مقدمه:
امروزه کمتر کسی است که اصطلاح مأنوس پانزده خرداد را نشنیده باشد و در مورد آن تحلیلی نداشته باشد چرا که همه معتقدند نطفه انقلاب اسلامی در بطن حوادث آن روز بسته شد و این طفل نوپا در آن روز بود که پا به عرضه وجود نهاد لیکن یک بررسی علمی و جامعه شناختی از این حرکت لازم است تا دیدگاههای تاریخی و فلسفی و تحوّل زمانی آن را آشکار سازد. و این بررسی علمی یعنی شکافتن واقعیت حوادث و غور و بررسی در متن تحولات است. هنگامیکه دیدگاه علمی و تاریخی (و تا حدودی مبتنی بر ریاضیات، بمعنی عدد و واقعیت) بر مسئله ای حادث شد آن مسئله دیگر عنصر تاریخ و جامعه می شود و از کسوت یک «نظریه» یا یک «برداشت» بیرون می اید.

تفاوت برداشت تا واقع شکافی در همین است که برداشتهای متفاوت و مختلفند و هر کس می تواند آن را ابراز کند و نهایتاً «دفاعیه آن جمله برداشت من است» را در ذهن متبادر می سازد در حالیکه اعداد و ارقام و منحنی ها یک حرکت واقعی بدور از ذهنیت را ترسیم می کنند.

تاریخ انطباقی یا تطبیقی.
گاهی تصور بر این است که تاریخ دارای حوادثی است که بر روی هم منطبق می شوند، و لذا تاریخ را تکرار وقایع دانسته اند. این مورّخین تصوّر می نمایند حوادث تاریخ هم مانند قضیه فیزیکی و شیمیایی کاملاً قابل تکرار است و این نهایتاً به «دور» تاریخ می انجامد که حاصلی جز نفی اراده بشری ندارد.

امّا در اینجا یک نکته اشتباه وجود دارد و آن اینکه «صدام حسین» شبیه

چنگیزخان مغول است نه خود آن یعنی حوادث تاریخ از یک سنت مشابه پیروی می کنند نه از مصادیق مشابه. بطور مثال اصل تاریخی الملک یبقی مع الکفر ولا یبقی مع الظلم (حکومت با کفر باقی می ماند ولی با ظلم و ستم از بین می رود) بهر حال در طول تاریخ مصادیقی امّا نه به معنی تکرار همان حادثه.

از اینرو در تحلیل تاریخی می بایست از حوادث تطبیقی بهره جست نه آنکه حوادث را با هم منطبق (طابق الفعل بالفعل) کرد.

بطور مثال اگر زندگانی حضرت محمد(ص) رابعنوان معیار بپذیریم. مقایسه تطبیقی بین زندگانی آن رسول گرامی با حضرت امام خمینی ما را در راه اهداف تاریخی و تحلیل تاریخ کمک می کند ولی این بدان معنی نیست که دقیقا 23 سال پیامبر می بایست همان 23 سال امام راحل باشد. وقتی این اصل را در نظر بگیریم براحتی می توانیم دوران زندگی شخصیتها را نیز تحلیل کنیم و حتی تاریخ را نیز با این معیار بسنجیم که در جای خود بسیار جالب بوده و فرصت زیادی را طلب می کند (این کار توسط مولف انجام شده است).

بعثت، هجرت، رحلت
در زندگانی 23 ساله پیامبر اسلام سه نقطه مهم وجود دارد نقطه اول بعثت آن حضرت است که آغاز وحی و حرکت و سازندگی آن وجود عزیز بود.

البته پس از بعثت سه سال دعوت مخفیانه داشت و سه سال دعوت آشکار پس از 6 سال عذاب و شکنجه مجبور به هجرت شد و با هجرت خود پایه گذار حکومت در مدینه گردید که سه سال آن به تشکیل حکومت داخلی و سه سال جنگ و سه سال پیروزی بود و رحلت آن بزرگوار خود مبدا تحولاتی شد بطوریکه حکام سراسر جهان سر تسلیم فرود آوردند و امپراطوریهای شرق و غرب یکی پس از دیگری به اسلام روی آوردند.

توضیحات فوق بر محور زیر نشان داده می شود.

جمع 23 سال بین بعثت و رحلت با نظم خاصی به دوره ها و زیر مجموعه منظم تقسیم شد. و این نشان می دهد هر کاری چه مقدماتی نیاز دارد و اگر پیروزی اسلام را ذی المقدمه بدانیم مقدّمات آن 23 سال زحمت و کوشش است. اگر دعوت آشکار را ذی المقدمه بدانیم لازمه اش 3 سال دعوت مخفی است، و اگر تشکیل حکومت را هدف بدانیم لازمه اش 13 سال کوشش است.

