن سلامتی آینده جامعه محسوب می شوند. این روز فرصت مناسبی محسوب می شود تا دختران ایران اسلامی با الگوگیری از حضرت معصومه(س) بتوانند راه درست را برای زندگی خود انتخاب کنند.