کتاب خنیاگر روح نوشته میثم مرادی، اخلاق اجتماعی در ایران و جنبه‌های روانشناسی آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. همچنین به تعریف هنر و سیستم جاعلیت می‌پردازد و برای تقویت روح چند راهکار عملی پیشنهاد می‌کند.

خنیاگر یعنی نوازنده. ترکیب خنیاگر روح را پیر دوره‌گرد اما بی‌نیازی تصور کنید که نُت موسیقایی روح انسان را می‌داند و به دلایلی آن را برای همگان، فارغ از رنگ، نژاد، ملیت و از این قبیل عوامل می‌نوازد.

او مانند خورشید، بی‌منت نعمتش را به شما ارزانی می‌دارد، همچون مادری‌ست خیرخواه و مانند پدری‌ست که با تمام سخت‌گیری‌هایش صلاح‌تان را می‌خواهد. باید به نغمه‌ی او گوش داد. صدایی گوش‌نواز و گاهاً سخت و گوش‌خراش! اما تلخ و شیرین، این نوا، نوای حقیقت است و از آن گریزی نیست.

این کتاب که به پیرمرد نوازنده تشبیه شده است، دارای انعطاف بالایی‌ست؛ از ابعاد زمخت و سرسام‌آور اجتماعی، تا هنر لطیف و ظریف؛ درست همانند موسیقی پرفراز و فرود پیرمرد! کتابی مختصر ولی جامع، پیرامون مسائلی ظاهراً مجزا، اما در حقیقت منشعب.

خنیاگر روح صریح است. نه داستان است و نه شعر؛ نقد است و نقد؛ به همه‌چیز! به همه‌کس! مُشتی‌ست بر دهان بازی‌های سیاسی پنهان که در پشت پرده برای جان و نان مردم کشیده می‌شود. معرف و واسطه‌ای‌‌ست بین مردم حقیقی جامعه و هنر؛ پُلی محکم برای تصعید اخلاقیات فرد و در نهایت جامعه.

این کتاب کاملاً مختص حقایق انسان است. نه هستی‌شناسی و نه چیز دیگری خارج از وجود انسان‌ها؛ تمام بخش‌های کتاب به روح بشر ارجاع داده شده است. مثلاً فصل اول راجع به فراهم آوردن زمینه‌های آرامش روحی آدمیزاد است و یا فصل دوم که پیرامون پاکسازی و بازیابی روح اصیل آدمی‌ست. به همین ترتیب، می‌توان فصل سوم را درباره‌ی نقایص اکتسابی روح‌ هر فرد دانست که مجموعاً تبدیل به یک اجتماع شده. فصل چهارم و پایانی نیز مجموعه نکاتی در حیطه‌ی تقویت روح است.

در بخشی از کتاب خنیاگر روح می‌خوانیم:

یکی از موانع رشد فرهنگ، عجول بودن افراد اجتماع است. اشخاص جامعه‌ی شتاب‌زده، می‌خواهند بی‌درنگ، بدون تلاش و سختی و به راحتی به موفقیت برسند. اصطلاحاً می‌خواهند «راه صد ساله را یک شبه طی کنند». با هر تلنگری سرسختانه اراده می‌کنند ولی دریغ از ذره‌ای تلاش! باید با صراحت این قضیه را بگویم که مردم جهان سوم، اراده‌هایی پولادین و قدرتمند و راسخ دارند اما عمل کردن برایشان دشوار است. معنای این کار یعنی آن‌ها هدف ثابتی ندارند، فقط آرزو می‌کنند. همواره در آغاز به‌شدت پرانرژی، و در ادامه‌ی راه سرخورده از هدف هستند. اگر اقدامی نیز در راه این هدف انجام دهند، ده برابر آن آرزو می‌کنند. چون آرزو کردن نیازی به تلاش ندارد. آرزو کردن استراحت و یا حتی تفریح بیهوده است. جهان‌سومی‌ها بهترین برنامه‌ریزان دنیا هستند ولی این به منزله‌ی عمل کردن به آن برنامه‌ها نیست! هرکدامشان دو جهان موازی دارند؛ در یک جهان مطابق برنامه‌هایشان عمل می‌کنند، به موفقیت‌های شگرف می‌رسند و قله‌های دنیا را فتح می‌کنند؛ سپس از خواب خیالات می‌پرند و در جهان دیگر همچنان برنامه‌های جدید می‌ریزند و کار امروز را به فردا موکول می‌کنند!

وقتی از ابعاد فردی خارج شده و با دید وسیع‌تری به چنین جامعه‌ای بنگریم، اشخاصی را می‌بینیم که مأیوسند و هیچ امیدی به ادامه‌ی راه ندارند. چون تاکنون فقط آرزو و اراده‌ی بی‌عمل کرده‌اند و نه چیز دیگری. طبیعتاً چنین آدم‌هایی از تغییر هم می‌ترسند و نمی‌خواهند کاهلی را کنار بگذارند؛ پس خودشان را به کارهایی بی‌ارزش مشغول می‌کنند و سرگرم آن‌ها می‌شوند و به همین سبک زندگی دل‌خوش می‌شوند. غافل از اینکه این تفریحات هیچ مزیت دائمی و طولانی‌مدتی ندارند. نتیجه‌ دیگری که می‌گیریم آن است که چنین اجتماعی آینده‌نگری هم ندارد. جملگی این مشکلات، دست در دست همدیگر آسیب و ضربه‌ی بسیار مهلکی به تنه‌ی اجتماع وارد می‌کنند. ضرری جبران‌ناپذیر...

فهرست مطالب

مقدمه
فصل اول: عصر جاعلیّت (فریب‌کاران در پوستینی جدید)
بخش اول: ساختار کلی سیستم جاعلیّت
جاعل کیست؟ (ویژگی‌های یک جاعل)
کاسه‌ی داغ‌تر از آش
مثالی برای سیستم جاعل و مجعول
سبک زندگی روشنگران
جاعلان از کجا و از میان کدام قشر از مردم برخاسته‌اند؟
جاعل چگونه جاعل شد؟
بخش دوم: مقابله با سیستم جاعلیّت
اعتراف به بردگی
جهل‌زدایی
شناسایی جاعل‌ها
ورزش و سلامت جسمانی
تخریب گروه متملّق
چگونه به یک «روشنگر» تبدیل شویم؟
چه‌کار کنیم که اصلاً جاعلی به وجود نیاید؟
فصل دوم: هنر (میراث گمشده)
هنر چیست؟
معادله‌ی هنر و انسان
آیا هنر رو به افول است؟
موسیقی
فیلم و سینما
شعر
نقاشی
تأثیرات بی‌توجهی به هنر بر روح انسان
ابتذال‌دوستی در سلیقه‌ها
فصل سوم: تکدر فرهنگی (ملالت‌های فرهنگ)
مباحثه
انتقاد
ترجیح اشخاص به عقاید
مقاومت در برابر نوگرایی
شتاب‌زدگی
افراط
خودفریبی
غرور کاذب عمومی
دخالت در اعمال یکدیگر
حاشیه‌طلبی
فصل چهارم: تقویت روح (ورزش‌های روحی)
وابستگی
کنترل خشم
حرص و طمع
شهوت‌گریزی
انزوا
شادی و جدیت