جواهر آقاجانی در کتاب بر ساحل اندیشه، به بررسی مفهومی برخی اصطلاحات و موضوعات فرهنگی و اجتماعی و اجرای فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر پرداخته است.

بیشتر آدم‌ها هنوز آفریننده خود؛ خدا را خوب نشناخته‌اند و علت این همه جنگ‌ها و دعواها و تحقیرها و نژادپرستی‌ها، و همه حوادثی که در طول تاریخ اتفاق می‌افتد را به علت تفکر نکردن نمی‌دانند و در کل جهان با آمدن این همه پیامبر و کتاب آسمانی و دانشمندان زمان، هنوز بعضی از انسان‌های امروز نه خدا را خوب شناخته‌اند و نه جنس یکدیگر را و بعضی‌ها خود را هم نشناخته‌اند و در هر عصری، از زمان حضرت آدم تا به امروز عده کمی به خدا و احکام الهی پایبند بوده‌اند و بزرگ زمان خود شده‌اند.

درصد بیشتری از آدم‌ها پیدا می‌شوند که ساده‌ترین مسائل زندگی خود را نمی‌دانند و هر چه زمان می‌گذرد با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی، متأسفانه هویت انسان به معنای ارزش و اخلاق انسانی در جوامع گوناگون کمرنگ می‌شود و شاید از لحاظ مادی خیلی‌ها در سطح بالا و در زمینه علم تئوری در مدراج عالی، ولی از لحاظ انسانیت ارزش و اعتباری ندارند.

در این کتاب نویسنده کوشیده‌ به بررسی مفهومی بپردازد و از زبان ساده استفاده نموده‌ تا مورد استفاده خاص و عام باشد منظور از عام، عموم مردم است؛ زیرا خداوند مانند ما جدا نمی‌کند و در نظر خدا خاص و عام یکی است و با ارزش‌ترین انسان‌ها در نزد پروردگار پرهیزکارترین آنهاست و هر کس توانست در ساختن شخص خود موفق باشد و در اصل مانند انسان در رفتار و کردار و گفتار باشد او بهترین موجودات عالم است.

در بخشی از کتاب بر ساحل اندیشه می‌خوانیم:

ای مشرقی‌ها و‌ای مغربی‌ها، بدانید خدا ناظر بر اعمال ماست. او می‌بیند و می‌داند. «لا تدرکه ابصار و هو یدرک الابصار» که در روی زمین چه می‌گذرد. می‌داند چه بر سر بی گناهان عالم می‌اید. می‌بیند که چه خون‌هایی ریخته می‌شود می‌داند چه بی‌عدالتی‌هایی در جهان صورت می‌گیرد و می‌داند که دین خدا را چگونه مورد سوء استفاده و تمسخر قرار می‌دهند. هم داناست و هم بیناست. و هم شنوای دعای مظلومان. ‌ای ظالمان،‌ای خون ریزان و‌ای حیوان صفتان، چه بسا از حیوان پست تر و‌ای کسانی که در روی زمین به قدرتنمایی مشغولید و از خدا نمی‌ترسید زیرا اصلاً خدا را نمی‌شناسید. زیرا تعقل نمی‌کنید و نادانید و مانند بی خردان عمل می‌کنید. تاکی می‌خواهید ادامه دهید تا کی می‌خواهید انسان‌های معصوم و بی گناه را بکشید؟ تا کی می‌خواهید زور آزمایی کنید. مگر شما عمر دراز دارید. مگر قصد مردن ندارید مگر پیر و فرتوت نشده اید.

روزی باید جواب اعمالتان را به خداوند بدهید. خدا می‌تواند انتقام همه خون‌های ریخته شده به دست شما را بگیرد، این مهلت خدا شما را مغرور نسازد. که خداوند بزرگ ازشتابزدگی در کارها پاک و منزه است. و از پایمال شدن خون بی گناهی چرا بهراسد، که او انتقام گیرنده سخت است. در کمین شما در فرصت مناسب نشسته است. همانطور که در کمین مانند شما در طول تاریخ نشست. و نابود شدند چرا عبرت نمی‌گیرید؟ دیدید که خداوند چگونه خوار و ذلیلشان کرد، البته در دنیای دیگر که شما آن را نمی‌پذیری عذابش چند برابر است. شما هم بدتر از آنان خواهید مرد. این خبر را به شما بدهم در آینده نزدیک تمام مردم جهان برعلیه شما شورش می‌کنند و شما را از صحنه روزگار محو خواهند کرد. پس بترسید از عذاب خدا که بسیار نزدیک است. و این را بدانید دین اسلام پیروز است و منتقم خون مظلومان عالم مهدی (موعود) در راه هست. (پس منتظر باشید ما هم منتظریم).

