مقدمه
حضرت حق با نفخ پرتوی از روح خود در کالبد آدمی گرامی ترین گوهر را در قفی اسفل بنهاد. بلند پروازترین و والامکانت ترین موجود با زمینی وش ترین مرکب باید راهی راه و شناور دریایی گردد که هیچش انتها و کناره نیست .

این مرکب تا وصول بر فرامرز طبییعت و سکوی مواج چموشی کرده و به آهنگ مام خویش واپس گراید. تقید بر شریعت و پاس فرمانهای اخلاقی احکام الهی نفس زمینی سرکش را رام می نماید واو رااز سنگرخها و بیغوله ها عبور دهد. شیطان در هر مقطعی حجاب خاص خود را نماید. خصیصه او هزار چهرگی و هزار دستانی است .او با هزار دست و داستان بر سراه سالک آتش افزود سراب را آب و نار را نور نماید و در هر گامی ابزار رهزنی در خور را برگزیند.

دلم سخت است مگر یار شود لطف الله

ورنه انسان نبرد صرفه شیطان رجیم

سالک در هر مقطعی باید نور رااز نار شناسد تفاوت الهام والقاء را بیابد باتیرالقای خود پیامبران را نشانه رود گرچه با سپر عصمت رجم گردد و واپس گریزد و یا برد تیرش مقام بلند آنان را نرسد.

ازاین روی سالک را در هر مرحله راق و یراقی باید تااز دامها . برهد بگذرد واز آفات آن ره رفته فیروزاز موانع راه چنین خبر می دهد:

غفران ذنوب لازمه مقامات و مدارج است زیرا که هر موجودی دراین عالم است ولیده عهمین نشاه ملکیه و ماده جسمانیه است و دارای تمام شوون ملکی حیوانی و بشری وانسانی است بعضی بالقوه و برخی بالفعل . پس اگر بخواهدازاین عالم به عالم دیگر واز آن جا به مقام قرب مطلق سفر کند بایداین مدارج را طی کرده واز منازل متوسطه کوچ نماید. و به هر مرتبه ای که رسد در آن مرتبه مغفور شود ذنوب مرتبه سابق تا در تحت تجلیات ذاتیه احدیه تمام ذنوب مغفور گردد و ذنب وجودی که مبداء و منشا تمام ذنوب است . در ظل کبریای احدی مستور گردد. واین غایت عروج کمال موجوداست . و در این مقام موت و مفنای تام دست دهد و لهذا وقتی که آیه شریفه: [اذا جاء نصراللفه والفتح] نازل شد رسول اکرم صلی اللفه علیه و آله فرمود : [ این سوره خبر موت من است] والله العالم ! 1 .

آموزه ها و دستورالعملهای سلوکی امام راحل که[ فرادی] دراین تاریک روزگاری که حجابهای وصول و لقاء در عین رهزنی دیر نفوذاند قیام لله و بالله رااز بیت نفس آغاز کرد و با توفیق تام و تمام اسفاراربعه را پیمود و خطاب: [ یاایتهاالنفس المظطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه] را با دلی آرام پاسخ گفت بهترین و مطمئن ترین صراط سالکان کوی یاراست .

در سومین سالیاد عروج او در خور فهم وسعه وجود خویش از کوثر زلال کلمات حیاتبخش قطره هایی برگرفتیم واز گلزار آموزهای سلوکی گلواژه هایی چیدیم و آنها را بر نسقی که در خور حرکت یک سالک است تنظیم نمودیم . به امید آن که خداوند به رحمت خویش با رایحه ای محمدی از گلزار نبوت جانمان رااز هر زایده بپیراید و بااخگر عشق خویش اهواء نفسانی مان را بسوزاند واز معبر نبی و آل به وصال خویش رساند .

اکنون به امید نجات و با توسل بر هادیان صراط بر قیام الله و برخاستن از سر هواه همت کرده و جان خویش را با زمزمه کلمات نوری او بالنده می سازیم . بعونه و عنایته .

بانگ بیداری صلای رحیل بلنداست . 2
هان ای دل غافل !از خواب برخیز و مهیای سفر آخرت شو : [فقد نودی فیکم بالرحیل]3 صدای رحیل و بانگ کوچ بلنداست . عمال حضرت عزرائیل در کارند و تو را در ه رکن به سوی عالم آخرت سوق می دهند و باز غافل و نادانی :

اللهم انی اسئلک التجافی عن دارالغرور والانابه الی دارالسرور و
الاستعداد للموت قبل حلول الفوت 4 .
بارخدایاازت مسالت دارم که به من دوری از خانه غرور و مستی و بازگشت به دار سرور و آمادگی قبل از حلول فرصت عنایت فرمایی .5

به درآی تا ببینی طیران ادمیت
ای عزیز! با آن که این عالم دار جزا نیست و محل بروز سلطنت حق نیست و زندان مومن است اگر توازاسارت نفس بیرون آیی و به عبودیت حق گردن نهی و دل را موحد کنی و زنگار دوبینی رااز آیینه روح بزدایی و قلب را به نقطه مرکزیه کمال مطلق متوجه کنی در همین عالم آثار آن را بالعیان می یابی . به درای تا ببینی طیران آدمیت چنان وسعتی در قلب حاصل می شود که محل ظهور سلطنت تامه الهیه شود و از تمام عوالم سعه آن بیشتر گردد:[ لا یستعنی ارضی ولا سمائی بل یسعنی قلب عبدی المومن] زمین و آسمانم وسعت تحمل مرا ندارند بلکه قلب بنده مومنم آن وسعت را دارد. و چنان غنا در آن ظاهر گردد که تمام ممالک باطن و ظاهر را به پشیزی نشمری و چنان اراده ایت قوی گردد که متعلق به ملک و ملکوت نگردد و هر دو عالم ر لایق خود نداده اند. 7

طیران مرغ دیدی تو زپای بند شهوت

به درآی تا ببینی طیران آدمیت . 6

پیامبر و آل او را خجل و شرمسار مکن
جناب رسول خد صلی الله علیه و آله : فرمود:

[شیبتنی سوره هو دلمکان هذه الایه] یعنی آیه فاستقم کماامرت و من تاب معک 7یعنی پیر کرد مرا سوره هود به علت وجوداین آیه در آن

شیخ عارف کامل شاه آبادی روحی فداه فرمود:

[بااین که این آیه شریفه در سوره شوری نیز وارداست ولی بدون : [و من تاب معک] جهت این که حضرت سوره هود رااختصاص به ذکر داده اند برای آن است که خدای تعالی استقامت امت را نیزاز آن بزرگوار خواسته است و حضرت بیم داشت که ماموریت انجام نگیرد والا خود آن بزرگواراستقامت داشت بلکه آن حضرت مظهراسم حکیم عدل است].

