حجت‌الاسلام مسعود انصاری پژوهشگر امور دینی، اربعین را جلوه اقتدار و یکپارچگی امت اسلامی دانست و گفت: دلدادگان مکتب اهل بیت(ع) پس از گذشت سده‌های متمادی به عنوان سفیران قیام عاشورا به بازروایی آموزه‌های حق‌طلبی و آزادی‌خواهی امام حسین(ع) می‌پردازند تا اینگونه ظرفیت و قدرت جهان اسلام را در سطح بین‌المللی مخابره کنند.

قیام بزرگ عاشورا، پایه‌گذار مکتب و گفتمانی فکری و اخلاقی محسوب می شود که همچنان ارزش های این قیام در اعماق وجود اهل یقین، زنده است و در این میان، عاشقان مکتب حسینی رسالتی بس خطیر را در ارتباط با انتقال و مخابره حقیقت این پیام در دنیا برعهده دارند.

اربعین حسینی، بیانگر اهمیت مبارزه با ظلم و تبعیض است که در روشنایی آن می توان این درس را آموخت که انسان همواره باید در برابر نظام استبدادی و ظلم ایستادگی کند و تا براندازی آن باید از خود مقاومت نشان دهد. در اربعین حسینی نهضت سرخ کربلا تثبیت و در اذهان تاریخ ماندگار شد، از این رو برای پاسداشت عاشورا در روز اربعین عاشقان حسینی با حرکت امام حسین(ع) تجدید عهد می‌کنند که البته در بهترین وجه خود آن را با رفتن به زیارت سیدالشهدا(ع) در کربلا ابراز می‌کنند. دلدادگان مکتب اهل بیت(ع) در حرکتی خود جوش و فارغ از هر قومیت، ملیت و مذهبی گرد بیرق حق طلبی حضرت سیدالشهدا(ع) جمع می شوند تا با برپایی باشکوه این مراسم، نمایش گر قدرت اتحاد و انسجام مسلمانان و معرف اسلام حقیقی در برابر تاریکی تفکر و اندیشه های تکفیری باشند و در تلاش هستند تا تصویری مخدوش از دین اسلام و مسلمانان را به جهانیان عرضه کنند.

جایگاه و اهمیت اربعین حسینی در گرامیداشت رشادت های امام حسین(ع) و پاسداری از دستاوردهای واقعه کربلا سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا نظرات حجت الاسلام مسعود انصاری مدیرکل مرکز خدمات حوزه علمیه استان البرز و پژوهشگر امور دینی را جویا شود.

***ایرنا:‌ زمینه های فرهنگی واقعه عاشورا و شهادت امام حسین (ع) چه بود و آیا افشاگری های امام سجاد (ع) و حضرت زینب(س) تأثیری در حرکت جامعه آن زمان به سمت عقل گرایی داشت؟

** انصاری: باید گفت در هیچ جای تاریخ بشر نهضتی عظیم و ماندگارتر از نهضت عاشورا وجود ندارد و این نشان از وجود عوامل و زمینه های فرهنگی و اجتماعی متعددی است. نخست اینکه جامعه دینی اسلامی در آن دوره، نسبت به ظلم و فساد بی تفاوت شده بودند و تصمیم به مبارزه در میان جامعه اسلامی از میان رفته بود و اگر وضع به همین منوال پیش می رفت دیگر از اسلام چیزی باقی نمی ماند. دوم آنکه مردم از فساد و بی دینی خلیفه اموی مطلع بودند و امام(ع) را هم به عنوان یک شخصیتی که در واقع رهبری حقیقی جامعه اسلامی را داراست می شناختند اما متاسفانه اراده ای برای یاری کردن امامشان نداشتند و به قول معروف دل هایشان با امام(ع) اما شمشیرهایشان بر او بود.

نکته دیگر اینکه جامعه اسلامی آن روز، کراهت قلبی از بنی امیه به عنوان سمبل اشرافیت جاهلی داشتند و این خود یک زمینه فرهنگی بود که واقعه عاشورا رقم بخورد. شیوع خرافات در جامعه به قصد نابودی اصل دین نیز یکی از عوامل فرهنگی این قیام به شمار می رفت و در آخر نیز نکته ای که در کلام خود امام حسین(ع) نیز آمده است که ایشان تنها برای امر به معروف و نهی از منکر قیام کردند.

