کتاب مرگ سرخ (موت الاحمر) نوشتهٔ نورمحمد انصاری دربارهٔ مرگ از دیدگاه قرآن می‌نویسد و به ما می‌گوید که بر اساس متن صریح قرآن بی‌گمان مرگ سرانجام همه آدمیان و واقعیتی گریزناپذیر است که هر انسانی سرانجام طعم آن را خواهد چشید.

اندیشه انسان درباره هستی و نگرانی آن‌ها به مرگ در روش زندگی آن‌ها تأثیر به سزایی دارد برای آنان که همه هستی انسان را با مرگ پایان‌یافته می‌‌دانند مرگ زشت و منفور است و آنانی که مرگ را سرآغاز زندگی بر‌تر و بهتر می‌‌دانند با گشاده‌رویی این سرنوشت حتمی خویش را می‌‌پذیرند و برای آنان تفاوتی ندارد که مرگ به سراغ آنان رود یا آنان به سراغ مرگ روند.

بشر در طول تاریخ واکنش‌های متفاوتی در برابر مرگ نشان داده‌ است. ‌گاه به جستجوی راهی برای جاودانگی پرداخته و گاهی نیز مرگ را انکار کرده است؛ چرا که انسان نمی‌خواهد مرگ را پایان همه چیز بداند. انسان این اشرف مخلوقات نیستی را برنمی‌تابد. «جستجوی آب حیات و آب حیوان، آب زندگانی، نوشابه بی‌مرگی، آب خضر، عین الحیات، نهرالحیات، چشمهٔ زندگانی، آب زندگی و دیگر باورهایی از این دست که در میان ادیان و ملل و ادبیات کشورهای گوناگون به دید می‌‌آید جملگی از کاوش‌های انسانی برای دست‌یابی به عمر جاویدان و گریز از مرگ حکایت می‌‌کند.»

هراس و ترس از مرگ و تلاش برای یافتن راهی برای غلبه بر آن چهار هزار سال پیش در اسطوره گیل‌گمش انعکاس یافته است. «چهار هزار سال پیش گیل‌گمش قهرمان بابلی در مرگ دوست خویش انکیدو، اندیشیده است: تاریک شده‎‌ای و صدایم را نمی‌شنوی به‌گاه مرگ آیا من هم‌چون انکیدو نمی‌شنوم؟ اندوه در قلبم راه نمی‌گشاید از مرگ می‌‌هراسم.»

گیل‌گمش کهن‌ترین اسطوره جهان، حماسه مرگ و زندگی است و سراسر آن کاوش و جستجوی قهرمانی است برای یافتن راهی در مسیر غلبه بر مرگ یا کشف راز و رمز آن و تلاشی است برای بی‌مرگی و حیات جاودانه و تلاشی که در فرجام به ناکامی منجر می‌‌شود. «در حماسه گیل‌گمش قدیم‌ترین تفکرات فلسفی، اندیشیدن به راز مرگ و زندگی، به نمایش گذارده شده است.» «و از نخستین تفکرات فلسفی در باب مرگ است که به سبک حماسی بیان شده است.»

این اسطوره علاوه بر اینکه مرگ هراسی و مرگ اندیشی و مرگ آگاهی بشر از گذشته‌های دور را نشان می‌‌دهد مبین این دغدغهٔ عام است که بشر از‌‌‌ همان آغاز در جستجوی اکسیری برای جاودانگی و بی‌مرگی بوده است اما به تجربه دریافته که جاودانگی در این دنیا ممکن نیست و با وجود اینکه نمی‌خواهد مرگ را پایان همه چیز بداند؛ آن را تعبیری در نحوه زندگی دانسته و به جاودانگی روح معتقد شده است.» «اساطیری که متضمن باور داشتن بی‌مرگی و زندگی پس از مرگ است واکنش عقلانی در قبال معمای هستی نیست بلکه بیانگر ایمان روشنی است که ریشه در غریزی‌ترین واکنش‌های بشری در برابر شگرف‌ترین تصورات دارد.»