حال این اعداد در موارد مشابه حتماً همین میزان باشد یا خیر فرق انطباقی و تطبیقی را بیان می کند. یعنی اگر 23 سال را در همه جا 23 سال بدانیم کاری انطباقی انجام داده ایم ولی اگر آن را بعنوان معیار (نسبت) بدانیم که ممکن است به نسبت کمتر یا بیشتر شود کاری تطبیقی نموده ایم.

تطبیق زندگانی امام راحل با زندگانی پیامبر گرامی اسلام
اگر ایه «ولکم فی رسول ا... اسوه حسنه لمن کان یرجو الاخره..» را باور داشته باشیم خواهیم فهمید که این ایه فقط مشتمل بر ابعاد اخلاقی پیامبر نیست یعنی ما اسوه بودن پیامبر را فقط در زندگی شخصی و یا در ارتباطات ساده اجتماعی آن وجود گرامی نباید منحصر کنیم، بلکه از ابعاد تاریخی، سیاسی، اجتماعی، جامعه شناختی آن نیز استفاده کنیم. در اینصورت 23 سال زندگی پیامبر اسوه و الگوی همه کسانی است که می خواهند کاری را شروع کنند. آنانکه «پیامبر گونه» خود را در برابر مشکلات می بینند و استقامت می کنند. آنانکه هدفی دارند و این هدف را مجدانه دنبال می کنند.

همانگونه که حرکت با داشتن هدف آغاز می شود و بدنبال آن شکنجه و تبعید و زحمات طاقت فرساست و بالاخره با هجرت کمی به هدف نزدیک تر می شود، در زندگانی امام راحل نیز این مراحل دیده می شود. که «15 خرداد» در اینجا نقش آغازگر را دارد، در واقع با این حادثه، حرکت جدیدی در جهان اعلام وجود کرد و همانگونه که مشخّص بود با مقاومت بزرگان آنموقع روبرو شد. امام پس از تبعید به ترکیه و از آنجا به عراق دوران دعوت مخفی خود را آغاز کردند و پس از 6 سال در سال 48 بصورت آشکار دعوت آغاز گردید. تدریس دروس ولایت فقیه و حکومت اسلامی، توزیع و پخش آن در سطح کشور و خارج از کشور، بیانات آتشین شاگردانی چون ایة الله سعیدی، ایةالله غفاری حضرت ایةالله خامنه ای دام ظلّه العالی و حضرت حجّة الاسلام والمسلمین هاشمی و... در آن سالها، تولد حرکت نوین را سرعت بخشید و اثبات آن را به جلو انداخت.

نقش گروهکها در فاصله42 تا 54
در زمین شخم زده 15خرداد بود که تخم انقلاب اسلامی پاشیده می شد و امام خمینی خود را مسئول می دانست بذر انقلاب اسلامی را از هر گزند مصون بدارد لکن برخی حرکتهای چپ رو و یا راست رو مسایل بودند از این بافت حاصلخیز برای خود کشته ای بدوند. جناحهای راست سعی می کردند با پذیرش اسلام و وابستگی پنهانی به دستگاه مردم را به خشکه مقدسی عادت دهند. جناحهای چپ با جلوتر حرکت کردن و انقلابی تر از امام شدن سعی داشتند عناصر انقلاب را شناسائی کرده به دم تیغ بسپارند نمونه جناح راست انجمن حجتیه بود که در این وادی خود را بسرعت رشد می داد و با تشکیل کلاسها و همکاری مخفیانه با ساواک و قول همکاری دادن، سعی در جذب عناصر انقلابی به سوی خود داشتند. و نمونه جناح چپ گروه نهضت آزادی و نهایتاً مجاهدین خلق و مارکسیستهای اسلامی! بودند که سر دسته پر افتخار آنان وحید افراخته بیش از سیصد نفر از فرزندان انقلاب اسلامی را از دانشگاه به سوی قتلگاه و زندان روانه ساخت.

برخی از این گروهکها بالخصوص از سوی ساواک طراحی می شدند تا با ظاهری آراسته همچون «سازمان انقلابی جوانان» وابسته به حزب توده در ابتدا مورد اعتماد قرار گیرند و پس از جذب عناصر مانند کریمی ها بازجوی انقلابیون شوند.

در سالهای بین 15 خرداد 42 تا پیروزی انقلاب اسلامی از این دست گروهها بسیار تشکیل شدند که برخی از آغاز راه تسلیم شدند و برخی پس از مدتی و برخی تا پس از انقلاب هم ناشناخته باقی ماندند و پس از انقلاب اسلامی بود که توسط امام راحلمان افشا شدند.

