کارآفرینی به عنوان یکی از مولفه های مهم در اقتصاد مقاومتی مطرح شده است. تحریم های شدید اقتصادی و محدودیت های کسب وکار داخلی و ارتباطات خارجی، شرایطی را فراهم ساخت تا یکبار دیگر تفکر ناب ایرانی پا به عرصه وجود گذارد و راه حلی غافلگیرانه و اساسی را برای مقابله با این گونه فشارها ارایه دهد. عرصه ظهور تفکر اقتصادی بر پایه مقاومت که از طرف آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی ترسیم شده، بیانگر مجموعه تعاریف، شاخص ها و سیاست هایی است که اقتصاد ملی را برپایه شرایط فشار و تحریم و کاهش وابستگی ها به خارج بنا می کند و انعطاف پذیری را برای یک ملت به ارمغان می آورد. ایجاد شرایط کارآفرینی درون سازمانی، نوآوری و توجه به افراد داخل سازمان و بالا بردن انگیزه تلاش و کوشش آنها همگی مصداق های کارآفرینی سازمانی و یکی از مهم‌ترین عناصر اقتصاد مقاومتی تلقی می شوند.

دستیابی ایران به اقتصاد نخست در منطقه

ایران دستیابی به اقتصاد نخست منطقه را به عنوان یکی از اهداف خود در افق ۱۴۰۴ خورشیدی در نظر گرفته است، از این رو می تواند از ظرفیت ها و مزایای این بخش در جهت بهبود شرایط اقتصادی و دستیابی به اهداف اقتصادی خود بهره گیرد. از طرفی کارآفرینی در بندهای یک، پنج و ۲۰ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از طرف مقام معظم رهبری نیز مورد توجه قرار گرفته است. کارآفرینی به عنوان یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین موضوعات دنیای امروز و محرکه اصلی توسعه اقتصادی محسوب می شود و نقش آن در نوآوری یا ایجاد فضاهای جدید کسب وکار بر همگان روشن است. موضوع اقتصاد مقاومتی به وسیله مقام معظم رهبری در ۱۳۸۹ خورشیدی مطرح شد که بر اساس آن اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها و تاکید بر مزیت های تولید و تلاش برای خود اتکایی است. در واقع هدف اقتصاد مقاومتی بازسازی و احیای اقتصاد ملی محسوب می شود. توجه به این مهم که کارآفرین و کارآفرینی از لوازم بالقوه توسعه و حرکت به طرف پیشرفت و ترقی است، می تواند بسیار بحث انگیز و مورد تحلیل باشد.

هر جامعه ای سه رکن اساسی با نام های فرهنگ، سیاست و اقتصاد دارد. بنابراین اقتصاد در تبعیت از فرهنگ عمل می کند. بنابراین تا فرهنگ مقاومتی نباشد، اقتصاد هم مقاومتی نخواهد شد. پس این ۲ با هم در یک ارتباط طولی هستند. فرهنگ اقتصاد نیز همچون فرهنگ سیاست به مجموعه باورها، ارزش‌ها، رفتارها و نمادها درحوزه ثروت گفته می شود که با تغییر یا تحول آن، اقتصاد مقاومتی نیز دچار تغییر خواهد شد. پس هرگونه تحول مثبت یا منفی در فرهنگ سیاست، تأثیر مستقیمی براین حوزه دارد.  

فرهنگ سازی کارآفرینی

نقش کارآفرین در توسعه صنعتی، اقتصادی و ایجاد اشتغال در جامعه باید به صورت یک باور همگانی وجود داشته باشد و این اعتقاد به وجود آید که در دنیای امروز و در جامعه اطلاعاتی، رشد و توسعه اقتصاد دانش محور از طریق نوآوری و خلاقیت امکانپذیر است. در واقع هرچه ارزش‌ها و عقاید موجود در جامعه، افراد را به کار، تولید مداوم، فکر و اندیشه خلاق، یادگیری و کسب دانش فرابخواند در آن جامعه فرهنگ کارآفرینی اشاعه یافته و درون افراد نهادینه می شود یا به عبارتی در این جامعه افراد بیشتری دست به خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی می زنند و افراد کارآفرین بیشتری موفق می شوند که ایده های نوین خود را در جامعه محقق سازند.

