آیت الله محمد یزدی در ۱۳۱۰ خورشیدی چشم به جهان گشود. اگرچه اصالت او به یزد بازمی گردد اما حدود یکصد سال پیش شیخ محمدعلی جد او از یزد به اصفهان مهاجرت کرد و در حوزه علمیه آنجا مشغول به خدمت شد تا اینکه بعد از مناظره با کشیش های ارامنه جلفای اصفهان به «شیخ یزدی» شهرت یافت. او فرزندی به نام شیخ علی(پدر محمد یزدی) داشت که از شاگردان شیخ عبدالکریم حائری و از روحانیون مشهور اصفهان بود که امامت جماعت یکی از مساجد اصفهان را برعهده داشت و به حل مشکلات مردم اصفهان می‌ پرداخت.

تحصیلات

محمد یزدی نخستین دوره تحصیل خود را نزد پدرش فراگرفت و بعد پا به مکتبخانه گذاشت و در آنجا علم آموخت و بعد به مدارس جدید رفت و تا کلاس ششم را در آنجا فراگرفت. او تحصیلات حوزوی را نیز دنبال کرد و در مدرسه «کاسه گران» اصفهان علوم حوزوی آموخت و بعد به مدرسه «ملا عبدالله» رفت و به تحصیل شرح لمعه مشغول شد و پس از آن در مدرسه «صدر» به خواندن «قوانین» پرداخت. یزدی در اصفهان از محضر استادانی همچون شیخ حسن نجف آبادی، فقیه، سید محمدعلی ابطحی بهره برد.

وی بعد از مدتی به مدرسه «فیضیه» قم رفت با شرکت در دروس سطح، کتاب های رسائل، مکاسب و کفایه الاصول را به خوبی فرا گرفت و در درس خارج آیت الله بروجردی(ره) و امام خمینی(ره) شرکت کرد و از امام (ره) اجازه‌نامه اجتهاد گرفت.  

همچنین در آنجا به کلاس دروس آیت الله لاکانی و حاج آقا حسین بُدلا رفت و رسائل، مکاسب و کفایه الاصول را در محضر آیت الله حاج شیخ مرتضی حائری، آیت الله مرعشی و آیت‌الله سلطانی فراگرفت و در درس تفسیر علامه طباطبایی نیز حاضر شد و درس خارج را نزد آیت الله اراکی، آیت الله شیخ محمدتقی آملی و آیت الله شاهرودی آموخت.

فعالیت سیاسی

آیت الله یزدی همزمان با ورود به حوزه علمیه قم، فعالیت سیاسی خود را شروع کرد. به این صورت که با شرکت در درس امام (ره) و جلسه های عمومی و خصوصی ایشان، توانایی و عزم خود را برای پی‌گیری جریان های سیاسی و پیروی از خط مشی امام(ره) برای مبارزه با رژیم پهلوی اعلام داشت.

وی در همان زمان در مساجد سخنرانی های انجام می داد که جلسه معروف مسجد امام حسن عسگری(ع) در قم نمونه‌ای از منبر و سخنرانی‌های او محسوب می شود که هر یک از خطیبان به دستور امام(ره) ۱۰ شب در آنجا به سخنرانی پرداختند. هنگامی که نوبت به آیت الله یزدی رسید، به جای ۱۰ شب، ۲۰ شب آن جلسه را اداره کرد. عنوان بحث های وی «انقلاب‌های تاریک و روشن» بود که امام(ره) نیز یک شب به آن محفل آمد و تا پایان جلسه هم حضور داشتند. او در سخنرانی خود ضمن بیان مکتب و روش اهل بیت(ع) و نیز تشریح خط مشی دشمنان آنها، واقعیات مبارزه و مصداق‌های کنونی دشمنی با اهل بیت(ع) را بیان داشت.

همین سخنرانی ها باعث شد تا بارها از طرف ساواک دستگیر و ممنوع المنبر شود که یکی از آنها در مسجد جامع قم و پس از سخنرانی در منزل آیت الله العظمی گلپایگانی اتفاق افتاد. البته او بارها هم تبعید شد که طولانی‌ترین آنها پس از تبعید به بندر لنگه و بوشهر، تبعید به رودبار بود اما آیت الله یزدی در دوره تبعید نیز دست از مبارزه برنمی داشت و بارها به طور مخفیانه به تهران و قم می آمد و اعلامیه‌ های امام(ره) را به دست مردم و علمای شهرهای مختلف می‌ رساند. همچنین در قم و تهران جلسه هایی را به صورت مخفی تشکیل می‌ داد و با افراد و جریان های گوناگون به تبادل نظر می‌ پرداخت که به جلسه های زیرزمینی شهرت یافته بود.

در آستانه پیروزی انقلاب منزل آیت الله یزدی به پایگاه و مرکزی برای تلاش ها و نیز برنامه ریزی و حل و فصل بسیاری از امور جریان های انقلاب بدل شد؛ همان منزلی که امام(ره) پس از پیروزی انقلاب و مراجعت به قم در آن ساکن شدند.

