امامان الگو و چراغ هدایت جامعه به شمار می روند و استفاده از اندیشه آنها لازمه هدایت جامعه است، بنابراین می بایست با الهام و الگو گرفتن از سیره رفتاری و عملی اهل بیت (ع) زمینه ارتقای رفتاری و معنوی جامعه را فراهم آورد. اهمیت این موضوع زمانی آشکارتر می شود که می بینیم در دنیای امروز  با چالش تمدنی و تهاجم فرهنگی غرب مواجه هستیم به همین دلیل استفاده از میراث علمی، معنوی و رفتاری اهل بیت (ع) بسیار ضروری است. سید حسین فلاح زاده عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در این خصوص می گوید:  شناخت و تبیین سیره علمی اهل بیت (ع) در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به ویژه در موضوع های مبتلا به امروز جامعه به عنوان یک نیاز جدی باید مورد توجه پژوهشگان قرار گیرد. از طرف دیگر مطالعه‌ زندگی اهل‌بیت (ع) از این جهت اهمیت دارد که روش و منش آن بزرگواران برای ما به عنوان یک الگو مد نظر است. بدین ترتیب مطالعه زندگی ائمه شیعه باید به عنوان یکی از لوازم تغییر سبک زندگی قرار گیرد و در این میان زندگی سیاسی و اجتماعی امام حسن (ع) از جایگاه خاص‌تری برخوردار است. در این راستا به معرفی چند کتاب مهم درباره زندگی امام حسن (ع) پرداخته می شود که می‌تواند تا حدی به شناخت زمانه آن حضرت کمک کند.

صلح امام حسن، پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه

استفاده از کتاب های اصلی و منبع، نیاز به تسلط بر زبان و ادبیات عربی و نیز آشنایی با تاریخ آن امامان بزرگوار دارد، بنابراین باید دنبال ترجمه هایی رفت که مترجم علاوه بر تسلط بر زبان عربی خود در این حوزه فعالیت کرده باشد. یکی از مهم ترین این آثار که به زندگی کریم اهل بیت پرداخته است، کتابی با عنوان صلح امام حسن، پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه اثر شیخ راضی آل یاسین است که توسط آیت الله خامنه‌ای ترجمه شده است و ‌دفتر نشر فرهنگ اسلامی آن را منتشر کرده است. اهمیت این اثر در این است که نویسنده موضوع صلح امام حسن (ع) را به خوبی تحلیل کرده همچنین قبل از تالیف این اثر کتابی با عنوان "اوج‌البلاغه" در خصوص خطبه‌های امام حسن و امام حسین(ع) را هم نوشته بود.

نویسنده در کتاب صلح امام حسن، پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه محققانه از متون تاریخی بهره گرفته و با رعایت اصول پژوهش، کار بررسی این مقطع از تاریخ شیعه را به انجام رسانده است همچنین در این کتاب می توان دقت نقل مورخانه‌ مؤلف و هم‌زمان نثر زیبای مترجم را دید در ادامه قسمتی از این کتاب که نشان از نثر زیبای آن دارد، آورده می شود: بعدها که ساده‌دلی و سطحی‌نگری بلای جان مورخان شد و در هرآنچه از تاریخ اسلام فراهم آوردند اثر گذارد، این افسانه‌ ساختگی نیز رنگ حقیقت و واقعیت گرفت. گروهی که در اقلیت بودند، زبان از یاوه‌گویی نگاه داشتند، ولی بعضی پا را از حقیقت فراتر نهاده و دچار خبط و آشفته‌گویی شدند که گفتند حسن، خود نیز صریحاً به بیعت اعتراف کرده است!

بنابراین بدون تردید این کتاب پاسخگوی بسیاری از پرسش‌هایی است که در زمینه صلح امام حسن(ع) برای هر فردی می تواند، پدید آید زیرا مؤلف به موضوعاتی پرداخته که در آثار مشابه به آنها کمتر توجه شده و موضوع صلح امام حسن(ع) و علت و عوامل آن را به خوبی بیان می کند.