سرّ مرگ قطعاً به هدفی منتهی می‌‌شود که تمام حوادث عالم اعم از خیر و شر در جهت تکامل آن هستند قول خداوند متعال که می‌‌فرماید: «أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا وَأَنَّکُمْ إِلَیْنَا لَا تُرْجَعُونَ» نه تنها ناظر بر هدفمند بودن این مراحل حیات است بلکه به تفکر و تدبر درباره مرگ و زندگی نیز به صورت مجاز و تلویحی اشاره دارد.

فهرست مطالب
فهرست
مقدمه
فصل اول
«مرگ و مفهوم آن»
۱-1 واژه شناسی مرگ
۲-1- تعریف مرگ
3-1 مرگ از منظر قرآن کریم
۱-3-1 انسانی با عمر ابد وجاودانه در این جهان وجود ندارد
۲-3-1 خداوند قادر متعال، مرگ را بر انسان مقدر ساخت
۳-3-1 انسان در دنیا زندگی می‌کند و در دنیا می‌میرد و از آن خارج می‌شود
۴-3-1 مرگ تحوّلی بسیار اساسی است که آدمی در آن حالت شبیه افراد مست، از خود بی خود می‌شود
3-1- 5 هیچ انسانی (کس) نمی‌تواند مرگ را از خود دور کند
۶-3-1 هر نفسی مرگ را می‌چشد
۷-3-1 مرگ انسان را هر کجا که باشد در می‌یابد
۸-3-1 خداوند متعال اجل کسی را به تعویق نمی‌اندازد
۹-3-1 فلسفه مرگ و زندگی که از مخلوقات خداست برای آزمایش انسان‌ها می‌باشد، که کدام شخص عملش نیکوتر است
۱۰-3-1 مرگ و میراندن انسان‌ها،‌ همانند زندگی بخشیدن نشانه قدرت خداست
۱۱-3-1 زنده کردن مردگان از نشانه‌های قدرت خدا و آیات اوست
۱۲-3-1 خداوند تمامی نفس انسان را هنگام مرگ می‌گیرد
۱۳-3-1 هیچ نفسی نمی‌داند که در کدام سرزمین می‌میرد
۱۴-3-1 انسان می‌پرسد که آیا پس از مرگ، زندگی و حیات است
۱۵-3-1 گفتند هنگامی که خاک شدیم و پوسیده شدیم باز زنده می‌شویم یا چگونه زنده می‌شویم؟!
۱۶-3-1 عزیر از چگونگی زنده شدن پس از مرگ سؤال می‌کند
۱۷-3-1 حضرت ابراهیم (ع) برای اطمینان قلبی می‌خواست زنده شدن مردگان را ببیند
۱۸-3-1 تنها کسی فکر می‌کند که زندگی جز مرگ و حیات نیست و برانگیخته نخواهد شد که هوای نفس او خدایش باشد و خدا او را گمراه کرده و بر گوش و قلبش ختم و مهر نهاده باشد و بر چشمش پرده کشیده باشد
۱۹-3-1 در میان انسان‌ها کسانی که گمراه هستند قسم یاد می‌کنند که بعد از مرگ مبعوث و برانگیخته نخواهند شد
۲۰-3-1 کافران زنده شدن پس از مرگ را سحر آشکار می‌دانند
۲۱-3-1 چتر مرگ بر همه موجودات سایه افکنده است و تنها ذات پروردگار باقی است
۲۲-3-1 پیامبر (ص) بر مردگان و جنازه مؤمنین نماز می‌خواند
۲۳-3-1 و ابراهیم فرزندان خود را و یعقوب هم سفارش کرده است که نمیرید مگر آنکه مسلمان بمیرید
