موسیقی همواره یکی از تاثیرگذارترین هنرها در زندگی بشر بوده که از اهمیت و نفوذی روزافزون برخوردار است. امروزه انواع مختلف موسیقی به آسانی در دسترس همگان قرار دارد که رویداد بزرگی در طول تاریخ حیات بشریت به شمار می‌رود. عمر موسیقی را به عنوان بخشی از تمدن و فرهنگ بشری بیش از ۳۰ هزار سال تخمین می زنند. در میان موسیقی‌دانانی که در این عرصه نقش آفرینی کرده‌اند می‌توان ‌به هوشنگ ظریف اشاره کرد. او نوازنده و مدرس‌ ساز تار و ردیف‌دان دنیای موسیقی بود که فعالیت های زیادی در راستای شناساندن موسیقی ایرانی به اقصی نقاط جهان داشت و در داخل کشور نیز از هر فرصتی برای آموزش و رشد هنرجویان استفاده می کرد.

زندگینامه استاد هوشنگ ظریف

هوشنگ ظریف در ۱۳۱۷ خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود. او پس از گذراندن دوران ابتدایی وارد هنرستان موسیقی شد. استفاده از محضر اساتیدی همچون روح الله خالقی، جواد معروفی، حسین تهرانی و موسی معروفی، سبب شد تا مسیر آینده هوشنگ برای همیشه روشن شود. این هنرمند پس از اتمام تحصیلات عالیه خود عازم هنرکده موسیقی شد و در ۱۳۳۷ خورشیدی به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد و فعالیت خود را به عنوان نوازنده و تکنواز در گروه‌های مختلفی مانند ارکستر موسیقی ملی، ارکستر صبا و... شروع کرد. او در دوره عالی هنرکده موسیقی از محضر استاد علی اکبر خان شهنازی جهت فراگیری ردیف بهره مند شد. هوشنگ ظریف از  ۱۳۴۲ خورشیدی به مدت ۱۷ سال به تدریس تار در هنرستان موسیقی پرداخت. ظریف در منصب تکنواز، در گروه‌های معتبری همچون ارکستر صبا و ارکستر موسیقی ملی بارها پا به صحنه اجرا نهاد و از خود آثار ماندگاری را برجای گذاشت.

نقش پررنگ ظریف در اعتلای موسیقی اصیل ایرانی

هوشنگ ظریف نقشی پررنگ و جایگاهی رفیع در ماندگاری و اعتلای موسیقی اصیل ایرانی دارد. او تبحر ویژه ای درموسیقی داشت و به یادگیری تخصصی ساز مورد علاقه‌اش یعنی تار پرداخت. تنبک هم یکی از سازهای اصلی ظریف بود که مهارت زیادی در نواختن آن داشت. سه تار نیز از جمله علایق او به شمار می رفت، به طوری که در ۲۰ سالگی یکی از بهترین نوازندگان در سطح کشور شناخته شد. راه‌اندازی آموزشگاه موسیقی به وسیله ظریف از جمله کارهایی بود که به سرانجام رساند. تدریس در هنرستان موسیقی در ۱۳۴۲ خورشیدی منجر شد تا شاگردان بسیاری را در این راه رشد و پرورش دهد. حسین علیزاده، ارشد طهماسبی، محمد شجاعی و داریوش طلایی از جمله شاگردان و چهره های نام آشنای عرصه موسیقی هستند. هوشنگ ظریف در خاطره‌ای در دفاع از شاگردانش گفته است: «من هیچوقت مانع هرگونه خلاقیت هنرجوها نشده‌ام. هر کس طرز تفکر و نگاه خودش را دارد و باید داشته باشد. هر وقت مورد مثبتی در مورد شاگرد می‌دیدم سعی کردم ساده از کنارش رد نشوم. مثلا وقتی دیدم شاگردم مرحون شهریار فریوسفی که متاسفانه خیلی زود فوت شد، کتاب اول هنرستان را در عرض سه ماه زد به آقای دهلوی گفتم این بچه را تشویق کنید و حمایت بشود. خودم هم خیلی حواسم به او بود. بعدها هم که نوازنده بسیار خوبی شد و هر نتی را می‌دید آنی می‌زد و چقدر خوب می‌زد.»