پس ار بردر من !اگر تو خود رااز متابعان آن حضرت می دانی و مورد ماموریت آن ذات مقدس بیا و نگذار آن بزرگوار دراین ماموریت خجل و شرمسار شود به واسطه کار زشت و ناهنجار تو. خود ملاحظه کن اگر اولادد یا سایر بستگان تو کارهای زشت و نامناسب کنند که با شؤون تو مخالف باشند چقدر پیش مردم خجل و شرمسار و سرشکسته می شوی .

بدان که رسول خدا صلی الله علیه وآله وامیرالمومنین علیه السلام پدر حقیقی امت اند به نص خود آن بزرگواران که فرمود:

انا و علی ابوا هذه الامه 8
من و علی دو پدراین امتیم

واگر ما را در محضر ربوبیت حاضر کنند و حساب کنند در مقابل روی آن بزرگواران واز ما جز زشتی و بدی در نامه عمل نباشد به آن بزرگواران سخت می گذرد و آنها در محضر حق تعالی و ملائکه وانبیاء شرمسار شوند. پس ما چه ظلم بزرگی کردیم به آنها. و به چه مصیبتی مبتلا شدیم و خدای تعالی با ما چه معامله خواهد کرد. 9

مایه عروج در جان تو نهفته است
ای سرگشتگان وادی حیرت وای گمشدگان بیابان ضلالت نه بلکه پروانه های شکه جمال جمیل مطلق وای عاشقانن محبوب بی عیب و بی زوال قدری به کتاب فطرت رجوع کنید و صحیفه کتاب ذات خود را ورق بزنید ببینید که با قلم قدرت فطرت الهی در آن مرقوم است :

وجهت وجهی للذی فطرالسموات والارض 10
آیا فطره الله التی فطرالناس علیها 11

فطرت توجه به محبوب مطلق است . آیا فطرت غیر متبدله[ لا تبدیل لخلق الله] مفطرت معرفت است ؟ تا کی به خیالات باطله .این عشق خداداد فطری واین ودیعه الهیه را صرف این و آن می کنید.اگر محبوب شمااین جمالهای ناقص واین کمالهای محدود بودچرا با وصول به آنها آتش اشتیاق شما فرو نشست و شعله شوق شماافزون گردید 1 .

هان !از خواب غفلت برخیزید و مژده دهید و سرور کنید که محبوبی دارید که زوال ندارد معشوقی دارید که نقصی ندارد. مطلوبی دارید بی عیب منظوری دارید که نور طلعتش ، اللفه نورالسموات والارض 12 محبوبی دارید که سعه احاطه اش [ لودلیتم بحبل الی الارضین السقلی لهبطتم علی الله ] 13 است . پس این عشق فعلی شما معشوق فعلی خواهد و نتوانداین موهوم و متخیل باشد زیرا که هر موهوم ناقص است و فطرت متوجه به کمال است . پس عاشق فعلی و عشق فعلی بی معشوق نشود و جز ذات کامل معشوقی نیست که متوجه الیه فطرت باشد. پس لازمه عشق به کمال مطلق وجود کمال مطلق است . 14

موانع عروج
1. انکار مقامات شاهکار بزرگ شیطان
بدترین خارهای طریق کمال و وصول به مقامات معنویه که از شاهکارهای بزرگ شیطان قطاع الطریق است انکار مقامات و مدارج غیبیه معنویه است . که این انکار و جحود سرمایه تمام ضلالات و جهالات است و سبب وقوف و خموداست و روح شوق ر که براق وصول به کمالات است می یمراند و آتش عشق ر که رفرف معراج روحانی کمالی است خاموش می کند پس انسان رااز طلب باز می دارد. به عکس اگراسان به مقامات معنویه و معارج عرفانیه عقیدت خالص کند وایمان آورد چه بسا شود که این خود به آتش عشق فطری که در زیر خاک و خاکستر هواهای نفسانیه خمود شده کمک و مدد کند و نراشتیاق را دراعماق قلب روشن کند و کم کم به طلب برخیزد و به مجاهده قیام کند تا مشمول هدایت حق و دستگیری آن ذات مقدس شود.والحمدلله . 15

2. غفلت از حق مانع عینیت یافتن ایمان در زندگی انسان
اگر نفوس یکسره متوجه به دنیا و تعمیر آن باشند و منصرف از حق باشند گرچه اعتقاد به مبداء و معاد هم داشته باشند منکوس هستند. و میزان درانتکاس قلوب غفلت از حق و توجه به دنیا و تعمیر آن است و این اعتقاد یاایمان نیست ..... یاایمان ناقص ناچیزی است که منافات باانتکاس قلب ندارد بلکه کسی که اظهارایمان بالغیب و حشر و نشر کند و خوف از آن نداشته باشد واین ایمان او را به عمل به ارکان نرسانداو را باید در زمره منافقین به شمار آورد نه مومنین .... این یکی از مهماتی است که باید نفوس ضعیفه ما به آن خیلی اهمیت دهند و مراقبت کنند که آثارایمان در جمیع ظاهر و باطن و سر و علن نافذ و جاری باشد و چنانچه به قلب دعوی ایمان دارند ظاهرا را هم محکوم به حکم آن کنند تا ریشه ایمان در قلب محکم و پابرجا شود و به هیچ عایق و مانعی و تبدل و تغییری زایل نشود واین امانت الهی و قلب طاهر ملکوتی را که به فطرت الهی مخمر بود بی تصرف شیطان و دست خیانت به آن ذات مقدس باز پس دهند والحمدلله اولاو آخرا. . 16

3. تسویف حیله و دام بزرگ شیطان
تا جوانی در دست توست کوشش کن در عمل و تهذیب قلب و در شکستن اقفال و رفه حجب که هزاران جوان که به افق ملکوت نزدیکترند موفق می شوند و یک پیر موفق نمی شود.