در خصوص نقش امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) باید گفت که قیام و نهضت امام حسین(ع)، ۲ مرحله داشت. نخست، مرحله مبارزه، جهاد و شهادت و دوم مرحله پیام‏ رسانی، بیدارگری و عقلانیت جامعه اسلامی بود. اگر نهضت امام‏ حسین(ع) در همان مرحله نخست خلاصه می شد و فردی نبود که پیام نهضت را به مردم آن زمان برساند، روزها و ماه ها زمان لازم بود تا به طور طبیعی خبر قیام امام(ع) به شهرهای اطراف برسد. شاهد این ادعا این است که پیش از ورود اهل‏ بیت امام حسین(ع) به مدینه، مردم آن شهر هنوز از رویدادهای کربلا بی‏ خبر بودند و در این مدت، یزیدیان با آن همه امکانات تبلیغاتی که در اختیار داشتند به راحتی می توانستند، وقایع کربلا را در راستای منافع خود تحریف کنند که برای حکومت یزید کم‏ترین ضرر و زیان را در برداشته باشد. در این صورت تا حد بسیار زیادی از تأثیر قیام امام‏ حسین(ع) در جامعه آن زمان و جوامع آینده مسلمانان کاسته می شد و به طور قطع ما امروز شاهد این همه آثار و برکات از نهضت امام حسین(ع) نبودیم. این جمله معروف که (کربلا در کربلا می ماند اگر زینب نبود) اشاره بر همین حقیقت دارد. بنی‏ امیه نیز برای سرپوش نهادن بر جنایت خویش و انحراف افکار عمومی از شگردهای گوناگون تبلیغاتی استفاده می کردند که برخی از آن‏ها عبارتند از : ۱. مخفی نگهداشتن جنایات خود از دید مردم در حد ممکن ۲. ضد دینی و ضد مردمی معرفی ‏کردن فعالیت‏ های مخالفان ‏خود

بنی امیه با ابزارهای گوناگون تبلیغاتی که در اختیار داشتند، مخالفان خود را افرادی بی دین، دنیا پرست، قدرت طلب و آشوبگر به مردم معرفی می‏ کردند. چنانچه زیاد ابن ابیه با تنظیم شهادتنامه دروغین علیه حجر بن عدی و یارانش کوشید، آنان را افرادی کافر و بی دین معرفی کند و همچنین ابن ‏زیاد و یزید تبلیغات وسیعی را آغاز کردند تا امام‏ حسین(ع) را شخصیتی آشوبگر که از دین اسلام خارج شده و علیه حکومت اسلامی قیام کرده و در صدد ناامن کردن جامعه است، معرفی نمایند.

۳. ایجاد شایعات گوناگون درباره کیفیت وقوع حوادث و انگیزه مخالفان که حضرت زینب(س) و امام سجاد (ع) جدای از اینکه مکر و توطئه یزیدیان را خنثی کردند، وجدان های مردم را نیز بیدار ساختند.

*** ایرنا:‌ در صدر مراسم اربعین حسینی، راهپیمایی و پیاده روی عاشقان اباعبدالله است که البته این راهپیمایی منحصر به مسلمانان یا شیعیان نیست بلکه از اقوام، ملل و مذاهب مختلف در آن شرکت می کنند. چه ظرفیت‌هایی در اربعین نهفته است که به آن بُعد بین‌المللی می‌بخشد؟

** انصاری: اربعین، جلوه اقتدار و یکپارچگی امت اسلامی است. دلدادگان مکتب اهل بیت(ع) در پی گذشت سده‌های متمادی به عنوان سفیران قیام عاشورا به باز روایی آموزه‌های حق طلبی و آزادی خواهی امام حسین(ع) می‌پردازند تا اینگونه ظرفیت و قدرت جهان اسلام را در سطح بین‌المللی مخابره کنند. همچنین پیاده روی اربعین فرصت حضور تمامی حق‌طلبان محسوب می شود که حتی ممکن است این افراد آیین تشیع یا حتی دین اسلام نداشته باشند اما امام حسین(ع) را یک حق‌طلب می‌دانند و در این دریای جوشان مردمی حضور پیدا می‌کنند، بنابراین باید این عنصر با کارهای فرهنگی و تبلیغی در مسیر تقویت شود. در واقع پیاده‌روی اربعین یک حرکت و جنبش در ضدیت با دشمنان حقیقت و مهدویت است، جنبشی که در آن همه مردم در کنار هم با هر رنگ و سلیقه و ملیت های مختلف با همدلی تمام، ظهور منجی عالم بشریت را آرزو می کنند.