فعالیت پس از پیروزی انقلاب اسلامی

آیت الله یزدی به دلیل جایگاه ویژه خود یکی از مهمترین شخصیت های تاثیرگذار در نظام جمهوری اسلامی به شمار می رفت و به همین دلیل هم پس از پیروزی انقلاب اسلامی در منصب های مختلف و حساسی به ایفای نقش پرداخت که از جمله مهمترین آنها می توان به ریاست دادگاه انقلاب اسلامی قم، ریاست دفتر امام(ره) در قم، نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی، نمایندگی مجلس شورای اسلامی در ۲ دوره متوالی (دوره اول از قم و دوره دوم از تهران)، نایب رییس مجلس شورای اسلامی، عضویت در شورای نگهبان پس از استعفای آیت الله صافی گلپایگانی، عضویت در شورای بازنگری قانونی اساسی، ریاست قوه قضاییه با حکم مقام معظم رهبری در ۲ دوره پنج ساله، نمایندگی رؤسای سه قوه در هیأت سه نفره حل اختلاف بین شهید رجایی و بنی‌ صدر، نمایندگی مجلس خبرگان رهبری، نایب رییس و قائم مقام اجرایی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضویت در دوره چهارم و پنجم شورای عالی حوزه‌های علمیه و رییس دوره پنجم آن شورا اشاره کرد.  

تالیفات

این عالم ربانی علاوه بر فعالیت های سیاسی و اجرایی دغدغه علم و فرهنگ نیز داشت به گونه ای که علاوه بر سخنرانی‌ها و تدریس، کتاب ها و مقالاتی نیز به رشته تحریر درآورد.

وی نخستین مقاله‌ های خود را در نشریه «حکمت» به چاپ رساند و یکی از مهمترین کتاب هایش که در دوره پهلوی چاپ کرد، کتاب «گمشده شما» بود که چاپ آن باعث شد، فردی به نام «مردوخ» به بهانه آن تهمت‌های ناروایی را به ساحت تشیع ابراز دارد. این مسأله باعث شد که آیت الله یزدی تهمت‌های او را در کتابی با عنوان «پاسخ تهمت‌های مردوخ» پاسخ دهد که هر ۲ کتاب مورد عنایت امام(ره) قرار گرفت.

آیت الله یزدی به ۲ زبان عربی و فارسی تالیفاتی دارد که مهمترین آنها به زبان عربی عبارتند از اُسَسُ الایمان فی القرآن، نبذٌ من المعارف الاسلامیه، الولادة الاصطناعیّه للانسان، حکم التماثیل، من الذی بیده سهم الامام؟، رساله فی القسامه، فقه القرآن (۴ جلد)، قبسات من سورتی الحمد و القدر، ‌ الامامه و الولایه فی القرآن (تالیف گروهی) رسائل فقهیه، کتاب القضاء فی شرح العروه الوثقی (۲ جلد)، ثلاث رسائل فقهیه و ...
همچنین می توان به کتاب های او به زبان فارسی به کتاب هایی همچون بشر و خداشناسی، حسین بن علی را بهتر بشناسیم، شرح قانون اساسی، مجموعه مقالات در قانون اساسی در مجله نور علم، تفسیر سوره حمد، روان، شناسی اسلامی، اسلام همگام با زمان، سیری در تاریخ حدیث و ... اشاره کرد.

درگذشت

این عالم ربانی در ۱۱ آبان ۱۳۹۹ خورشیدی از عضویت در شورای نگهبان به دلیل کهولت سن انصراف داد و سرانجام مدت کوتاهی بعد در ۱۹ آذر همین سال چشم از جهان فروبست.

حسن روحانی رییس جمهوری در پیامی با تسلیت رحلت آیت الله محمد یزدی، تاکید کرد: این عالم مجاهد و انقلابی و یار دیرین امام و انقلاب، عمر شریف خود را در دفاع و صیانت از آرمان‌های نظام اسلامی سپری کرد و خدمات ارزشمندی به یادگار گذاشت که یقینا در خاطر مردم قدرشناس ایران باقی خواهد ماند.

علی لاریجانی در پیام تسلیتی، آیت الله یزدی را عالم مجاهد و پارسا نامید که «از مبارزان راه دشوار انقلاب و از چهره‌های اثرگذار و وفاداران صدیق امام راحل و مقام معظم رهبری بود و در عرصه‌های مهمی همچون مجلس شورای اسلامی، قوه قضاییه، مجلس خبرگان رهبری، شورای نگهبان و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با خلوص تمام نقش‌آفرینی کرد».

آیت‌الله احمد جنتی در پیامی با ابراز تأسف و تأثر از درگذشت آیت‌الله یزدی تصریح کرد: «این عالم بزرگوار از مبارزان راه دشوار انقلاب اسلامی و از چهره‌های اثرگذار و یاران صمیمی نظام جمهوری اسلامی بود و در همه عرصه‌های مهم کشور، صادقانه ایفای نقش کرد».