آثار ارزشمند کارآفرینی در جامعه

کارآفرینی و کارآفرینان منشأ آثار ارزشمندی در جامعه هستند که در ادامه به آنها اشاره می شود. میان کارآفرینی و اشتغال ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد؛ به طوری که هرگاه فعالیت‌های کارآفرینی در یک جامعه کند و آهسته شود، نرخ بیکاری آن جامعه افزایش خواهد یافت. کارآفرینی موجب توزیع متناسب درآمدها و کاهش اضطراب های اجتماعی می شوند. آموزش کارآفرینی، یکی از جنبه های مهم در گسترش آن به شمار می رود که مورد توجه ویژه کشورهای جهان واقع شده است. با توجه به مطالعات مختلفی که صورت گرفته ثابت شده که ویژگی های کارآفرینان، بیشتر اکتسابی است. دنیای امروزی در مسیری گام برداشته که کارآفرینان را به عنوان الگوی توسعه اقتصادی معرفی کرده و آموزش مهمترین و کلیدی ترین نقش در توسعه کارآفرینی را دارد.

در واقع کارآفرینی، فرایندی اکتسابی به شمار می رود و خانواده در شکل گیری این فرایند نقش اساسی را ایفا می‌کند. کارآفرینی و فعالیت های کارآفرینانه را می توان استفاده مفید و موثر از سرمایه های انسانی، علمی، فرهنگی و اقتصادی تعبیر کرد که مسیر توسعه، رشد و بالندگی کشور را در عرصه های مختلف هموار می کند. توجه ویژه به کارآفرینی در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نیز گویای این امر است و ضروری به نظر می رسد که کارآفرینی و حمایت از فعالیت های کارآفرینانه به عنوان یک اصل اساسی در رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی مورد توجه قرار گیرد و با ایجاد شرایط و زمینه حضور کارآفرینان در عرصه های مختلف و بهره مندی از فرصت های این بخش، زمینه تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی را فراهم آورد.

اقتصاد مقاومتی راهی برای مقابله با تحریم

نخستین بار در دیدار کارآفرینان با رهبر معظم انقلاب واژه اقتصاد مقاومتی در ۱۳۸۹ خورشیدی مطرح شد. ایشان در همین دیدار، اقتصاد مقاومتی را معنا و مفهومی از کارآفرینی معرفی و برای نیاز اساسی کشور به کارآفرینی نیز ۲ دلیل فشار اقتصادی دشمنان و آمادگی کشور برای جهش را معرفی کردند. در نظام اقتصادی مقاومتی مبتنی بر اندیشه سیاسی رهبر جمهوری اسلامی ایران، سازمان های دولتی می توانند کارکردهای اقتصادی کشور را به شکل کارآفرینی، افزایش تولید، صادرات، مدیریت مصرف، اصلاح شبکه توزیع، تسهیل در ایجاد و ... متبلور و متجلی کرده تا اندیشه جدید اقتصادی مبتنی بر اسلام را محقق کنند.

ایجاد شرایط کارآفرینی درون سازمانی، نوآوری و توجه به افراد داخل سازمان و بالا بردن انگیزه تلاش و کوشش آنها همگی مصداق های کارآفرینی سازمانی و یکی از مهم ترین عناصر اقتصاد مقاومتی تلقی می شوند. جامعه ای که در بستر کارآفرینی حرکت می کند، اجتماعی زنده، پویا و فعال است و به سادگی می تواند مشکلات و فشارهای بیرونی و درونی را تحمل کرده و پشت سر بگذارد. در جامعه کارآفرین خطرپذیری بسیار بالا و در عین حال امری طبیعی به نظر می رسد و از آنجایی که جامعه کارآفرین از آستانه تحمل بالایی برخوردار است از این رو دارای اقتصاد مقاومتی خواهد بود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی بر اساس آموزه های اسلامی می فرمایند: «سرمایه گذاری و کارآفرینی کاری بزرگ نوعی عبادت است. ایران امروز بیستر از هر زمان دیگر به کار و کارآفرین نیاز داد تا توسعه یابد و پیشرفت کند.» ایشان با اشاره به اهمیت کار و کارآفرینی از دیدگاه اسلام ایجاد اشتغال را علاوه بر جنبه ثروت آفرینی، نوعی زمینه سازی برای به کارگیری گنجینه استعداد انسانی دانسته و می افزایند ایران امروز به کارگاه بزرگ تلاش و ابتکار و نوآوری تبدیل شده است اما این واقعیت تنها گام اول از روند پیشرفت و سرافرازی کشور است. همچنین ایشان با اشاره به تحریم ها و فشارهای اقتصادی نظام سلطه خاطر نشان کردند که برای مقابله با این فشارها باید اقتصاد مقاومتی واقعی به وجود آوریم که معنای واقعی کارآفرینی نیز همین است.