چگونه 15 خرداد توانست باعث افشای گروهکها شود؟
کشتار خونین 15 خرداد بیش از 20 هزار شهید و مجروح در تهران و ورامین و برخی شهرستانها بجای گذاشت. این خون های بناحق ریخته و این دادهای مظلومانه خود طوفان خشم و کین را بدنبال داشت این طوفان بود که در راه خود همه نامردمی ها و پستیها را می شکست و فرو میریخت و «قد علم کردگان» دروغین را افشاء می نمودند.

تشکیل جمعیت موتلفه و ضربه های عظیمی که به دستگاه جبار وارد ساخت خود یک نمونه از این طوفان بود مقلدان بی پایه و اساس خواستند از این طوفان سهمی ببرند و بناچار دست به تشکیل گروههای مشابه زدند اما غافل از آنکه پشتوانه حرکت جمعیت فتاوی و کمک های مالی حضرت امام بود و آنان بدون توجه به این نکته می خواستند حمایت مردمی جلب نمایند.

ایجاد نهضت آزادی و انشعاب در آن در سال 44 و بوجود آمدن سازمان مجاهدین خلق همه نشان می داد که عناصر انقلابی در پی فرصت بودند تا راهی بسوی انتقام باز کنند آنان می خواستند از اجساد بخون خفته برای خود تغذیه ای داشته باشند. جوانان ساده و پاکدلی که در هر یک از این گروهها جمع آمده بودند سودائی جز انتقام کشته های 15 خرداد را نداشتند اما سرکردگان این تشکیلات همه در پی آن بودند تا با انشعاب گوناگون حب ریاست خود را ارضا نمایند و در نهایت سر به بالین ساواک بگذارند که گذاردند و جوانان را به باد فنا دادند.

نقش 15 خرداد در انقلاب اسلامی «هجرت امام»
وجود عناصری در خطر آمیزترین لحظه انقلاب توانست جوهره، آنان را آشکار کند و سرمایه گذاری بر آنها را آشکارتر سازد بنحوی که رهبری انقلاب یاران خود را شناسائی کند. طول 42 تا 57 زمان کافی بود تا بتواند افراد را غربال کند و خوب ها را از بدها مشخص نماید.

ازینرو می بینیم در سال 57 که حول و حوش پیروزی انقلاب اسلامی است با توجه به جوسازیهای زیاد عناصر فرصت طلب حضرت امام خمینی(س) بیشترین تأکید را بر یارانی داشت که در این مدت امتحان خود را پس داده و در سخت ترین شرایط مبارزه خط مستقیم را رها نکردند.

امام خمینی(س) در تمامی انتصابات خود نگرش عمیقی نسبت به این مسئله داشت بطوریکه اشخاص وابسته به خطوط انحرافی گروهکهای ذکر شده کمتر فرصت فریب آن بزرگوار را پیدا کردند. گروههای چپ در همان اوان پیروزی انقلاب سعی داشتند با راهپیمائی بسوی مقرّ حضرت امام در خیابان ایران وجهه ای برای خود کسب کنند که با روشن بینی شخص ایشان این عمل صورت نگرفت. حزب توده با مطرح کردن موضوع خطّ امام سعی داشت آن را طوری تفسیر کند که فقط حزب توده در آن خط قرار گیرد و از همان هنگام «خط امام بدون امام» بطور زیرکانه مطرح شد گروههای منافق با بزرگ نشان دادن اشخاصی چون بنی صدر و امثال آن سعی داشتند به مردم بقبولانند فرد مورد اعتماد امام کسانی غیر از روحانیت می باشند. که این عمل نیز پس از مدتی افشاء شد و معلوم شد تنها کسانی می توانند تا آخر خط همراهی کنند که از ابتدا انحرافی نداشته باشند.

نقش پانزده خرداد در «رحلت امام»
بنیان گذاری استوانه ای محکم در طول 42 تا 57 این زمینه را فراهم ساخت که تا این بنا تا انتها به استحکام خود باشد. و امام در طول 57 تا 67 همواره در صدد اصلاح این بنا و استحکام بخشیدن به آن بود.

از نظر علمی دو نوع اشتباه یا انحراف وجود دارد که اصطلاحاً آن را اشتباه آلفا (x) و اشتباه بتا (B) می گویند. در یک منحنی نرمال انحراف به سمت راست و انحراف به چپ از معیار گفته می شود.

اشتباه نوع اوّل همان راستگرائی و اشتباه نوع دوم همان چپ گرائی است.