فهرست مطالب
سرآغاز
فصل اول: توصیف شهادت
مفهوم شهادت
انتقاد از جامعه ایران
وصف شهادت
شهادت
فصل دوم: دانش و توصیف دانشمند
ز گهواره تا گور دانش بجو
مفهوم علم و انواع آن
توصیف علم و دانش در نگاه نویسنده
انتقاد نویسنده
توصیف عالمان بی عمل
انتقاد از عالم بی عمل دریک جامعه
سخن دانشمندان الهی
شعر در وصف علم و دانش
فصل سوم: حجاب و مفهوم واقعی پوشش و معنای جلباب در قرآن کریم
مفهوم حجاب و پوشش و چند انتقاد
انتقاد از پوشش در جوامع مسلمان
مفهوم حجاب از دیدگاه قران کریم
تفسیر آیه به قلم نویسنده
تفسیرکلمه جلباب درقرآن
اشعاری در مورد حجاب
فصل چهارم: موسیقی وآرامش
موسیقی
مفهوم موسیقی
تاریخچه موسیقی
اهداف موسیقی
فصل پنجم: مفهوم عشق و رنگ آن و تفاوت آن با هوس
مفهوم عشق
انواع عشق
راه‌های ورود به عاشقی
تفاوت عشق با هوس
رنگ و بوی عشق
توصیف عشق
درموردحال عشق از نگاه آخر صاحب قلم
فصل ششم: مسئول و تفاوت آن با رئیس و مفهوم آن
مسئولیت
انتقاد از ایران
اهداف مسئول
فصل هفتم: مفهوم آراستگی و آرایش و زینت در جنس زن و مرد
مفهوم آراستگی
انتقاد از جوامع مسلمان
فصل هشتم: ماه محرم و مفهوم آن
چند انتقاد از برگزاری ماه محرم
فصل نهم: مفهوم خودسازی و کنترل هوای نفس و ارزش آن در زندگی
مفهوم تهذیب نفس
هدف پیامبران الهی
مراحل خود سازی و تربیت نفس و نتایج ره آورد خودسازی
فصل دهم: مفهوم فرهنگ و تبادل فرهنگی و تعبیر آداب خرافی
مفهوم فرهنگ
انتقاد از یک فرهنگ غلط در جامعه ایران اسلامی
تفاوت‌های فرهنگی در مناطق کشور ایران و انتقاد از فرهنگ‌های خرافی و افراطی در ایران
فصل یازدهم: دشمن و دشمن شناسی و علل جنگ و خون ریزی
مفهوم دشمن
انواع دشمن
معیار دشمنی با پیامبران الهی
علل جنگ‌ها و خونریزی‌ها در دنیای کنونی
فصل دوازدهم: زن و مقام مادر و ارزش آن در زندگی
مقام زن
مقام مادر
تفاوت بین زنان ومردان
فصل سیزدهم: سیاست و تفاوت آن با تدبیر سیاسی
مفهوم سیاست و تفاوت آن با تدبیر سیاسی
چنان که گوته می‌گوید
روش سیاست‌های حکیمانه و تدبیر سیاسی صادقانه حضرت علی (ع)
فصل چهاردهم: نقش پیامبران و امامان الهی (اهل بیت اطهار) در هدایت انسان و ولایت آنان بر زمین و وظایف روحانیت در تبلیغ اسلام
فلسفه خلقت و بعثت پیامبران و آمدن امامان الهی
انتقاد ازبعضی از روحانیون
وظایف روحانیت
هماهنگی دین و سیاست
فصل پانزدهم: خانواده و نقش محیط آموزشی در مهارت آموزی
مفهوم خانواده
راه شاد نمودن و پندهای جاویدان درخانواده
خانواده متعادل
ضرورت روابط خانوادگی و فامیلی و مشکلات آن
درمورد تعاون با خویشاوندان و فامیل می‌فرمایند
فصل شانزدهم: نقش گناه و آثار سوء آن در زندگی و نقش فقر در آن
مفهوم گناه
مفهوم گناه در قرآن کریم
انواع گناهان کبیره
انواع گناهان صغیره
حقیقت گناه و اثر آن بر روح و روان انسان
نیایش اما م علی (ع)
پرهیز از غیبت و بدگویی
ریشه عوامل گناه
انتقادها
گناه خود ارضایی و درمان آن
عوارض خود ارضایی
درمان خود ارضایی
پیشنهاد به مسئولان برای کم شدن گناه
"به انضمام یک مقاله"
دفاع از مظلومین عالم و امر به معروف و نهی از منکر
سرآغاز
در ستایش پروردگار
عشق
در وصف پیامبران و کتب آسمانی (تورات، انجیل، زبور داود، قرآن)
دعوت مردم مشرق و مغرب به دین اسلام
سخنی با زنان و دختران مشرق و مغرب زمین
سخنی با حاکمان اسلام (خاصا عربستان سعودی)
دفاع از مظلومان و کشته شدگان راه خدا در کل جهان
امید وصال
خاطره
سخنی با محبوب قلبم
اشاراتی به چند سوره قرآن
فهرست منابع