رییس پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا گفت: با توجه به تنوع روش‌های موجود و اینکه برای هر نوع علت ناباروری، حتی فقدان اسپرم و تخمک، روش درمانی متناسب وجود دارد، می توان گفت ناباروری به پایان رسیده است.

دکتر محمدرضا صادقی افزود: البته شرط رسیدن به پایان ناباروری، صبر، پشتکار و تداوم و نیز انتخاب یک مرکز درمانی جامع و کارآمد است و زوج‌های نابارور باید بدانند که برای رسیدن به پایان ناباروری لازم این مسیر را با همدلی و امید طی کنند.

به گزارش مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، فناوری‌های کمک‌باروری یا ART (Assisted reproductive technologies)  به مجموعه روش‌هایی اطلاق می‌شود که برای درمان ناباروری به کار می رود و طیفی گسترده از روش آی یو آی تا درمان ‌های جایگزین را در برمی‌گیرد.

وی یادآور شد: طیف متنوعی از روش‌های کمک‌باروری و درمان‌های جایگزین برای ناباروری وجود دارد که خوشبختانه همه این روش‌ها با کیفیت ممتاز و در استانداردهای جهانی در کشور ما و مرکز ابن‌سینا در دسترس زوج‌ها قرار دارد.

جنین‌شناس و رییس پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره روش‌های کمک‌باروری گفت: به مجموعه روش‌هایی که برای شکل‌گیری، نگهداری و انتقال جنین از آنها استفاده می‌شود، روش‌ها یا فناوری‌های کمک‌باروری گفته می‌شود. ناباروری علل گوناگونی دارد که می‌تواند مردانه، زنانه و یا مشترک باشد و حدود ۱۰ درصد از موارد ناباروری‌ نیز فاقد علت مشخص‌اند. بر اساس بررسی‌های تشخیصی و مشخص شدن علت یا علل ناباروری، روش کمک‌باروری مناسب به زوجین پیشنهاد می‌شود.

صادقی درباره آی یو آی به‌عنوان ساده‌ترین روش کمک‌باروری، توضیح داد: روش آی یو آی (IUI)  یا تزریق داخل رحمی اسپرم ساده‌ترین تکنیک کمک‌باروری است که در آن، اسپرم‌های سالم مردان در محیط مخصوص آزمایشگاهی جداسازی و شستشو می‌شوند و توسط متخصص زنان به‌طور مستقیم به داخل رحم زنان تزریق یا انتقال داده می‌شود. این روش در مواردی همچون ناباروری با علل ناشناخته، ابتلای خانم به اندومتریوز خفیف، اختلالات مخاط دهانه رحم، تعداد کم اسپرم، تحرک کم اسپرم و اختلالات نعوظ و انزال کاربرد دارد.

رییس پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا افزود: گاهی می‌شنویم که روش آی یو آی در مطب‌ها یا مراکز غیرتخصصی انجام می‌شود. در حالی که زوج‌های باید بدانند سلول اسپرم بسیار حساس و در برابر عوامل محیطی آسیب‌پذیر است. از آنجا که یک اسپرم قرار است تخمک را بارور کند و خصوصیات ژنتیکی پدری را به جنین منتقل کند، باید محیط و شرایطی فراهم شود که در روند استحصال، جداسازی و آماده‌سازی اسپرم کمترین آسیب به آن وارد شود که در مطب‌ها و مراکز غیرتخصصی چنین شرایط و تجهیزاتی وجود ندارد.

صادقی درباره روش آی وی اف (IVF)، گفت: منظور از آی وی اف، لقاح برون‌تنی یا لقاح آزمایشگاهی یا لقاح مصنوعی است که در ابتدا به همه روش‌های کمک‌باروری اطلاق می‌شد، اما با گذشت زمان به یک روش کمک‌ باروری خاص اطلاق شد. در این روش، تخمک از خانم و اسپرم از آقا گرفته می‌شود و این‌ گامت‌ها در محیط کشت آزمایشگاهی که مشابه محیط رحم طراحی شده است، کنار یکدیگر قرار داده می‌شوند تا اسپرم تخمک را بارور کند. 

وی ادامه داد: در مرحله بعد جنین پس از سه تا پنج روز کشت به داخل رحم خانم منتقل می‌شود. این روش در مواردی همچون تعداد اندک اسپرم، اندومتریوز متوسط و شدید، انسداد لوله‌های فالوپ، اختلالات تخمک‌گذاری و احتمال انتقال بیماری یا ناهنجاری ژنتیکی به جنین کاربرد دارد.

این جنین‌شناس درخصوص روش میکرواینجکشن به عنوان انقلابی در فناوری‌های تولیدمثلی، توضیح داد: روش آی وی اف برای نخستین بار در سال ۱۹۷۶ در انگلستان انجام شد، اما انقلاب اصلی در این حوزه در سال ۱۹۹۳ در بلژیک رقم خورد؛ جایی که روش کمک‌باروری میکرواینجکشن به جهان عرضه شد. روش میکرواینجکشن به معنای تزریق میکروسکوپی اسپرم به داخل سیتوپلاسم تخمک است.

وی ادامه داد: سلول تخمک لایه‌های محافظ متعددی دارد که برای تحقق لقاح، اسپرم باید بتواند از این لایه‌ها بگذرد و به داخل تخمک نفوذ کند. در برخی موارد اسپرم قادر به این کار نیست و بنابراین، روش آی وی اف نمی‌تواند کمک‌کننده باشد. در چنین مواردی، سلول اسپرم زیر میکروسکوپ با سوزن بسیار بسیار ریز (در مقیاس میکرون) به داخل تخمک تزریق می‌شود.