قید و بندها واقفال شیطانی اگر در جوانی غفلت از آنها شود هر روز که از عمر بگذرد ریشه دارتر و قوی تر شوند.

درختی که اکنون گرفتست پای

به نیروی شخصی برآید زجای

گرش همچنان روزگاری هلی

به گردونش از بیخ برنگسلی

از مکاید بزرگ شیطان و نفس خطرناکتراز آن آن است که به انسان وعده اصلاح در آخر عمر و زمان پیری می دهد و تهذیب و توبه الی الله را به تعویق می اندازد برای زمانی که درخت فساد و شجره زقوم قوی شده واراده و قیام به تهذیب ضعیف بلکه مرده است . 17

4. اصطلاحات دام بزرگ ابلیس
به این اصطلاحات که دام بزرگ ابلیس است بسنده مکن و در جستجوی او جل وعل باش . 18

بسا شود که اسنان به واسطه شدت توجه به اصطلاحات و فهم کلمات و غور دراطراف آن از قلب به کلی غافل شود وازاصلاح آن بازماند. در مقام شرح حقیقت و ماهیت قلب واصطلاحات حکما و عرفااستادی کامل شود. ولی قلب خودش (نعوذباالله )از قلوب منکوسه یا مطبوعه باشد مثل کسی که از خواص ادویه مضره و نافعه مطلع باشد و شرح هر یک را خوب بدهد ولی ازادویه مضره احتراز نکند و مفیده را به کار نبرد. ناچار چنین شخصی با همه علم دواشناسی به هلاکت رسد واین علم موجب نجات او نشود. 19

5. دوستی حلال دنیا خاستگاه همه خطاها
پسرم ! هیچ گاه دنبال تحصیل دنیاگر چه حلال او باشد مباش که حب دنی گرچه حلالش باشد راس همه خطایاست چه خود حجاب بزرگ است و انسان را ناچار به دنیار حرام می کشد. توجوانی و با قدرت جوانی که حق داده است می توانی اولین قدم انحراف را قطع کنی و نگذاری به قدمهای دیگر کشیده شوی که هر قدمی قدمهایی در پی دارد. 20

6. بنگر که را نافرمانی می کنی ؟
بسرم !گناهان ر هر چند کوچک به نظرت باشد سبک مشمار: 21[ انظرالی من عسیت] و بااین نظر همه گناهان بزرگ و کبیره است .

هر گناهی گرچه کوچک به گناهان بزرگ و بزرگترانسان را می کشد به طوری که گناهان بسیار بزرگ در نظرانسان ناچیز آید بلکه گاهی اشخاص به ارتکاب بعضی مکبائر به یکدیگر فخر می کنند و گاهی به واسطه شدت ظلمات و حجابهای دنیوی منکر به نظر معروف و معروف منکر می گردد. . 22

7. حب نفس بزرگترین دام ابلیس
پسرم ! برای ماها که از قافله[ ابرار] عقب هستیم یک نکته دلپذیر است و آن چیزی است که به نظر من شاید در ساختن انسان که در صدد خود ساختن است دخیل است . باید توجه کنیم که منشا خوش آمد مااز مدح و ثناها و بدآمدنمان ازانتقادها و شایعه افکنی ه حب نفس است که بزرگترین دام ابلیس لعین است . ماها میل داریم که دیگران اثناگوی ما باشند گرچه برای ماافعال ناشایسته و خوبیهای خیالی را صد چندان جلوه دهند و درهای انتقاد گرچه به حق برای ما بسته باشد یا به صورت ثناگویی درآید. 23

8.زبان سرخ سرسبز بر باد دهد.
دخترم ! آفات زیاد بر سر راه است . هر عضو ظاهر و باطن ما آفتها دارد که هر یک حجابی است که اگر از آنها نگذریم به اول قدم سلوک الی الله نرسیدیم ....

به بعض آفات این عضو کوچک واین زبان سرخ که سرسبز بر باد دهد و آن گاه که ملعبه شیطان است و آلت دست او جان و روح و فواد را تباه کنداشاره می کنم :ازاین دشمن بزرگ انسانیت و معنویت غافل مشو. گاهی که در جلسات انس با دوستان هستی خطاهای بزرگ این عضو کوچک را آن قدر که می توانی شمارش کن و ببین با یک ساعت عمر توکه باید صرف جلب رضای دوست شود چه می کند و چه مصیبتها به بار می آورد که یکی از آنها: غیبت برادران و خواهران است ....

دخترم ! نگاهی کوتاه به آنچه درباه غیبت و آزار مومنین و عیب جویی و کشف سر آنان و تهمت آنان وارد شده دلهایی را که مهر شیطان بر آنها نخورده می لرزاند و زندگی را برانسان تلخ می کند.

اینک برای علاقه ای که به تو واحمد دارم توصیه می کنم از آفات شیطانی خصوصا آفتهای بسیار زبان خودداری کنید و همت به نگهداری آن کنید.البته در آغاز قدری مشکل است لکن با عزم واراده و تفکر در پی آمدهای آن آسان می شود.از تعبیر بسیار تعبیر کننده سرزنش دهنده قرآن کریم عبرت بگیر 25 که می فرماید :

ولا یغتب بعضکم بعضاایحب احدکم ان باکل لحم اخیه میتا. 26
9. یاس و غرور دو پرتگاه مخوف سالک
ای دخترم ! مغرور به رحمت مباش که غفلت از دوست کنی و مایوس مباش که خسرالدنیا والاخره شوی . 27
10.اسارت نفس و شهوات آن
ای عزیز! مغرور مشو و بدان که تاانسان در قیداسارت نفس و شهوات آن است و سلسله های طولانی شهوت و غضب در گردن اوست به هیچ یک از مقامات معنوی و روحانی نایل نمی شود و سلطنت باطنیه نفس واراده نافذه آن بروز نمی کند و مقام استقلال و عزت نفس که از بزرگترین مقامات کمال روحانی است درانسان پیدا نمی شود.

