تضعیف تحریم‌ها در کنار دستور کار «غلبه بر تحریم»، بخشی از برنامه نظام برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور است؛ هدفی که تنها با به کارگیری دیپلماسی چندجانبه و هم صدایی و انسجام ملی در حمایت از وزارت خارجه به عنوان سکاندار سیاست خارجی محقق خواهد شد.

عبور از تحریم‌ها این روزها به کلیدواژه ای پر تکرار در فضای سیاسی کشور تبدیل شده است. تغییر قریب ‌الوقوع متولیان اداره کشور در ایالات متحده و برکناری ترامپ به عنوان یکی از عوامل اصلی خروج واشنگتن از برجام و احیای تحریم‌های هسته‌ای علیه کشورمان، امید به کاهش فشار تحریمی را افزایش داده است. روی کار آمدن دموکرات‌ها با شیوه‌های سیاست ورزی غیرتقابل ‌جویانه‌تر، از دید بسیاری از ناظران با احیای منطق و هنجارگرایی درسیاست خارجی آمریکا، زمینه به کارگیری دیپلماسی از سوی کشورمان برای کاهش تحریم‌ها را ایجاد خواهد کرد.

افزایش امید به تضعیف فشار تحریمی از طریق تعامل با تیم جدید کاخ سفید، نگرانی‌های جناحی بسیاری را در داخل کشور برانگیخته است. برخی جناح‌های سیاسی اصل تاثیرپذیری اقتصاد کشور از فشارهای تحریمی را انکار می‌کنند؛ برخی اصل تعامل با واشنگتن، فارغ از حاکمیت جمهوریخواهان و دموکرت‌ها را مورد تردید قرار می‌دهند؛ برخی انجام مذاکره از سوی دولت روحانی را زیر سوال می‌برند و برخی هم به طور کلی با کاهش تنش با واشنگتن مشکل دارند.

در این میان، خردمندان از لزوم بهره‌گیری از فرصت‌های مختلف داخلی و محیطی برای تامین منافع ملی و کاهش فشار اقتصادی و معیشتی بر مردم خبر می‌دهند.

جناحی نبودن سیاست خارجی کشور

در میان چندگانگی نظرها در مورد ارتباط با واشنگتن، برخی جناح‌های سیاسی برای اثرگذاری غیر مستقیم بر ماهیت و کیفیت کنش‌های تعاملی با واشنگتن، سیگنال‌ها و پیام‌های مختلفی ارسال می‌کنند. در این میان اظهار نظرهایی بیان یا گزارش‌هایی منتشر می‌شود که مورد تایید دستگاه سیاست خارجی به عنوان متولی اصلی ارتباطات خارجی ایران نیست.

چندی پیش بود که وزیر امور خارجه کشورمان از پیام‌هایی گفت که از سوی برخی جناح‌های سیاسی داخلی آن هم با انگیزه نگرانی‌های سیاسی بی‌موردی گفته بود که به آمریکایی‌ها داده می‌شود و مورد تایید وزارت امور خارجه نیست.

به گفته ظریف، جناح‌های سیاسی بخاطر نگرانی‌های سیاسی، نگران هستند مذاکرات با آمریکا از الان و در این دولت آغاز شود. او گفته بود هر وقت آمریکا به تعهداتش در قطعنامه ۲۲۳۱ برگردد، ایران هم برمی‌گردد. ظریف تاکید کرده بود که اگر آمریکایی‌ها عقل داشته باشند، می‌دانند که در جمهوری اسلامی این‌گونه مسائل، خارج از چارچوب صرف دولت ‌ها شکل می‌گیرد و نباید نگران باشند و علی ‌القاعده هم نیستند. این میزان از فهم از شرایط داخلی ایران در آمریکا وجود دارد.