وظیفه رهبری در واقع اصلاح اشتباهات از هر دو نوع و تنظیم حرکت بسوی صراط مستقیم است.

در طول 57 تا67 دقیقاً متوجّه می شویم که هر سخنرانی با پیام حضرت امام در همین رابطه بوده و آن بزرگوار دائم در حال اصلاح اشتباهات و جلوگیری از انحراف به چپ و انحراف به راست بوده است گروههای فرصت طلب راست و چپ هم بیکار نبودند هر یک دیگری را متهم به این انحراف می نمودند واین بدترین نوع شکنجه بود.

در هنگام حیات امام سخنان او را تحریف کردند و مصادیق را اشتباه نشان دادند که این مورد خود از جمله مواردی بود که خون بدل آن بزرگوار کرده بود.

بطوری که «جام شرنگ» را سر کشید و دارفانی را وداع گفت:

این عمل دقیقاً تطبیق دارد با وضعیت پیامبر گرامی اسلام حضرت محمّد(ص) بسیاری از مفسّران رحلت پیامبر را یک رحلت طبیعی خواندند ولی از هیچکس پوشیده نیست ک آن حضرت در اثر همین ناملایمات و خیانتکاری دوستان نزدیک عمر مبارک را از دست داد.

حتّی برخی دیگر گفته اند که «زن یهودیه ای» آن حضرت را مسموم کرد و اگر بپذیریم که اهل بیت پیامبر جز از طریق شهادت و یا مسمومیت از دنیا نرفته اند در اینصورت رحلت پیامبر بصورت طبیعی کمی مشکل می نماید.

این مباحث کاملا زنده است. یعنی وقتی درباره پیامبر گرامی اسلام این ظرائف را بررسی می کنیم گوئیا در زمان خود هستیم و راجع به رحلت امام راحلمان بحث می نمائیم.

هر چند امام راحل به مرگ طبیعی چهره در نقاب خاک کشیدند. امّا ناملایمات اواخر عمر مبارکشان همچون قضیه استعفای ایت الله منتظری و پذیرش قطعنامه را نباید نادیده گرفت.

«نقش رحلت امام در پیشبرد اسلام»
بسیاری از جریانهای اجتماعی جهت مصون ماندن از تاثیرات، حصار موقت بدور خود می کشند و ظاهراً «پا برجا» می مانند. درست همانند افراد بسیار مسن که به زور قرص و آمپول خود را بر سر پا نگه می دارند. این حصار موقّت نیاز به یک ضربه معکوس دارد تا از هم فرو پاشد. «رحلت» مردان بزرگ این ضربه معکوس را فراهم می آورد.

بطور مثال: جهان کمونیسم در مقابل اسلام «دیوار آهنین» کشیده بود و این دیوار توانست با رنگ و روغن پروستریکا و گلاسنوست مدتی دوام بیاورد اما ضربه نهائی را رحلت امام زد و این دیوار آهنین همچون چوبی که موریانه آن را خورده باشد فرو ریخت.

دقیقاً همین کار در رابطه با شرق آن روز اتفاق افتاد: حکومت ساسانیان با توسّل به افکار مانوی و مزدکی و عجین کردن آن با زردشتی توانست در مقابل هجوم عقاید مقاومت نماید اما تاکی؟

این بود که در مقابل حملات بسیار کم نتوانست دوام بیاورد و به یکباره آن امپراطوری عظیم به اسلام تسلیم شد.

فروریزی غرب در برابر اسلام.
اکنون غرب است با طرح نظام نوین خواسته است خود را یکه تاز جهان سیاست بداند اما خود او از همه بیشتر می داند که ژست نظام نوین قبلاً نیز مطرح شده و شکست خورده بود.

امروزه اگر نظام نوینی وجود داشته باشد مسلماً این نظام تحت نظر غرب یا شرق و یا اروپای شکست خورده دچار فقر اقتصادی نیست. این نظم نوین تنها در سایه یک عقیده الهی و اسلامی امکان پذیر است و اکنون به جهان ثابت شده که در هر کجا مسئله ای سیاسی وجود دارد حتماً یک پای آن افکار امام خمینی(س) می باشد. این افکار همان افکاری است که مدت 28-29 سال از آن می گذرد و استواری و استحکام خود را به جهانیان ثابت کرده و در عرصه سیاسی جهان از الجزایر، چچن اینگوش گرفته تا افغانستان، پاکستان، چین و.... را شامل می شود.

منبع : مجله  حضور  بهار 1371، شماره 4  / نویسنده : سید احمد حسینی ماهینی