سلسله های پیچ در پیچ شهوات و هواها را پاره کن و کند قلب را بشکن وازاسارت بیرون بیا و دراین عالم آزادانه بزیست تا در آن عالم آزاد باشی وگرنه صورت این اسارت را در آن جا حاضر خواهی دید و بدان که آن طاقت فرساست .اولیاء خد با آن که ازاسر و رقیت به کلی خارج شده بودند و به حریت مطلقه نایل بودند بااین حال دلهای آنها چنان لرزان بود واز عاقبت امر چنان ناله می کردند و جزع می نمودند که عقول متحیراز آن است . 28

11. عصبیت و نخوت حجاب غلیظ سکوت
ازاحادیث شریفه اهل عصمت و طهارت استفاده می شود که خلق عصبیت از مهلکات و موجبات سوء عاقبت و خروج ازایمان است و آن از ذمائم اخلاق شیطان است ....

کافی فی الصحیح عن ابی عبدالله علیه السلام قال :

ان الملائکه کانوا یحسبون ان ابلیس منهم و کان فی علم الله انه لیس
یعنی همانا ملائکه گمان می کردند که شیطان از آنهاست و در علم خدا چنین بود که اواز آنها نیست پس او خارج کرد آنچه در نفسش بود به حمیت و عصبیت . پس گفت : مرا خلق کردی از آتش و آدم را خلق کردی از گل .

پس ای عزیز بدان که این از خباثت شیطان است واغلوطه آن ملعون و قیاس باطل و غلطش به واسطه این حجاب غلیظ بود.این حجاب کلیه حقایق رااز نظر می برد بلکه تمام رذائل را محاسن جلوه می دهد و تمام محاسن غیر ر رذیله نمایش می دهد. 29

12عجب اعمال نیک را به باد فنا دهد
ای برادر! در مکاید نفس و شیطان دقیق شو و بدان که نمی گذارند تو بیچاره یک عمل خالص بکنی و همین اعمال غیر خالصه را که خداوند به فضلش از تو قبول کرده نمی گذارند به سر منزل برسانی . کاری می کنند که به واسطه این عجب و تدلل بی ج همه اعمالت به باد فنا برود واین نفع هم از جیبت برود.از خدا و رضای او که دوری هیچ به بهشت و حورالعین هم نمی رسی سهل است مخلد در عذاب و معذب در آتش قهر هم می شوی . 30

پلکان عروج
1. وارستگی از تعلقات دنیا
آنچه مایه نجات انسان ها و آرامش قلوب است وارستگی و گستگی از دنیا و تعلقات آن است که با ذکر و یاد دائمی خدای تعالی حاصل شود. آنان که درصدد برتریها به هر نحو هستند چه برتری در علوم حتی الهی آن یا در قدرت و شهرت و ثروت کوشش درافزایش رنج خود می کنند.

وارستگان از قیود مادی که خود راازاین دام ابلیس تا حدودی نجات داده اند در همین دنیا در سعادت و بهشت رحمتند.

در آن روزهائی که در زمان رضاخان پهلوی و فشار طاقت فرسا برای تغییر لباس بود و روحانیون و حوزه ها در تب و تاب به سر می بردند (که خداوند رحمن نیاورد چنین روزهایی برای حوزه های دینی ) شیخ نسبتا وارسته ای را نزدیک دکان نانوایی که قطعه نانی را خالی می خورد دیدم که گفت :

[به من گفتند عمامه را بردار من نیز برداشتم دادم به دیگری که دو تا پیراهن برای خودش بدوزد.الان هم نانم را خوردم و سیر شدم تا شب هم خدا بزرگ است].

پسرم ! من چنین حالی رااگر بگویم به همه مقامات دنیوی می دهم باورکن ولی هیهات ... آنچه گفتم بدان معنی نیست که خود رااز خدمت رااز خدمت با جامعه کنار کشی و گوشه گیر و کل بر خلق الله باشی که این از صفات جاهلان متنسک است یا درویشان دکان دار. سیره انبیاء عظام صلی الله علی نبینا و علیهم اجمعین وائمه اطهار علیهم السلام که سرآمد عارفان بالله و رستگان از هر قید و بند و وابستگان به ساحت الهی در قیام به همه قوی علیه حکومتهای طاغوتی و فرعونهای زمان بوده و دراجرای عدالت در جهان رنجها برده و کوششها کرده اند به ما درسها می دهد در جهان رنجها برده و کوششها کرده اند به ما درسها می دهد واگر چشم بینا و گوش شنوا داشته باشیم راه گشایمان خواهد بود : من اصبح و لم یهتم بامورالمسلمین فلیس بمسلم . 31

2. خدایی کردن انگیزه ها
پسرم ! نه گوشه گیری صوفیانه دلیل پیوستن به حق است و نه ورود در جامعه و تشکیل حکومت شاهد گسستن از حق میزان دراعمال انگیزه های آنهاست . چه بسا عابد و زاهدی که گرفتار دام ابلیس است و آن دام گستر با آنچه مناسب اوست چون : خودبینی و خودخواهی و غرور و عجب و بزرگ بینی و تحقیر خلق الله و شرک خفی وامثال آنهاو رااز حق دور و به شرک می کشاند. و چه بسا متصدی امور حکومت که باانگیزه الهی به معدن قرب حق نائل می شوند چون : داود نبی و سلیمان پیامبر علیهاالسلام و بالاتر و والاتر چون : نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و خلیفه برحقش علی بن ابی طالب علیه السلام و چون : حضرت مهدی ارواحنا لمقدمه الفد در عصر حکومت جهانیش . پس میزان عرفان و حرمان انگیزه است . هر قدرانگیزه ها به نور فطرت نزدیکتر باشند واز حجت و حتی حجب نور وارسته تر به مبداء نور وابسته ترند تا آن جا که سخن از وابستگی نیز کفراست ... 32

