«از نراق تا ترکمنچای» عنوان کتابی است که به قلم «مجید پورشافعی» به رشته تحریر درآمده و به شرح احوال ملااحمد نراقی و حضور علما در جنگ‌های ایران و روس پرداخته است.

این کتاب ۱۴۹ صفحه‌ای که با شمارگان یک‌هزار نسخه از سوی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی منتشر شده و با قیمت ۱۲ هزار تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است،« بازخوانی پرده کوتاه و غمباری است که نشان می‌دهد چگونه انبوهی از مجاهدت‌ و صداقت‌ها بدون درک همه سویه و عاقبت اندیشی بخردانه به فرجامی دردناک و زیان‌بار انجامیده است.»

نویسنده کتاب مطالب خود را در سه بخش مجزا در شرح احوال ملااحمد نراقی، فتحعلی شاه و علما و جنگ‌های ایران و روس ارایه کرده و حاصل این روایت را در سخن پایانی همراه با سال‌شمار وقایع مطرح شده برای خوانندگان عنوان کرده است.

دردیباچه این کتاب آمده است: در بخش‌هایی از جنوب خراسان، آدم‌هایی عادت دارند که در خواب حرف می‌زنند و واگویه می‌کنند که گاه این واگویه‌ها نامربوط و گاه آیینه‌ای از واقعیت پریشان است و زیگموند فروید نیز روح آدمی را وحشی عنوان کرده که بی‌مهار و بی‌ادبانه می‌تازد.

آدمی در خواب خویشتن را از قیود اجتماعی رها می‌بیند و دست به کارهایی می‌زند که در بیداری سخت از آن‌ها گریزان است و شاید بتوان از منظر مولانا گفت تنگی کوی و گذرها، تنگی درک و دریافت و هاضمه فهم مردمان در واگویه وجود ندارد...

ایرانیان در جنگ با روس‌ها بارها پیروز شدند اما در گفت‌و گوهای سیاسی و در میدان دیپلماسی به سختی درمانده بوده‌اند و به گفته استاد عبدالحسین زرین‌کوب در مذاکره صلح رجال آگاه و فسادناپذیر و باخبر از دنیا حاجب بود و در بین اطرافیان خاقان (فتحعلی‌ شاه) از اینگونه کسان نبود.

بخش نخست این کتاب از خاندان ملااحمد نراقی، تحصیلات، آثار، اندیشه‌ها و یغمای جندقی نراقی و روایت عشق، نکوهش دنیا، فقهای بی‌عمل و بازتاب تجاوز روس‌ها در آینه اشعار نراقی سخن رانده است.

نویسنده عنوان کرده که ملااحمد نراقی فقیه، شاعر، عارف و مجتهد برجسته سده سیزده هجری قمری است که در بسیاری از شاخه‌های معرفتی دستی بر آتش داشته و در روزگار پرغوغای زیستش به گواه استاد تاریخی اثر ماندگاری را گذاشته است.

در قسمتی از این جستار عنوان شده که از ملااحمد نراقی آثار متعددی برجاست که از جمله آن می‌توان به اجتماع الامرو النهی، اساس الاحکام فی تنقیح عمد مسایل الاصول بالاحکام، خزاین به زبان عربی و فارسی، دیوان شعر فارسی، تذکره الاحباب و اسرارالحج به زبان فارسی اشاره کرد و در ادامه شرح مفصلی از مدرسه فکری و اندیشه‌های او ارایه کرده است.

بخش دوم این کتاب نیز حاوی شرح مفصلی از انگیزه حمایت علمای شیعی از فتحعلی شاه قاجار، خلق و خو و منش رفتاری این پادشاه قاجاری، سلوکش با رعیت و مشی علمی و ادبی و دینی وی، استقرار حکومت قاجار و برقراری امنیت در ایران از گذر بررسی تاریخی، فعالیت صوفیان، شیوخ و اخباریون در عهد فتحعلی شاه قاجار و جنگ‌های ایران و روس دارد.

نویسنده در این جستار کوشیده تا دیدگاه‌های ملااحمد نراقی را پیرامون حکومت‌گران وقتش به‌عنوان منظرگاه یک عالم مطرح کند و با استخراج نکات ارزنده از آثار این اندیشمند به شرح مفصل آن پرداخته است.

در بخش سوم کتاب جنگ‌های اول ایران و روسیه، قرارداد گلستان، اعلان جهاد علمای شیعی، جنگ‌های دوم ایران و روسیه و قرارداد ترکمان‌چای به صورت مبسوط و با جزئیات تاریخی برای خوانندگان ارایه شده و لایه‌های پیدا و پنهانی که در این جنگ‌ها به لحاظ سیاسی دنبال شده و در ضعف ایرانی‌ها با قراردادهایی که سراسر انفعال و خردبینی برای ایرانیان داشته را مطرح کرده است.

سخن پایانی این کتاب داوری پیرامون علل و انگیزه‌ها، ماهیت فتوای جهاد علمای شیعی و عملکرد جهادگران را بیان کرده اما نکاتی را در جمع‌بندی این مباحث ارایه داده که خالی از لطف نیست و یکی از آن‌ها فرجام اقدام علما به معاهده دردناک و شوم و زیانبار ترکمان‌چای است که ایران را از سرزمین شمالی رودخانه ارس محروم کرد و مورد دیگر اینکه انگلیسی‌ها از این رهگذر به مراد خودشان رسیدند و هزینه مالی و نظامی جنگ‌هایشان را ترمیم کردند.

سال‌شماری از جنگ‌های برهه سلطنت فتحعلی شاه قاجار در انتهای این کتاب آمده که امکان خوبی است که خواننده را در سهولت وقت و فهم و درک مطالب کمک می‌کند.

اقتصاد کوچه و گزارشی از پول ملی ایران، دستمزدها و هزینه‌های زندگی در برهه زمانی ۱۱۵۷ تا ۱۳۵۷ خورشیدی، در چشم دیگران و جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عهد قاجاریه، آتش در جام و نگاهی به تاریخ ایران و جهان، دیار من بسکاباد نیم بلوک قائنات و ارایه آداب و گویش و تبار شناسی از دیگر آثار منتشر شده «مجید پورشافعی» است.