۴-1 انواع و اقسام مرگ از منظر قرآن کریم
۱-4-1 مرگ طبیعی در راه خدا
۲-4-1 مرگ افتخار آمیز یا کشته شدن در راه خدا (شهادت)
۳-4-1 مرگ (مردن) در حالت کفر
۴-4-1 مرگ با ترس و بدون ترس
۵-4-1 مرگ با تمّنا و بدون تمّنا
۶-4-1 مرگ با شدائد و سختی و بدون شدائد و سختی (مرگ دشوار و آسان)
۷-4-1 مرگ تن و قلب (مرگ دل‌ها)
۸-4-1 مرگ جامعه‌ها (ملّت‌ها)
۹-4-1 مرگ همراه با سلام و بدون سلام
۱۰-4-1 مرگ در زمان عمل معصیت و غیر معصیت
۱۱-4-1 مرگ با غیظ و بدون غیظ
۱۲-4-1 مرگ با مهاجرت و بدون مهاجرت
۱۳-4-1 حالتی بین مرگ و زندگی
۱۴-4-1 مرگ با قصاص و اعدام
۱۵-4-1 درخواست مرگ به خاطر سختی‌های دنیا
۱۶-4-1 مرگ در حال فسق و غیر فسق
۱۷-4-1 مرگ ظالم و غیر ظالم
۵-1 مرگ از منظر امام علی (ع) در نهج‌البلاغه
۶-۱ موضوعاتی از مرگ در روایات و کلام معصومین
۱-۶-۱ مرگ
2-6-1 یاد مرگ
3-6-1 مرگ مؤمن (مرگ برای مؤمن)
4-6-1آمادگی برای مرگ
5-6-1انسان گریزان و فراری از مرگ
7-1 مرگ از منظر امام سجاد (ع) در صحیفه کامله سجادیه
8-1 مرگ از منظر برخی از فلاسفه و اندیشمندان بزرگ اسلامی
1-8-1 مرگ از منظر ابن‌سینا
1 ۸ 2 مرگ از منظر حکیم عمر خیام نیشابوری
۲ دیدن گور و مرگ آگاهی
3-8-1 مرگ از منظر ملاصدرا
انواع مرگ از نظر ملاصدرا
9-1 مرگ از منظر عرفا و صوفیان
10-1 تعریف و توصیف مرگ از منظر عرفا و صوفیان
11-1 انواع و اقسام مرگ از منظر عرفا و صوفیان
1-11-1 مرگ سرخ
2-11-1 مرگ سفید
۳-11-1 مرگ سیاه
۴-11-1 مرگ سبز
۵-11-1 موت اضطراری
۶-11-1 مرگ اختیاری
۱۲-1 مفاهیم و مصادیق همردیف و قرین مرگ ارادی
1-12-1 مرگ ارادی و کشتن نفس و توبه
۲-12-1 مرگ ارادی، فنا و بقاء
3-12-1 مرگ ارادی و قرب نوافل
4-12-1 مرگ ارادی و تولد ثانی
5-12-1 مرگ ارادی و خلع و لبس
6-12-1 مرگ ارادی، طریق وصول به حیات حقیقی و قیامت کبری معنوی
فصل دوم (شهادت)
۱-2 واژه شناسی شهید و شهادت
۲-2 تعریف و توصیف مفهوم شهادت در فرهنگ اسلامی
3-2 شهید و شهادت در اسلام و فرهنگ اسلامی در دو معنا به کار رفته است
2-3-1 شهادت به معنای خاص
۲-3-2 شهادت به معنی عام (شهید حکمی)
۱-2-3-2 ایمان (قرین و هم‌ردیف با شهادت)
۲-2-3-2 هجرت در راه خدا (قرین و هم‌ردیف با شهادت)
2-3-2-3 اطاعت از خدا و رسول خدا و مقام ولایت و معرفت و محبت به همه این‌ها (قرین و هم‌ردیف شهادت.)
2-3-2-4 اطلاق شهید بر برخی از کشته شدگان (همردیف و قرین شهادت) در روایات
4-2 شهادت از منظر قرآن کریم
1-4-2 جهاد