2. قیام لله
یکتا موعظه خدا را با دل و جان بشنو با تمام توان بپذیر و در آن خط سیر نما :[قل انمااعظکم بواحده تقوموا لله مثنی و فرادی]

میزان دراول سیر قیام الله است در کارهای شخصی وانفرادی و هم در فعالیتهای اجتماعی . سعی کن دراین قدم اول موفق شوی که در روزگار جوانی آسانتر و موفقیت آمیزتراست . 33

4. دل را به خدا بسپار.
پسرم ! مجاهده کن که دل را به خدا بسپاری و موثری را جزاو ندانی . مگر نه عامه مسلمانان متعبد شبانه روزی چندین مرتبه نماز می خوانند و نماز سرشاراز توحید و معارف الهی است و شبانه روزی چندین مرتبه [ ایاک نعبد وایاک نستعین] می گویند و عبادت واعانت را خاص خدا (در بیان ) می کنند ولی جز مومنان بحث و خاصان خد دیگران برای هر دانشمند و قدرتمند و ثروتمند کرنش می کنند و گاهی بالاتراز آنچه برای معبود می کنند واز هرکس استمداد می نمایند واستعانت می جویند و به هر حشیش برای رسیدن به آمال شیطانی تشبث می نمایند و غفلت از 34 قدرت حق دارند.

5.انتقادها سکوی پرش برای عارفان اند.
پسرم ! چه خوب است به خود تلقین کنی و به باور خود بیاوری یک واقعیت را که مدح مداحان و ثنای ثناجویان چه بسا که انسان را به هلاکت برساند واز تهذیب دورتر سازد. تاثیر سوء ثنای جمیل در نفس آلوده م مایه بدبختیها و دورافتادگیهاز پیشگاه مقدس حق جل و عل برای ما ضعفاءالنفوس خواهد بود. و شاید عیب جوئیها و شایعه پراکنیه برای علاج معایب نفسانی ما سودمند باشد که هست همچون عمل جراحی دردناکی که موجب سلامت مریض می شود... 35

من و تواگراین حقیقت را باور کنیم و حیله های شیطانی و نفسانی بگذارند. واقعیات ر آن طور که هستند ببینیم آن گاه از مدح مداحان و ثنای ثناجویان آن طور پریشان می شویم که امروزاز عیب جویی دشمنان و شایعه سازی بدخواهان ... و عیب جویی را آن گونه استقبال می کنیم که امروزاز مداحیها و یاوه گوئیهای ثناخوانان .اگراز آنچه ذکر شد به قلبت برسداز ناملایمات و دروغ پردازیها ناراحت نمی شوی و آرامش قلب پیدا می کنی که ناراحتیهاکثراز خودخواهی است . خداوند همه ما رااز آن نجات مرحمت فرماید. 36

6. تقوای از محرمات قدم اول سلوک
راه چاره خلاص از عذاب الیم منحصراست به دو چیز.

یکی اتیان به مصلحات و مستصحات نفسانیه و دیگر پرهیزاز مضرات و مولمات آن . و معلوم است که ضرر محرمات در مفسدان نفسانیه از همه چیز بیشتراست وازاین سبب محترم شده اند. وافضل از هر چیز و مقدم بر هر مقصد و مقدمه پیشرفت و راه منحصر مقامات و مدارج انسانیه این دو مرحله است که اگر کسی مواظبت کندازاهل سعادت و نجات است .

مهمتر بین این دو تقوااز محرمات است . واهل سلوک نیزاین مقام را مقدم شمارند بر مقام اول . واز مراجعه به اخبار و آثار و خطب نهج البلاغه واضح شود که حضرات معصومین علیهم السلام نیز به این مرحله بیشتراهمیت داده اند.

پس ای عزیز!این مرحله اول دوری از گناه را خیلی مهم شمار و مواظبت و مراقبت درامر آن نما که اگر قدم درست برداشتی واین پایه را محکم کردی امید وصول به مقامات دیگراست والا رسیدن به مقامات ممتنع و نجات بس مشکل و صعب شود. 37

7. تفکر
بدان که تذکراز نتایج تفکراست . ولهذا منزل تفکر را مقدم دانسته انداز منزل تذکر. جناب خواجه عبدالله فرماید:

[التذکرفوق التفکرالتفکر طلب والتذکر وجود] تذکر فوق تفکراست زیرا که این طلب محبوب است و آن حصول مطلوب . تاانسان در راه طلب و دنبال جستجوست از مطلوب محجوب است چنانچه با وصول به محبوب از تعب تحصیل فارغ آید. و قوت و کمال تذکربسته به قوت و کمال تفکراست . و آن تفکر که نتیجه اش تذکر تام و تمام معبوداست در میزان سایراعمال نیاید و با آنها در فضیلت طرف مقایسه نشود چنانچه در روایت شریفه از عبادات یکسال و شصت سال و هفتاد سال تفکر یک ساعت را بهتر شمرده اند .

معلوم است غایت و ثمره مهمه عبادات حصول معارف و تذکراز معبود حق است واین خاصیت از تفکر صحیح بهتر حاصل می شود. شاید تفکر یک ساعت ابوابی از معارف را به روی سالک بگشاید که عبادات هفتاد سال نگشاید و یاانسان را چنان متذکر محبوب نماید که از مشقتها و زحمتهای چندین ساله این مطلوب حاصل نشود. 38

8.اصلاح قلب
انسان باید عمده توجه واصل مقصدش اصلاح قلب واکمال آن باشد تا به کمال سعادت روحانی و درجات عالیه غیبیه نایل شود. واگرازاهل علوم و دقایق و حقایق نیز هست در ضمن سیر در آفاق وانفس عمده مطلوبش به دست آوردن حالات نفسانیه خود باشد که اگراز مهلکات است به اصلاح آن پردازد واگراز منجیات است به تکمیل آن بکوشد. 39