*** ایرنا: مهم ترین آثار فردی حضور در مراسم اربعین برای یک مسلمان شیعه چه چیزهایی می تواند باشد؟

** انصاری: زیارت قبر شهیدان، یک حرکت معنوی در عین حال مبارزاتی در فرهنگ شیعی است به جرأت می توان گفت که بخش بزرگی از روشنگری ها و تسلیم نشدن در برابر ظلم و انحراف، مربوط به این اصل است. نخستین فردی که سنت زیارت اربعین امام حسین(ع) را پایه گذاری کرد و روز ۲۰ صفر سال ۶۱ هجری یعنی چهل روز پس از واقعه کربلا آنان را زیارت نمود، جابر بن عبدالله انصاری است. روز بیستم صفر که مصادف با اربعین شهیدان کربلاست، روز زیارت امام حسین(ع) است. در این روز، زیارتی با نام «زیارت اربعین» به ما رسیده است که سرشار از معارف بلند اسلامی است که بخش عظیم عرفان و عبادت، ایثار و شهادت و رضایت و تلاش و مجاهدت را باید در این زیارتنامه جست وجو کرد. در واقع زیارتنامه ها دستورالعمل هایی هستند که به املای امامان شیعه برای افرادی که می خواستند با شهیدان هم پیمان شوند، صادر شده است. ضمن اینکه آثار فردی بسیاری نیز برای خودسازی و تهذیب نفس افراد وجود دارد؛ تواضع، نوع دوستی، ایثار، گذشت و...از آثار فردی پیاده روی اربعین به شمار می رود.

*** ایرنا: حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب در یکی از سخنرانی‌های خود به این موضوع اشاره می‌کنند که «شروع جاذبه‌ مغناطیس حسینی از اربعین است.» به نظر شما دلیل این نگاه نسبت به اربعین چیست؟

** انصاری:‌ اربعین در حادثه کربلا، خودش یک شروع و یک آغاز بود. شروع جاذبه مغناطیس حسینی در روز اربعین بود و این جاذبه است که جابربن‌عبدالله انصاری را از مدینه به کربلا می‌کشاند. این مغناطیس پُرجاذبه، نخستین دل‌ها را در اربعین به سوی خودش جذب کرد. سفر جابر و عطیه همسرش به زیارت امام حسین(ع) در همان اربعین نخست، سرآغاز حرکت پربرکتی بود که در طول سده‌ها تا امروز، پیوسته و پی‌درپی ادامه دارد. امروز می بینیم مردم با چه دلدادگی ای و با چه مشکلات و هزینه ای از کشورهای اروپایی، آمریکایی، هند و پاکستان و سراسر عالم برای شرکت در پیاده روی اربعین شرکت می کنند که این نشان از عشق و دلدادگی به ساحت مقدس آن امام(ع) معصوم و یاران باوفایش است.

*** ایرنا: با توجه به شیوع ویروس کرونا و سخنان مقام معظم رهبری و تاکید ایشان مبنی بر اینکه مردم به همراه خانواده ها در منازل و از راه دور آیین و مراسم اربعین را برگزار کنند؛ انجام این موضوع تا چه اندازه ضرورت دارد؟

** انصاری:‌ بر همگان واجب است این فرمایش مقام معظم رهبری را عمل کنند. در واقع اربعین یعنی حرکت همراه با ولایت، بی معنی است من عاشق حسین باشم اما حق الناس را رعایت نکنم. مردم باید با رعایت همه موارد بهداشتی امسال به جای جسم شان، دل هایشان را روانه کربلا کنند.