فعالیت ظریف در زمینه موسیقی

هوشنگ ظریف به عنوان تکنواز، سال‌های متمادی در ارکسترهای متعددی در برنامه‌های سازمان رادیو و تلویزیون ملی که وابسته به وزارت فرهنگ و هنر بود، به همکاری پرداخت. همچنین با گروه استاد فرامرز پایور سفرهای زیادی را به گوشه و کنار اروپا و آسیا داشت و با اجراهای حرفه‌ای خود نقش مثبتی در شناساندن موسیقی ایرانی ایفا کرده‌است. ظریف در حدود ۲۰ سال هم در داخل کشور و کشورهای دیگر دنیا به نوازندگی تار پرداخته که بیشتر آن اجراها با همراهی ارکسترهای وابسته به وزارت فرهنگ و هنر وقت بوده است. او در سال‌های فعالیتش در زمینه موسیقی با همراهی  ارکسترهای موسیقی سنتی، در شهرهای مختلف ایران و کشورهایی چون آمریکا، شوروی، کانادا، ژاپن، فرانسه، انگلیس، آلمان غربی، ایتالیا، مصر، تونس، مراکش، الجزایر، هندوستان، پاکستان، ترکیه و تمام کشورهای اروپای شرقی به اجرای برنامه پرداخت. ظریف در ۱۹۷۳ میلادی و در راستای اجرای آموزشی، چندین اجرا را در دانشگاه‌های آمریکا داشته است. همچنین در فستیوال‌های زیادی همچون فستیوال موسیقی شانکار لعل در هند و یا فستیوال موسیقی فرانسه در ۱۹۷۵ میلادی شرکت داشت. او فعالیت‌های خود را به طور حرفه ای ادامه داد و اوج آن کنسرت‌هایی بود که در شهر وین اتریش، مهد موسیقی و فرهنگ اروپا، برگزار کرد و باعث اشاعه سریعتر موسیقی ایرانی شد. همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شد، گرچه ساز تخصصی او تار بود اما سه تار و تنبک را هم خوب می‌شناخت و در هر۲ درجه استادی را دارا بود.

آثار برجای مانده از هوشنگ ظریف

هوشنگ ظریف، کتابی را با همکاری استاد حسین تهرانی با نام آموزش تنبک به رشته تالیف درآورد که در آن مِتد نوازندگی تنبک را تشریح کرده است. کتاب دیگری نیز تحت عنوان ردیف آوازی موسیقی سنتی ایران که در آن به تصحیح ردیف‌های آوازی محمود کریمی پرداخته، منتشر کرده است.

آثار صوتی بسیار زیادی از ظریف در گنجینه موسیقی ایران موجود است که تعداد زیادی از ارکسترها و تکنوازی‌های او که در شهرها و کشورهای مختلف یا در رادیو و تلویزیون ملی اجرا کرده اند، شامل می‌شود. مجموعه‌ تکنوازی‌های وی همچون دشتی و اصفهان، همچنین همنوازی‌های متعدد او به همراه استاد پایور، اجرای گوشه‌هایی از ردیف موسی خان معروفی و... از جمله آثار باقی مانده از ظریف است. آثار مکتوبی همچون کتاب دستور مقدماتی تار، نت نگاری و ویرایش کتاب‌هایی در مورد اساتید مانند جلیل شهناز، فرهنگ شریف، لطف الله مجد و ابراهیم سرخوش، همچنین کتاب مجموعه قطعات تالیفی خود او  از جمله آثار مکتوب استاد ظریف به شمار می روند.

حسین علیزاده درباره هوشنگ ظریف در زمینه آموزش گفته است: «نکته بسیار مهم این است که همیشه استاد ساز، الگو است. یعنی همانطور که استاد در مقابل شاگرد نشسته است، شاگرد تمام حرکات و تکنیک‌های معلم را حتی به صورت ناخودآگاه ضبط می‌کند. اگر این الگو درست باشد شاگردان هم خوب بار می‌آیند. مساله مهم این است که تکنیک هوشنگ ظریف در آن زمان همیشه از نظر انگشت‌گذاری و مضراب زبانزد بود و می‌شود گفت که سمبل بود و هیچ‌وقت نوازنده خموده‌ای نبود بلکه نوازنده‌ای بود سوار به ساز و ما در جوانی از این تیپ خوشمان می‌آمد. همه بچه‌های هنرستان که سازی غیرتار می‌نواختند علاقه داشتند که بیایند سرکلاس ما بنشینند و نواختن آقای ظریف را تماشا کنند. ایشان نه تنها زیبا می‌نواخت، حتی پشت تار زیبا می‌نشستند و وقتی ساز به دست می‌گرفتند زیبایی خاصی به همراه حس خوب داشتند. ایشان به دلیل اینکه تکنیک‌ها را خوب وارد بودند، بسیار سخت می‌گرفتند در صورتی‌که بسیار معلم مهربانی بودند؛ اما اصلا نمی‌شد از دست ایشان در رفت و هیچ چیز را آسان نمی‌گرفتند و خیلی بر شاگردان سخت‌گیر بودند و وقتی که شاگردی کار می‌کرد با علاقه تمام وقتش را می‌گذاشت و با شاگرد کار می‌کرد و آنها را تشویق می‌نمود.»

سرانجام هوشنگ ظریف

هوشنگ ظریف نوازنده تار، ردیف‌دان و مدرس موسیقی پس از سال‌ها فعالیت در این عرصه سرانجام در ۱۷ اسفند ۱۳۹۸ خورشیدی چشم از جهان فروبست.