9. حق جویی و عشق به او چراغ راه سالک است
دخترم ! سرگرمی به علوم حتی عرفان و توحیداگر برای انباشتن اصطلاحات است (که هست ) و برای خوداین علوم است سالک ر به مقصد نزدیک نمی کند که دور می کند:[ العلم هوالحجاب الاکبر] واگر حق جویی و عشق به اوانگیزه است (که بسیار نادراست ) چراغ اره است و نور هدایت:[ العلم نور یقذفه الله فی قلب من یشاء] و برای رسیدن به گوشه ای از آن تهذیب و تطهیر و تزکیه لازم است . تهذیب نفس و تطیر قلب از غیراو چه رسد به تهذیب ازاخلاق ذمیمه که رهیدن از آن بسیار مجاهده می خواهد و چه رسد به تهذیب ازاخلاق ذمیمه که رهیدن از آن بسیار مجاهده می خواهد و چه رسد به تهذیب عمل از آنچه خلاف رضای او جل وعلاست . و مواظبت به اعمال صالحه از قبیل : واجبات که در راس است مستحبات به قدر میسور به قدری که انسان را به عجب و خودخواهی دچار نکند. 40 .

10. هجرت از بیت نفس
اول قدم سفرالی الله ترک حب نفس است و قدم برانانیت و فرق خود گذاشتن است و میزان در سفر همین است . و بعضی گویند یکی از معانی آیه شریفه[ و من یخرج من بیته مهاجراالی الله و رسوله ثم یدرکه الموت فقد وقع اجره علی الله ] 41این است که کسی که خارج شد از بیت نفس و هجرت به سوی حق کرد به سفر معنوی پس از آن او را فنای تام ادارک کرداجراو بر خدای تعالی است . معلوم است برای چنین مسافری جز مشاهدات ذات مقدس و وصول به فناء حضرتش اجری لایق نیست . 42 .

11. نوشیدن حقیقت[ لااله الاالله]
کوشش کن کلمه توحید را لااله الاالله که بزرگترین کلمه و والاترین جمله است از عقلت به قلبت برسانی که حظ عقل همان اعتقاد جازم برهانی است واین حاصل برهان اگر با مجاهدت و تلقین به قلب نرسد فایده واثرش ناچیزاست . چه بسا بعضی از همین اصحاب برهان عقلی و استدلال فلسفی بیشتراز دیگران در دام ابلیس خبیث می باشند. (پای استدلالیان چوبین بود.) و آن گاه این قدم برهانی و عقلی تبدیل به قدم روحانی وایمانی می شود که ازافق عقل به مقام قلب برسد و قلب باور 43کند آنچه رااستدلال اثبات عقلی کرده است .

12. ذکر مدام
ای عزیز! در راه ذکر خدا و یاد محبوب تحمل شاق هر چه بکنی کم کردی . دل را عادت بده به یاد محبوب بلکه به خواست خدا صورت قلب صورت ذکر حق شود و کلمه طیبه[ لااله الاالله] صورت اخیر و کمال اقصای نفس گردد که ازاین زادی بهتر برای سلوک الی الله و مصلحی نیکوتر برای معایب نفس و راه بهتری در معارف الهیه یافت نشود. پس اگر طالب کمالات صوریه و معنویه هستی و سالک طریق آخرت و مسافر و مهاجر سیرالی الله هستی قلب را عادت بده و به تذکر محبوب و دل را عجین کن با یاد حق تبارک و تعالی . 44

براق وصول
1.تادب به آداب شریعت
بدان که هیچ راهی در معارف الهیه پیموده نمی شود مگراین که انسان ابتد کنداز ظاهر شریعت و تاانسان متادب به آداب شریعت حقه نشود هیچ یک ازاخلاق حسنه از برای او به حقیقت پیدا نشود و ممکن نیست که نور معرفت الهی در قلب او جلوه کند و علم باطن واسرار شریعت از برای او منکشف شود و پس ازانکشاف حقیقت و بروزانوار معارف در قلب نیز متادب به آداب ظاهر خواهد بود. 45

2. دوام بر وضو
برای جلوگیری از شر نفس و شیطان دوام بر وضو را سفارش می فرمودند و شیخ ما می گفتند:[وضو به منزله لباس جندی است ] 46

3. نمازهای پنجگانه شجره طیبه توحید
و تفرید را در قلب محکم کردند
این نمازهای پنجگانه که عمود دین و پایه محکم ایمان است و در اسلام چیزی بعدازایمان به اهیمت آن نیست . بعداز توجهات نورانیه باطنیه و صور غیبیه ملکوتیه که غیراز حق تعالی و خاصان درگاه او کسی نداد یکی از جهات مهمه که در آن هست این تکرار تذکر حق باادب و اوضاع الهی است که در آن منظور گردیده است که رابطه انسان را با حق تعالی و عوالم غیبیه محکم می کند و ملکه رایحه خضوع لله را در قلب ایجاد کند و شجره طیبه توحید و تفرید را در قلب محکم کند به طوری که با خیچ چیز آن زایل نشود و درامتحان بزرگ حق تعالی که در حال ظهور سکرات موت واهوال مطلع و شهود نمونه غیبت حاصل شودازامتحان درست بیرون آید و دینش مستقر باشد نه مستودع و زایل شدنی که به اندک فشاری نسیان عارض نشود.

پس ای عزیز!ایاک ثم ایاک واللفه معینک فی اولیک واخراک . مبادا درامر دیانت و خصوصااین نمازهای پنجگانه تهاون کنی و آنها را سست شماری . 47

4. سرچشمه فیوضات تخلیص نیت است
ای عزیز! علاج و کل العلاج دراین است که انسان می خواهد علمش الهی باشد وارد هر علمی که شد مجاهده کند و با هر ریاضت و جدیتی شده قصد خود را تخلیص کند. سرمایه نجات و سرچشمه فیوضات تخلیص نیت و نیت خالص است :[ من اخلص لله اربعین صباحا ینابیع الحکمه من قلبه علی لسانه]