ایجاد و توسعه بانک های خصوصی ویژه توسعه کارآفرینی و کسب وکارهای کوچک و متوسط، اصلاح قوانین و مقررات بانکی، اصلاح و بازنگری قانون کار با رویکرد کارآفرینی، اصلاح و بازنگری قوانین تجاری و مقررات صادرات و واردات با رویکرد کارآفرینی، آموزش کارآفرینی در مقاطع مختلف تحصیلی، توسعه پارک های علم وفناوری و مراکز رشد کسب و کارهای کوچک، کاهش بروکراسی اداری در سازمان ها و توسعه اتوماسیون اداری به منظور تسهیل و حذف مراحل اداری غیرضروری، حمایت از ایده های خلاق و نوآور توسط سرمایه گذاران و بخش خصوصی، مبارزه با مفاسد اقتصادی و مدیریت درست منابع ارزی،  استفاده حداکثری از زمان و منابع  و امکانات، جایگزینی درآمدهای نفتی با درآمدهای غیرنفتی و کاهش وابستگی به نفت،  استفاده از ظرفیت اجرای هدفمند سازی یارانه ها در جهت افزایش تولید، اشتغال، بهره وری و ارتقای شاخص های عدالت اجتماعی، مبارزه با مفاسد اقتصادی و مدیریت درست منابع ارزی و ... از جمله مواردی به شمار می روند که در جهت رفع موانع توسعه کارآفرینی جهت تحقق اقتصاد مقاومتی در ایران موثر هستند.

توسعه کارآفرینی در کشور ضمن فراهم آوردن زمینه رشد و توسعه پایدار، مسایل و مشکلات جاری از جمله فقر، نابسامانی اجتماعی و فرهنگی و بیکاری دانش آموختگان دانشگاهی را مرتفع خواهد کرد. دستیابی به رشد و توسعه اجتماعی به عنوان یک چشم انداز ملی مهم ترین آرزوی هر ملتی است اما تحقق چنین چشم اندازی نیاز به تدوین و اجرای راهبردهای اثر بخش دارد. توجه به آنچه مقام معظم رهبری درباره تحقق اقتصاد مقاومتی با محوریت کارآفرینی بیان می کند، می تواند جامعه اسلامی را به الگوی برتر در جهان امروز تبدیل کند و سلطه استکبارگران را نابود ساخته و تحرکات اسلامی مبتنی بر عدالت را در جامعه جهانی سازماندهی کند.

منابع:

۱. بررسی ابعاد و مولفه های اقتصاد مقاومتی جمهوری اسلامی ایران در اندیشه حضرت آیت الله خامنه ای، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال دهم، شماره .۴۶-۳۱

۲. حسین پور، داوود، رضائی منش، بهروز، محمدی سیاه بومی، حمید رضا (۱۳۹۵)

۳.  بررسی نقش کارآفرینی در رشد اقتصادی و توسعه پایدار، همایش ملی، کارآفرنی و مدیریت کسب و کارهای دانش بنیان، دانشگاه مازندران. ۵

۴.  بررسی رابطه بین شاخص های فرهنگ کارآفرینی در سطح دانشگاه با توسعه کارآفرینی دانشجویان دانشگاه آزاد اسالمی واحد شاهین دژ در سال تحصیلی ۹۱-