مخالفت پیش‌هنگام جناحی با سیاست احتمالی تعامل با واشنگتن، ناشی از برداشت نادرست از سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. واقعیت آن است که سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قانون اساسی در حوزه اختیارات رهبری است و سیاست‌های کلی نظام در حوزه سیاست خارجی را رهبر انقلاب تعیین می‌کنند. بنابراین به گفته ظریف، این، یعنی اجتناب از دوگانه‌سازی و دعوای داخلی در حوزه سیاست خارجی. بنابراین سیاست خارجی حوزه دعوای جناحی و گروهی نیست.

این همان مطلبی است که سخنگوی وزارت امور خارجه هم در گفت و گویی خبری بر آن تاکید کرد. «سعید خطیب زاده» روز یکشنبه ۲ آذر در نشست مطبوعاتی خود با رسانه های داخلی و خارجی در پاسخ به سوالی مبنی بر امکان پذیری گفت وگو بین ایران و بایدن و نگرانی اصولگرایان در این خصوص گفت: سیاست خارجی امری جناحی نیست و در واقع ما سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را داریم. مثل بسیاری از کشورهای با سابقه در ایران نیز صداهای متعددی وجود دارد و شکوه ایران در چند صدایی بودن آن است و البته شکوه سیاست خارجی‌مان نیز در تک‌صدایی بودن آن است. ما در سیاست خارجی تک صدا و واحد عمل می کنیم. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران امری حاکمیتی است و این سیاست بر اساس منافع ملی کشور تنظیم و اعلام می شود.

تلاشی بی وقفه و مقتضی برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها

مخالفان دولت در حالی با انکار تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد کشور، از لزوم تکیه صرف بر توان داخلی می‌گویند که دولت در سه سال گذشته، تمام توان خود را برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی و افزایش توانمندی‌های بومی برای کاهش تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد کشور و معیشت مردم به کار گرفته است. خلاصه‌ای از این اقدامات را شاید بتوان در اظهارات اخیر «علی ربیعی» سخنگوی دولت جمع‌بندی کرد.

سخنگوی دولت در تازه‌ترین نشست خبری هفتگی خود با خبرنگاران که به‌صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، با مرور برنامه‌های دولت برای مقابله با تحریم‌های آمریکا طی سال‌های گذشته، گفت: تلاش دولت در ماه‌ها و سال‌های گذشته، ۴مرحله داشت. اول، دورزدن تحریم‌ها برای تقویت خط مقدم مبارزه با کرونا و حمایت از اقتصاد ملی. دوم، بی‌اعتبارکردن فلسفه وجودی فشار حداکثری از راه اعتباربخشیدن به تاب‌آوری ملی و تأثیرناپذیرکردن اراده دولت در تأمین معیشت و تضمین سلامت مردم. سوم، تضعیف رژیم تحریم‌های یکجانبه با کمک دیپلماسی چندجانبه. چهارم، برگشت‌ناپذیرکردن یا حداقل پرهزینه‌کردن اعمال تحریم‌ها در آینده. ما ۲ مرحله را پشت سر گذاشته‌ایم و در آستانه مرحله سوم یعنی تلاش برای تضعیف تحریم‌ها با کمک دیپلماسی چندجانبه قرار داریم. این مرحله حساسی در تاریخ ایران است که مستلزم همصدایی، همسویی و انسجام ملی و حمایت از وزارت امور خارجه به‌عنوان سکاندار سیاست خارجی است.

به عبارتی به کارگیری دیپلماسی عزتمندانه برای تعامل و رفع تحریم، گامی تازه و متناسب با شرایط کنونی و محیطی بین‌المللی برای کاهش تاثیر تحریم‌ها و کاهش فشار بر مردمی است که به ویژه طی سال‌های گذشته قهرمانه پای نظام ایستادند و پایداری کردند. در این مسیر، به گفته رئیس‌جمهوری، دولت از هر فرصتی که به نفع منافع ملی مردم و رفع تحریم‌ها باشد حتماً استفاده خواهد کرد. البته باز هم به تاکید روحانی، این مسائل، مسائل امنیتی و ملی است و حزبی و جناحی نیست بلکه مربوط به کل ملت ایران است و هر گامی که بخواهیم برداریم حتماً به رهنمودهای رهبر انقلاب توجه می‌کنیم.