اخلاص چهل روزه آثار و فوایدش این است . پس شما که چهل سال یا بیشتر در جمیع اصطلاحات و مفاهیم در هر علمی کوشیدید و خود را علامه در علوم می دانید واز جندالله محسوب می کنید و در قلب خوداثری از حکمت و در لسان خود قطره ای از آن نمی بینید بدانید تحصیل و زحمتتان با قدم اخلاص نبوده بلکه برای شیطان و هوای نفس کوشش کردید. پس اکنون که دیدیدازاین علوم کیفیت و حالتی حاصل نشد چندی برای تجربه هم باشد به اخلاص نیت و تصفیه قلب از کدورات و رذایل بپردازید.اگراز آن اثری دیدید آن وقت بیشتر تعقیب کنیداگر چه باب تجربه که پیش آمد دراخلاص بسته می شود ولی باز شاید روزنه ای به آن باز شود و نور آن تو را هدایت کند. 48

5. سوز و گدازامامان ( ع ) سرلوحه کارت باشد
مطالعه درادعیه معصومین علیهم السلام و سوز گداز آنان از خوف حق و عذاب او سرلوحه افکار و رفتارت باشد. 49

آنچه درادعیه و مناجات معصومین علیهم صلوات الله و سلامه می یابیم دراخبارکه اکثرا به زبان عرف و عموم است کمتر یافت می شود. 50

در هر حال کتب فلسفی خصوصااز فلاسفه اسلام و کتب اهل حال و عرفان هر کدام اثری دارد:اولیهانسان را ولو به طور دورنما آشنا می کند با ماوراء طبیعت و دومیه خصوصا بعضی از آنه چون : منازل السائرین و مصابح الشریعه که گویی از عارفی است که به نام حضرت صادق به طور روایت نوشته است دلها را مهیا می کنند برای رسیدن به محبوب . واز همه دل انگیزتر مناجات وادعیه ائمه مسلمین است . که راهبرند به سوی مقصود نه راهنما. و دست انسان حق جو را می گیرند و به سوی او می برند.افسوس و صدافسوس که مااز آنها فرسنگها دور هستیم و مهجور. 52

تدبر در قرآن انسان را به مقامات والا هدایت می کند
من قائل بی خبر و بی عمل به دختر می گویم : در قرآن کریم این سرچشمه فیض الهی تدبر کن . هر چند صرف خواندن آن که نامه محبوب است به شنونده محجوب آثاری دلپذیر دارد لکن تدبر در آن انسان را به مقامات بالاتر و والاتر هدایت کند : افلایتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفالها 52

و تااین قفل و بندها باز نگردد و به هم نریزداز تدبر هم آنچه نتیجه است حاصل نگردد. خداوند متعال پس از قسم عظیم می فرماید:

انه لقرآن کریم فی کتاب مکنون لایمسه الاالمطهرون . 53
و سر حلقه آنه آنان هستند که آیه تطهیر در شانشان نازل گردیده .

تو نیز مایوس نباش که یاس ازاقفال بزرگ است . به قدر میسور در رفع حجب و شکستن اقفال برای رسیدن به آب زلال و سرچشمه نور کوشش کن . 54

7. قرائت و تدبر در آیات آخر سوره حشر نفس رااصلاح می کند
پسرم ! سوره مبارکه حشر را مطالعه کن که گنجینه هایی از معارف و تربیت در آن است وارزش دارد که انسان یک عمر در آنها تفکر کند واز آنها به مددالهی توشه ها بردارد خصوصا آیات اواخر آن از آن جا که می فرماید :[یاایهاالذین آمنوااتقواالله و لتنظر نفس ما قدمت لغد واتقواالله ان الله خبیر بما تعملون . ] 55

جناب عارف و شیخ عالی مقدار م می فرمودند که :

مواظبت به آیات شریفه آخر سوره (حشر) از آیه شریفه : یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و لتنظر نفس ما قدمت لغد ... تا آخر سوره مبارکه با تدبر در معنی آنها در تعقیب نمازها و خصوصا دراواخر شب که قلب فارغ البال است خیلی موثراست دراصلاح نفس . 56

8. توسل به امامان معصوم علیهم السلام در هر پگاه
چون صبح اشتغال به کثرات و ورود در دنیاست و با مخاطره اشتغال به خلق و غفلت از حق انسان مواجه است خوب است انسان سالک بیدار دراین موقع باریک برای ورود دراین ظلمتکده تاریک به حق تعالی متوسل شود و به حضرتش منقطع گردد و چون خود را در آن محضر شریف آبرومند نمی بیند به اولیاءامر و خفرای زمان و شفعاءانس و جان یعنی رسول ختمی صلی علیه و آله وائمه معصومین علیهم السلام متوسل گردد و آن ذوات شریفه را شفیع و واسطه قرار دهد.

و چون برای هر روز خفیر و مجیری است پس روز شنبه به وجود مبارک رسول خد صلی الله علیه و آله و روز یکشنبه به حضرت امیرالمومنین علیهم السلام و روز دوشنبه به امامان همامان سبطان علیهماالسلام و روز سه شنبه به حضرات سجاد و باقر و صادق علیهم السلام و روز چهارشنبه به حضرات کاظم و رضا و تقی و نقی علیهم السلام و روز پنجشنبه به حضرت عسکری علیه السلام و روز جمعه به ولی امر عجل الله فرجه الشریف متعلق است.

مناسب آن است که در تعقیب نماز صبح برای ورود دراین بحر مهلک ظلمانی و دامگاه مهیب شیطانی متوسل به خفرای آن روز شود و با شفاعت آنه که مقربان بارگاه قدس و محرمان سراپرده انس اند.از حق تعالی رفع شر شیطان و نفس اماره بالسوء را طلب کند و دراتمام و قبول عبادات ناقصه و مناسک غیرلایقه آن بزرگواران ر واسطه قرار دهد.البته حق تعالی چنانچه محمد صلی الله علیه و آله و دودمان او ر وسایط هدایت و راهنماهای م مقرر فرموده و به برکات آنهاامت رااز ضلالت و جهل نجات مرحمت فرموده به وسیله و شفاعت آنها قصور ما را ترمیم و نقص ما را تتمیم فرماید واطاعت و عبادات ناقابل ما را قبول می فرماید:[انه ولی الفضل والانعام . ] 57

و دراین توسل باید به گوش جان نوش کند

و به قلب خود بیابد که :

گاه شود ولی امر متصل به ملاءاعلی واقلام علیه والواح مجرده شود و برای او مکاشفه تامه جمیع موجودات شوداز لا وابدا. و گاه اتصال به الواح سافله حاصل شود پس مدتی مقدر را کشف فرماید. و تمام صفحه کون نیز در محضر ولایت مابی او حاضراست و هر چه ازامور واقع شود به نظر آن حضرات بگذرد و در روایات عرض اعمال بر ولی امر وارد است که : هر پنجشنبه و دوشنبه عرض اعمال بر رسول خدا وائمه هدی علیهم السلام شود. و در بعضی روایات است که : در هر صبح و در بعضی هر صبح و شب عرض شوداعمال عباد. واینها به حسب اجمال و تفصیل و جمع 58و تفریق است.