صادقی افزود: از آنجا که در این روش اسپرم توسط متخصص جنین‌شناس و با امکان بزرگ‌نمایی ۴۰۰ تا ۶۰۰ برابر انتخاب می‌شود، شانس تشکیل جنین با کیفیت و در نتیجه، موفقیت درمان افزایش می‌یابد. در روش آی وی اف این اسپرم‌ها کاربردی نداشتند؛ زیرا توانایی لازم برای بارورسازی تخمک را حتی در محیط آزمایشگاهی نداشتند.

وی خاطرنشان کرد: در روش میکرواینجکشن حتی اگر چند عدد اسپرم زنده و سالم در نمونه بافت بیضه یا اپیدیدیم یافت شود، با تزریق مستقیم آنها به تخمک امکان تشکیل جنین وجود دارد. امروزه به دلیل دقت و میزان موفقیت بالاتر روش میکرواینجکشن، اغلب مراکز جهان از این روش استفاده می‌کنند.

درمان های جایگزین ایستگاه آخر درمان ناباروری 

این جنین‌شناس درمان‌های جایگزین را ایستگاه آخر مسیر درمان ناباروری دانست و گفت: منظور از درمان‌های جایگزین ناباروری، روش‌های اهدای تخمک، اهدای جنین و رحم جایگزین است که می‌توان آنها را پیچیده‌ترین و آخرین مرحله از درمان ناباروری دانست. در مواردی که خانم فاقد تخمک است یا تخمک او کیفیت لازم برای باروری را ندارد و یا خطر انتقال بیماری یا ناهنجاری ژنتیکی از مادر به فرزند وجود دارد، از تخمک اهدایی، یعنی تخمک باکیفیت یک خانم دیگر برای آی وی اف استفاده می‌شود.

صادقی گفت: همچنین در مواردی که آقا فاقد اسپرم مناسب برای باروری است، یا هم آقا و خانم فاقد گامت مناسب‌اند و یا خطر بروز ناهنجاری ژنتیکی در جنین وجود دارد، از جنین اهدایی، یعنی جنین سالم و باکیفیت یک زوج دیگر استفاده می‌شود.

رییس پژوهشگاه و مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا یادآور شد: کلینیک درمان‌های جایگزین مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا در زمینه این خدمات ساز و کار بسیار دقیق و کارآمدی دارد. مهم‌ترین اصل در اهدای تخمک و جنین محرمانگی است. متأسفانه در برخی مراکز درمانی به زوجین متقاضی اهدا گفته می‌شود که خودشان اهداکننده را معرفی کنند، در حالی که این رویکرد کاملاً مغایر اصل محرمانگی است.

وی افزود: مصالح و سلامت روانی و عاطفی فرزند حاصل از اهدا در آینده و همچنین، پیچیدگی‌های مربوط به ارث و نسب ایجاب می‌کند که هیچ‌کس، حتی خانواده‌های زوجین از این مسئله مطلع نباشند و طرفین اهداکننده و اهداگیرنده نیز به هیچ‌وجه یکدیگر را نشناسند و هیچ‌گونه اطلاعاتی درباره یکدیگر نداشته باشند. این موازین با دقت و جدیت در کلینیک درمان‌های جایگزین مرکز ابن‌سینا رعایت می‌شود و حتی پرونده‌های مربوط به اهدا در سیستمی جداگانه بایگانی می‌شوند و دسترسی مدیران مجموعه به این سیستم نیز محدود است.

صادقی درباره روش رحم جایگزین عنوان کرد: گاهی زنان به دلایلی همچون بیماری‌های زمینه‌ای، ناهنجاری‌های ساختاری رحم، سابقه ابتلا به بدخیمی و جراحی و ... قادر به بارداری نیستند. یعنی زوجین از نظر توان باروری و تولید اسپرم و تخمک مشکلی ندارند، اما خانم توان حمل نگهداری جنین در ۹ ماه بارداری را ندارد. در چنین مواردی، خانمی که مادر جایگزین نامیده می‌شود، می‌پذیرد که جنین این زوج را در رحم خود حمل کند و پس از زایمان فرزند را به پدر و مادر بیولوژیک تحویل دهد.

وی افزود: از آنجا که قرار است جنین یک زوج به مدت ۹ ماه در رحم خانم دیگری باشد و طرفین مناسبات پیچیده و متعددی دارند، لازم است یکدیگر را بشناسند و یک قرارداد دقیق و کامل برای تبیین شرایط گوناگون این ارتباط، از جمله چگونگی انجام مراقبت‌های بارداری، مسائل مالی و ... بین دو طرف تنظیم شود. همچنین، بارداری تجربه‌ای دشوار است که برای مادر جایگزین به مراتب دشوارتر است؛ زیرا در نهایت فرزند را به والدینش تحویل خواهد داد، بنابراین به مشاوره‌ها و حمایت‌های روانی و عاطفی نیاز دارد.

صادقی عنوان کرد: در کلینیک درمان‌های جایگزین مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا همه ابعاد این روش درمانی به دقت پوشش داده شده است؛ مادر جایگزین از نظر سلامت جسمی و روانی به دقت پایش می‌شود، مشاوران حقوقی این کلینیک ابعاد حقوقی این روش را برای طرفین تبیین می‌کنند و با توجه به شرایط دو طرف قرارداد دقیق و جامعی تنظیم می‌کنند و همچنین، مشاوران و روانپزشکان این کلینیک خدمات مشاوره‌ای و حمایتی لازم را به آنها ارائه می‌کنند.