۱-1-4-2 جهاد اصغر
۲-1-4-2 جهاد اکبر
۲-4-2 قتل یا قتال
۳-4-2موضوعاتی از جهاد و قتال و شهادت از منظر قرآن
۱-3-4-2 آیات جهاد نفس
۲-3-4-2 آیات جهاد، قتال، شهادت
۱-2-3-4-2 حیات شهید (زنده‌بودن شهید)
۲-2-3-4-2 رزق نیکو برای شهید
۳-2-3-4-2 اجر عظیم برای شهیدان (کشته‌شدگان در راه خدا)
۴-2-3-4-2 پوشاندن گناهان آن‌ها و داخل کردن در جنّات
۵-2-3-4-2 شهادت معامله بزرگ با خداوند و سفارش به جهاد و شهادت
۶-2-3-4-2 واجب شدن جهاد و قتال با دشمنان از سوی خداوند
۷-2-3-4-2 امر و سفارش ویژه خداوند به جهاد و شهادت و ارزش ویژه برای آنها
۸-2-3-4-2 توجه ویژه به خداوند و خدامحوری و لله بودن، در جهاد و شهادت
۹-2-3-4-2 تحمل رنج و سختی و صبر و استقامت در راه خدا
۱۰-2-3-4-2 آزادسازی مردان و زنان و مستضعفان موحّد
۵-2 قتال، جهاد و شهادت در آیینه‌ی روایات و کلام معصومین
۱-5-2 جهاد دری از درهای جنت و لباس تقوا...
۲-5-2 جهاد وسیله تقرب به خداوند متعال است
۳-5-2 سفارش ویژه علی (ع) به جهاد
۴-5-2 جهاد رمز عزت اسلام
۵-5-2 خودداری از جهاد مایه ذلت و بدبختی
۶-5-2 واجب شدن جهاد بر زن و مرد
۷-5-2-جهاد برترین اعمال
۸-5-2 جهاد، سیاحت، زکاه بدن و اوج مسلمانی
۹-5-2 مقام مجاهد در راه خدا
۱۰-5-2 جهاد نفس (جهاد اکبر)
۱۱-5-2 مدوامت بر جهاد با نفس (جهاد اکبر)
۱۲-5-2 شهادت آرزوی اولیای خدا و دعا و درخواست برای شهادت
۱۳-5-2 شهادت مرگ برتر و برترین نیکی‌ها
۱۴-5-2 هفت خصلت ویژه برای شهداء که بیانگر مقام و منزلت شهداء است.
۱۵-5-2 عشق به شهادت عنصر اصلی در شهادت
6-2 شهادت در عرفان اسلامی
1-6-2 تعریف مشترک «شهادت»
۲- ۶- ۲ تعریف عارفانه «شهادت»
1-3-6-2 محبت و عشق در قرآن کریم
۲- ۳- ۶- ۲ محبت و عشق در روایات
2- 6- 3-3محبّت و عشق در عرفان اسلامی و متون عرفانی اسلامی
4-3-6-2 رابطه محبّت و عشق با شوق به شهادت
۵-3-6-2 خون بها (دیه) شهید عشق یا (مقتول عشق)
6-3-6-2 شهادت کمال عشق و وصول به حیات حقیقی و زندگی جاودانی
7-3-6-2 سماع
8-3-6-2 عوامل مؤثر و مختلف در شهادت عرفا و صوفیه
1-8-3-6-2 عوامل درونی
2-8-3-6-2 «عوامل بیرونی (دگراندیشی)»
1-2-8-3-6-2 تسامح و آزاد اندیشی
2-2-8-3-6-2 اعتقاد به وحدت وجود
۳-2-8-3-6-2تأویل
۴-2-8-3-6-2 شطح
5-2-8-3-6-2 دفاع از ابلیس
۶-2-8-3-6-2 عشق و شیفتگی
۷-2-8-3-6-2 سماع
۸-2-8-3-6-2 ولایت
9-2-8-3-6-2 تکفیر – الحاد – زندقه
10-2-8-3-6-2 بحران‌های سیاسی و اجتماعی
منابع و مآخذ