9.انفاق وایثار ماده فساد رااز درون انسان قطع کند
در آیه شریفه مده است :[لن تنالواالبر حتی تنفقوا مما تحبون]

هرگز به خوبی نایل نشوید مگراین که در راه خدا انفاق کنیداز آنچه دوست دارید.

... باید دانست که انسان با علاقمندی و محبت به مال و منال و مخارف دنیویه بزرگ شده است و تربیت گردیده واین علاقه دراعماق قلب او جایگزین گردیده و منشا بیشتر مفاسداخلاقی واعمالی بلکه مفاسد دینی همین علاقه است ...اگرانسان به واسطه صدقات وایثار بر نفس این علاقه را بتواند سلب کند یا کم کندالبته قطع ماده فاسد و جرثومه قبایح را کرده و طریق نیل به حصول معارف وانقطاع به عالم غیب و ملکوت و حصول ملکات فاضله واخلاق کامله ر برای خود مفتوح نموده . 59

10. دعای[ یامن اظهرالجمیل] تحفه حق برای رسول خداست .
ازادعیه شریفه که بسیار فضیلت دارد و نیز مشتمل بر آداب مناجات بنده با حق است و مشتمل بر تعداد عطایای کامله الهیه است که با حال قنوت که حال مناجات وانقطاع به حق است تناسب تام دارد و بعضی از مشایخ بزرگ رحمه الله بر آن تقریب مواظبت داشتند دعای[ یا من اظهرالجمیل] است که از کنوز عرش است و تحفه حق برای رسول خداست و برای هریک از فقرات آن فضایل و ثوابهای بسیاراست چنانچه در توحید صدوق رحمه الله است . 60

11. مناجات شعبانیه انسان را به یک جایی می رساند
مناجات شعبانیه را خواندید؟ بخوانید آق مناجات شعبانیه از مناجاتهایی است که اگرانسان دنبالش برود و فکر دراو بکندانسان را به یک جایی می رساند. آن کسی که این مناجات را گفته و همه ائمه به حسب 61روایات می خواندنداینه آنهایی بودند که وارسته از همه چیز بودند.

12. تذکر تام صراط لقاء حق
...بدان ای عزیز که تذکر تام از حضرت حق و توجه مطلق به باطن قلب به آن ذات مقدس موجب گشوده شدن چشم باطنی قلب شود که به آن لقاءلله که قره العین اولیاءاست حاصل گردد : [والذین جاهدوا فینا لنهد ینهم سبلنا] . 62

پاورقی ها:
1. اربعین حدیث ج 2.16 چاپ چهارم .

2. عنوانهای سرفصلها باالهام از محتوای هر فصل تنظیم شده است .

3. نهج البلاغه خطبه 204.

4. روایت شده است که امام سجاد در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان این دعا را به طور مکرر می خواندند. مفاتیح الجنان اعمال شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان .

5. اربعین حدیث ج 1.174.

6. همان 251.

7. سوره هود آیه 112.

8.بحارالانوار ج 23.259259260 ، وقال الحسن بن علی علیه السلام : محمد و علی ابوا هذه الامه فطوبی لمن کان بحقها عارف ولهما فی کل احواله مطیع یجعله الله من افضل سکان جنانه و یسعده بکراماته و رضوانه امام مجتبی ( ع ) فرمود: محمد و علی صلواه الله علیهما پدراین امت اند خوشا به حال کسی که عارف به حق آن دواست و در همه حال فرمانبر و مطیع آنان باشد خداونداو رااز بلند مقام ترین ساکنان بهشتهایش قرار می دهد واو را با کرامت و رضوان خویش سعادتمند می کند.

9. اربعین حدیث ج 1.107.

10. سوره انعام آیه 78.

11. سوره روم آیه 30.

12. سوره نور آیه 35.

13. سنن ترمذی ج 5.404.

14. اربعین حدیث ج 1.182.

15. همان ج 2.164.

16. همان ج 182.

17. ره عشق 28.

18. باده عشق 13.

19. اربعین حدیث ج 2.175.

20. نقطه عطف 42.

21. و .22، همان 4043.

23. همان 29.

25. ره عشق 38.

26. سوره حجرات آیه 12.

27. باده عشق 13.

28. اربعین حدیث ج 1.249.

29. همان 147149.

30. همان ج 1.75.

31. نقطه عطف 1114.

32. همان 15.

33. همان 17.

34. همان 2526.

35. و36 همان 313233.

37. اربعین حدیث ج 1.207.

38. همان 278.

39. همان ج 2.175.

40. ره عشق 25.

41. سوره نساء آیه 10.

42. اربعین حدیث ج 1.318.

43. نقطه عطف 24.

44. اربعین حدیث ج 1.279.

45. همان 15.

46. همان 207.

47. همان ج 2.154.

48. همان ج 2.63.

49. نقطه عطف 42.

50. ره عشق 29.

51. ره عشق 35.

52. سوره محمد آیه 24.

53. سوره واقعه آیات 777879 .

54.ره عشق 27 28.

55. نقطه عطف 19.

56. اربعین حدیث ج 1.207.

57. آداب الصلوه 409.

58. همان 370.

59. اربعین حدیث ج 2.150.

60. آداب الصلوه 405.

61. صحیفه نور ج 19.158.

62. آداب الصلوه 382.

کلمات کلیدی: