از جمله وقایع مهم و تأثیرگذار قرن گذشته، انقلاب اسلامی ایران است. انقلابی که نه تنها از نظر تئوری با آن‌چه به عنوان چارچوب‌های ضروری برای انقلاب شناخته می‌شد، متفاوت بود؛ بلکه از نظر حوزه جغرافیایی که در آن رخ داده بود نیز قابل پیش‌بینی نبود. از همه مهم‌تر، قید دینی آن بود که به آرمان‌های این انقلاب، کیفیتی متفاوت از دیگر انقلاب‌ها در جهان می‌بخشید.

نویسنده این کتاب با اتکا به نظریه‌های انقلاب، جنبش‌های اجتماعی تونس و مصر را از نوع انقلابی تلقی کرده، زیراکه به تحولات انقلابی سیاسی و اجتماعی منجر شدند. همان‌گونه که این جنبش‌ها بخش‌هایی از هر دو جنبش کلاسیک و مدرن را در خود دارند، ماهیت انقلاب‌های حادث در این دو کشور نیز در حدفاصل دو دسته انقلاب‌های کلاسیک و مدرن جای می‌گیرد. همانگونه که در مورد انقلاب اسلامی، بسیاری از نظریه‌پردازان آن را به عنوان آخرین انقلاب بزرگ در سال‌های پایانی قرن بیستم معرفی کردند و وقوع انقلاب‌ها را با این سبک و سیاق در دهه‌های اخیر مردود شمردند. اگر چه انقلابی به سبک انقلاب‌های کلاسیک در دهه‌های اخیر در کشورهای جهان به وقوع نپیوست، ولی انقلاب‌هایی به سبک دیگر رخ دادند که نمونه آن‌ها را می‌توان در انقلاب‌های مخملی اروپای شرقی، انقلاب‌های رنگی آسیای میانه و اخیراً در تحولات و جنبش‌های انقلابی به سبکی خاص در کشورهای عربی مشاهده کرد. تحولات جهان عرب، بی‌شک نظر پژوهشگران و نظریه‌پردازان انقلاب را به خود جلب کرد، چرا که این رویدادها از یک سو در زمانی رخ داده‌اند که دیگر انتظار وقوع انقلاب و تحولات از این دست در جهان وجود نداشت و از سوی دیگر این انقلاب‌ها دارای ویژگی‌های خاص و منحصر به فردی هستند که بی‌شک تئوری‌های فعلی انقلاب قادر به تبیین آن‌ها نخواهند بود.

فهرست مطالب
مقدمه
پیشگفتار
بخش اول: چارچوب نظری
فصل اول: چارچوب نظری انقلاب‌ها
گفتار اول: تعاریف انقلاب و انواع آن
بهره اول: تعریف انقلاب
بهره دوم: ویژگی‌های اساسی انقلاب (کلاسیک)
بهره سوم: انواع انقلاب‌ها
گفتار دوم: نظریه‌های انقلاب کلاسیک تا انقلاب اسلامی ایران
بهره اول: نظریه‌های کلاسیک انقلاب
بهره دوم: نظریه‌های مدرن انقلاب‌ها
1. نسل اول نظریه‌پردازی انقلاب، تاریخ طبیعی انقلاب‌ها 1940-1900
2. نسل دوم نظریه پردازی انقلابها، نظریه‌های عمومی انقلاب 1975-1940
1ـ2ـ تحلیل‌های مبتنی بر روانشناسی شناخت و نظریه ناکامی ـ پرخاشگری
2ـ2ـ تحلیل‌های مبتنی بر نظریه‌های جامعه شناختی (ساختارگرا ـ کارکرد‌گرا)
3ـ2ـ تحلیل‌های مبتنی بر علوم سیاسی
4ـ2ـ تحلیل اقتصادی انقلاب‌ها
3. نسل سوم نظریه‌پردازی انقلاب‌ها: نظریه‌های ساختاری 1980ـ1970
گفتار سوم: نظریه‌های انقلاب بعد از انقلاب اسلامی
بهره اول: نظریه‌های مبتنی بر بازنگری در نظریه‌های موجود انقلاب
بهره دوم: ظهور نسل چهارم نظریه‌های مدرن انقلاب
1. رهیافت فرهنگی
2. نظریه انقلاب‌های اجتماعی جهان سوم جان فوران
3. نظریه معنویت‌گرایانه میشل فوکو
4. نظریه عرفانی یا ماوراء طبیعت‌گرایانه لیلی عشقی
گفتار چهارم: نظریه‌های انقلاب‌های رنگی
گفتار پنجم: انقلاب و پخش آن
بهره اول: نظریه پخش انقلاب
بهره دوم: اشاعه یا پخش انقلاب اسلامی
بهره سوم: موانع پخش یا اشاعه انقلاب اسلامی
فصل دوم: تحلیل گفتمان به مثابه روش
گفتار اول: نظریه گفتمان
بهره اول: گفتمان در ساحت مفهوم‌شناسی و نظریه‌پردازی
بهره دوم: مؤلفه‌های گفتمان
گفتار اول: پخش گفتمان
فصل سوم: مدل تحقیق
جمع بندی بخش اول
بخش دوم: انقلاب‌های عربی،
بیداری اسلامی شمال افریقا و نظریه‌های انقلاب
فصل اول: انقلاب‌های عربی (بیداری اسلامی)
گفتار اول: چیستی تحولات تونس و مصر
گفتار دوم: وجه ساختاری انقلاب‌های عربی