تحلیلی از زندگانی سیاسی امام حسن مجتبی

زندگی سیاسی امام حسن (ع) عنوان کتابی است که سید جعفر مرتضی عاملی آن را نوشته و محمد سپهری آن را ترجمه و توسط مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شده است. نام عربی این کتاب «الحیاة السیاسیة للامام الحسن(ع)» است که چاپ نخستش در ۱۳۶۹خورشیدی بود، نویسنده کتاب حاضر را در سه فصل؛ فصل اول، زندگی سیاسی امام حسن (ع) در زمان پیامبر اکرم (ص)، فصل دوم، زندگانی سیاسی امام حسن (ع) در عهد شیخین و فصل سوم زندگی سیاسی امام حسن (ع) در عهد عثمان خلاصه کرده است. محمد سپهری مترجم در مقدمه کتاب می‌نویسد: «کتاب حاضر از دو جهت اهمیت ویژه دارد. ۱. نویسنده گرانمایه با دیدی محققانه به تجزیه و تحلیل وقایع همت گمارده که به طور مستقیم و غیرمستقیم با زندگانی امام حسن (ع) ارتباط دارد و در مواردی آن حضرت نقش فعال در تکوین آن برعهده داشته. مثل داستان مباهله و بیعت رضوان. ۲. نویسنده برخلاف تاریخ‌نگاران و سیره‌نویسان، به نقل حوادث و تاریخچه زندگانی امام (ع) نپرداخته، بلکه زندگانی سیاسی آن جناب را به طور دقیق تجزیه و تحلیل کرده است».

همچنین در خصوص برخی از ویژگی های این اثر باید گفت مؤلف جز در صفحاتی گذرا به احوال شخصی و مناقب امام حسن(ع) نپرداخته، مؤلف در فصل دوم مباحثی را چون اذان بلال به درخواست حسنین و حضور امام حسن (ع) در شورای عمر را ذکر می‌کند که در آثار مشابه کمتر به آن توجه شده است. در فصل سوم به مباحثی چون دلایل عدم حضور امام(ع) در فتوحات می‌پردازد. همچنین مؤلف به بیش از ۲۵۰ منبع استناد کرده و آنها را در پاورقی به تفصیل ذکر می کند. وی از مباحث معمولی و غالب که در زندگانی ائمه اطهار(ع) بیان می شود، صرف نظر کرده و به مطالبی توجه کرده که کمتر به آن پرداخته شده است. همچنین ترجمه این کتاب در ۱۳۷۴خورشیدی از طرف جهاد دانشگاهی کشور در دومین دوره انتخاب کتاب سال دانشجویی در بخش ترجمه به عنوان کتاب برگزیده معرفی شد.

کنوزالحکم و فنون الکلم

کنوز الحکم و فنون الکلم یکی دیگر از آثار بی بدیل که در بردارنده‌ خطبه‌ها، نامه‌ها، کلمات قصار امام حسن مجتبی(ع) است، توسط سید حسن طباطبایی میرجهانی نوشته و حسین عمادزاده آن را ترجمه کرده است. این کتاب در انتشارات طوبای محبت انتشار یافت. از بخش های مهم کتاب می توان به: خطبه امام حسن (ع) برای مردم و خطباء اهل شام، مفاخره امام حسن(ع) بر معاویه و یارانش، جواب امام حسن (ع) به سوالات حضرت خضر، جواب امام حسن (ع) به سوالات پادشاه روم، کلمات قصار امام حسن مجتبی (ع)، کرامت امام حسن (ع) به سائل، خطبه امام حسن(ع) پیرامون صلح با معاویه و مواعظ امام حسن علیه السلام قبل از شهادتشان اشاره کرد.

زندگانی حضرت امام حسن مجتبی(ع)

همانطور که در بالا گفته شد، آشنایی با زندگانی پیشوایان معصوم (ع) یکی از راه های آسان و پرثمر برای این است که چگونه از زیستنِ مردان الهی آگاه شویم. مطالعه زندگی و آگاهی و شناخت از امام حسن مجتبی(ع) آموزه های فراوانی از معارف دینی و انسانی به ما می دهد. در این باره کتاب های فراوانی نوشته شده اما در کتابی که آیت الله سید هاشم رسولی محلاتی با عنوان زندگانی حضرت امام حسن مجتبی(ع) نوشته است، اطلاعات مفصل تری و با نثری روان و استناد به منابع کهن به مخاطب می دهد. وی این اثر را در ۱۲فصل نوشته که در تمام این فصول به جنبه های زندگیِ این امام معصوم(ع) شامل دوران کودکی و نوجوانی، دوران پس از رحلت رسول خدا(ص) تا پایان خلافت عثمان، دوره حکومت امام علی(ع) دوران امامت تا صلح و پس از ماجرای صلح تا شهادت پرداخته است. همچنین در این کتاب به شمه ای از فضایل و مکارم اخلاقی ایشان و نیز به بخشی از سخنان حضرت اشاره شده است.

عشق در برابر عشق

علاوه بر اینکه در خصوص زندگی و سیره این امام بزرگوار آثار و کتاب های متعددی نوشته شده است، امید کوره‌چی رمانی با نام عشق در برابر عشق با محوریت شخصیت امام حسن مجتبی(ع) توسط نشر کتابستان معرفت منتشر کرد. شخصیت این کتاب، شخصیتی تخیلی است که به محضر امام مجتبی(ع) مشرف می‌شود. داستان در بخش‌هایی به تاریخ پهلو می‌زند و این سبب می‌شود که خواننده در فضایی بین خیال و واقعیت در رفت و آمد باشد.