کتاب برنامه‌ریزی فیزیکی ذخیره‌سازی اقلام ضروری در زمان بحران نوشتۀ شایان بابایی و فاطمه اعرابی مقدم، درباره طراحی انبار و ارزیابی عملکرد آن‌ها به همراه نمونه‌های کاربردی و ابزارهای حمایت کننده ‌است که جمع‌آوری جامعی از نتایج تحقیقات دانشگاهی در زمینۀ دسته‌بندی سیستماتیک ساختاری آن‌ها است.

در این اثر طراحی انبار، واکاوی گشته و در این میان ابزارها و تکنیک‌های مورداستفاده در طراحی آن‌ها بررسی شده است.

در کتاب برنامه‌ریزی فیزیکی ذخیره‌سازی اقلام ضروری در زمان بحران (physical planning for the reservation of essentioal items in time of crisis) تلاش شده تا از اصول مدیریت بحران در طراحی انبارهای ذخیره‌سازی اقلام ضروری ازجمله آب، غذا، دارو، پوشاک و سوخت استفاده شود. مساحت، ابعاد، فرم و محل قرارگیری، سرانه فضای مورد نیاز انبار و نوع اقلام ذخیره شده در شرایط گوناگون، ابعاد طراحی و اجرایی مختلفی را می‌طلبد. تاکنون محققان و صاحب نظران با تخصص‌های گوناگون، از زوایای خاصی به طراحی انبار پرداخته‌اند که سعی بر آن شده تا از تمامی ابعاد مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد.

در بخش اول کتاب به بیان تعاریف، مضامین، اهداف مدیریت بحران و حوزه‌های آن و اصطلاحات رایج در بحث بحران، مدیریت بحران، اصول برنامه‌ریزی، تعریف شهر، مدیریت شهری، محله و درنهایت به معماری و استحکامات دفاعی پرداخته می‌شود. در این راستا با تأکید بر نحوه طراحی تونل‌های لجستیکی به‌عنوان نمونه‌ای قابل‌پذیرش جهت طراحی سازه‌های زیرزمینی انبارها و پس ‌از آن به معرفی انبار و ملاحظات خاص مکان‌یابی انبار، انواع انبارها، اصول مدیریت بحران در انبارها (مواد غذایی، دارویی و...)، پرداخته شده‌ است. در ادامه به شرح مبسوطی از ملاحظات مرتبط با انبارهای اقلام اساسی؛ ازجمله ملاحظات طبیعی، اقتصادی، امنیتی - سیاسی، انسانی و غیره پرداخته‌ شده ‌است. در انتها نیز اهمیت و ضرورت مدیریت بحران در مدیریت حفظ اقلام ضروری برای هرچه کمتر کردن تلفات ناشی از کمبود نیازهای اولیه برای تداوم حیات، ذکر گردیده است.

بخش دوم کتاب به بررسی طراحی ساختمان در سبک‌های مختلف معماری، انواع فرم و ترکیب آن‌ها پرداخته است. تعیین فرم هندسی بنا، موقعیت و ابعاد بازشوها، نحوه دسترسی‌ها و پیش‌بینی فضای امن به‌صورت چند عملکردی برای هر ساختمان بسیار نقش تعیین‌ کننده‌ای در شرایط اضطراری دارد و موجب حفظ جان مردم و کاهش آسیب‌پذیری و مدیریت بهینه در شرایط بحران می‌گردد.

بخش سوم کتاب به بررسی سند چارچوب و راهنمای طراحی شهری، معماری بیرونی و داخلی انبار، طراحی و اجرای فضاهای داخلی و نحوه ارتباط آن‌ها با یکدیگر و ارتباط ساختمان با اطراف، انواع حجم ساختمان، انواع فرم و سازماندهی، و هر آنچه مربوط به پلان ساخت انبار می‌شود، پرداخته شده که بررسی این عوامل به این علت مهم و حیاتی است که هر انبار باید به ضرورت کارکرد خود و محیطی که در آن ساخته می‌شود سازمان‌دهی فضایی، فرم، پلان و دیگر عوامل به صورت جداگانه مطالعه شود تا هر یک به تنهایی نوعی از انبار بهینه برای کارکرد مخصوص به خود باشد. لذا باید توجه داشت که نمی‌توان فرمی ثابت را به‌عنوان طراحی مخصوص انبار تلقی نمود و در همه شرایط از آن استفاده کرد.

در بخش چهارم کتاب پلان داخلی انبار برای تسهیل در انبارداری و حفظ و نگهداری کالا بررسی شده و مواردی را که در مواقع بحرانی باید در سریع‌ترین زمان ممکن به دست افراد خسارت دیده رسانده شود، مورد توجه قرار گرفته است. در بسیاری از موارد استقرار نامناسب یا عدم پیش‌بینی‌های کارشناسانه در زمینۀ طراحی پلان انبار اقلام اساسی و ضروری بر حسب فرم، شعاع عملکرد، حساسیت، سازگاری، نظام ارتباطات، نفوذپذیری، گردش کار، انبارگردانی و سایر موارد، خسارات و تلفات را مضاعف نموده و ضربات سنگینی بر پیکره جامعه بحران‌زده وارد می‌آورد.

بخش پنجم به بررسی مساحت انبار و ارتباط مساحت با جمعیت ساکن محله و از طرفی نحوه توزیع کالا در زمان بحران پرداخته است، این مهم از این بابت مورد توجه و مطالعه قرار گرفت که در زمان بحران مردمی که دچار سانحه شده‌اند از لحاظ روحی و روانی به هیچ عنوان شرایط ثابتی ندارند از این رو نباید انتظار داشت که توزیع کالای ضروری که لازمه‌ی تداوم حیات افراد است را با شیوه‌هایی معمولی و طبق روال عادی بدست آن‌ها رساند.

در بخشی از کتاب برنامه‌ریزی فیزیکی ذخیره‌سازی اقلام ضروری در زمان بحران می‌خوانیم:

برای شهر تعاریف مختلفی را می‌توان ارائه داد: تعاریف عددی، تعاریف حقوقی، تعاریف تاریخی و جز آن؛ ولی نکته اینجاست که با ارائه هر تعریف از این نوع در حقیقت، بر پاره‌ای از ویژگی‌های شهر تأکید می‌شود و شاید تعاریفی از این‌ دست، پیش از آنکه گره‌ای بگشایند گمراه‌ کننده باشند. به نظر می‌رسد مفهوم شهر به‌اندازه خود آن، پیچیده، غیرثابت و چند بعدی است. «شهر؛ مجموعه‌ای از ترکیب عوامل طبیعی، اجتماعی و محیط‌های ساخته شده به‌ وسیله انسان است که جمعیت در این مجموعه به صور منظمی درآمده و آداب ‌و رسومی را برای خود ابداع کرده‌اند.»

«لایه‌هایی از محیط‌های خلق شده و اشکال اجتماعی هستند که فضای طبیعی را دگرگون می‌سازند و روی آن جای می‌گیرند؛ با گذشت زمان انباشته می‌شوند و همگی در کنار هم فضای شهری را می‌سازند. بدین ترتیب، شهر پدیده‌ای اجتماعی - مکانی با بعدی زمانی است که ذاتی اما مدنی است. شهر «محصولی از زمان» است، «خلقتی است تاریخی»، دربرگیرندۀ تاریخ و بدین علت، خود «فرآیندی است تاریخی».

شهر مکان زندگی مردمی است که تحرک، رمز تشکیل و توسعه و استمرار آن است. تحرک در فضای اجتماعی و اجتماعی _ فرهنگی، تحرک در فضای اقتصادی و اقتصادی _ اجتماعی و تحرک در فضای مکانی. این تحرک‌ها در تمامی مکان‌های شهر و سرزمین آن اثر ملموس می‌گذارد و سازندۀ شکلی جدید از معادله‌ای می‌شود که هیچ‌گاه پایدار نمی‌ماند.
تمامی تعاریف پیش‌گفته بر نکته‌ای واحد تکیه‌ دارند و آن؛ محیط‌ها یا لایه‌های متفاوت و درگیر ساخت فضای شهری است.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات و تعاریف
فصل دوم: نمونه‌های خارجی و داخلی از انبارهای ذخیره‌سازی اقلام ضروری
فصل سوم: معماری انبارهای اقلام اساسی و ضروری
فصل چهارم: برنامه ریزی فیزیکی ساخت انبار
فصل پنجم: محاسبه سطح و سرانه ساختمان انبار