گفتار سوم: وجه گفتمانی انقلاب‌های عربی
فصل دوم: انقلاب‌های عربی و نظریه‌های انقلاب
گفتار اول: چگونگی وقوع انقلاب‌های عربی
بهره اول: چگونگی وقوع انقلاب در تونس
بهره دوم: چگونگی وقوع انقلاب در مصر
بهره سوم: مدل انقلاب‌های تونس و مصر
1. مدل انقلاب تونس
2. مدل انقلاب مصر
3. مدل تلفیقی دو انقلاب تونس و مصر
گفتار دوم: چرایی وقوع انقلاب‌های عربی
بهره اول: چرایی وقوع انقلاب در تونس
1. عوامل و زمینه‌های وقوع انقلاب تونس
1ـ 1ـ عوامل و زمینه‌های سیاسی ـ اجتماعی
2 ـ 1 ـ عوامل و زمینه‌های اقتصادی
2. نیروها و جریان‌های انقلاب تونس
بهره دوم: چرایی وقوع انقلاب در مصر
1. عوامل و زمینه‌های وقوع انقلاب مصر
1 ـ 1 ـ عوامل و زمینه‌های سیاسی، اجتماعی
2 ـ 1 ـ عوامل و زمینه‌های اقتصادی
2. نیروها و جریان‌های انقلاب مصر
گفتار سوم: مقایسه دو انقلاب تونس و مصر
بهره اول: انقلاب‌های تونس و مصر به مثابه تجلی گفتمان هویت‌گرا
بهره دوم: انقلاب‌های تونس و مصر به مثابه گفتمان عام الشمول
بهره سوم: اسلامیت در کانون انقلاب‌های تونس و مصر
بهره چهارم: گفتمان عربیت
بهره پنجم: نفی گفتمان‌های ایدئولوژیک غربی
بهره ششم: نفی گفتمان غرب‌گرایی و غرب به عنوان «دیگری»
بهره هفتم: گفتمان قانون‌گرایی و استبدادستیزی
بهره هشتم: کنش رفتاری و گفتاری میانه روانه و مسالمت جویانه
گفتار چهارم: تطبیق انقلاب‌های تونس و مصر با انقلاب اسلامی
بهره اول: شباهت انقلاب اسلامی و انقلاب‌های تونس و مصر
1. هویتخواهی اسلامی به عنوان دال مرکزی سه انقلاب
2. شکل‌گیری اراده جمعی و به چالش کشیدن گفتمان اقتدارگرایی؛ نتیجه دال مرکزی سه انقلاب
3. بیقراری ساختار اجتماعی و ساختار سیاسی در سه انقلاب
4. تعارض سه انقلاب با گفتمان‌های اقتصادی و سیاسی حاکم (مدرنیته)
5. استقلال خواهی در گفتمان سه انقلاب
6. عمومیت و شمولیت سه انقلاب
7. گفتمان خشونتپرهیزی در سه انقلاب
بهره دوم: تفاوت‌های انقلاب اسلامی و انقلاب‌های تونس و مصر
1. رهبری
2. ایدئولوژی
3. سازمان‌دهی
4. نظامسازی
گفتار پنجم: تولد نسل جدید انقلاب‌ها
فصل سوم: انقلاب‌های عربی و گفتمان اسلام سیاسی (بیداری اسلامی)
گفتار اول: عوامل و زمینه‌های پیدایش گفتمان اسلام‌گرایی (اسلام سیاسی)
بهره اول: رویارویی با گفتمان مدرنیسم
بهره دوم: شکست گفتمان‌های غیرمذهبی ملی‌گرا
بهره سوم: فقدان گفتمان مشارکت سیاسی
بهره چهارم: بحران خرده ‌بورژوازی
بهره پنجم: نابرابری‌های اقتصادی
گفتار دوم: دال‌های گفتمانی اسلام سیاسی انقلاب اسلامی
بهره اول: دال مرکزی اسلام‌گرایی انقلاب اسلامی
بهره دوم: دال‌های شناور
1. استکبارستیزی:
2. عدالتخواهی:
3. مردمباوری:
4. آزادیخواهی:
گفتار سوم: گفتمان اسلام سیاسی در تونس
بهره اول: گفتمان‌های رقیب اسلام‌گرایی در تونس
1. گفتمان غرب‌گرایی (فرانسوی):
2. گفتمان سکولاریسم:
بهره دوم: دال‌های گفتمان اسلام‌گرایی تونسی
1. مردم سالاری (اسلامی) در دولت اسلامی؛ به مثابه دال مرکزی:
2. حقوق بشر؛ به مثابه دال شناور:
3. آزادی عقیده و اندیشه؛ به مثابه دال شناور:
4. نفی خشونت؛ به مثابه دال شناور:
بهره سوم: نیروها و جریان‌های سیاسی اسلام‌گرا در تونس
بهره چهارم: ارزیابی وضعیت کنونی جریان اسلام سیاسی در تونس
گفتار چهارم: گفتمان اسلام سیاسی در مصر
بهره اول: رقابت‌های گفتمانی در مصر
بهره دوم: دال‌های گفتمانی اسلام‌گرایی در مصر
1. ابتناء سیاست بر شریعت؛ به مثابه دال مرکزی:
2. دال‌های شناور:
بهره سوم: نیروها و جریان‌های سیاسی اسلام‌گرا در مصر
بهره اول: گفتمان دین محور
بهره دوم: گفتمان سلطه ستیزی
بهره سوم: گفتمان عدالت‌محور
جمع بندی بخش دوم
نتیجه‌گیری
فهرست منابع