کتاب ژرفای اندیشه 1: مجموعه سخنرانی‌های علمی - معرفتی نوشتۀ علی حاجی خانی، به مباحثی چون؛ جایگاه، اهمیت و ضرورت تربیت، برداشت نادرست از حدیث، چیستی فلسفه تاریخ و... می‌پردازد.

اشاعه، گسترش و تعمیق اندیشه‌های دینی از جمله وظایف مرکز مطالعات فرهنگ و اندیشه دینی به‌ شمار می‌آید. در این راستا از سال ۱۳۹۴، این مرکز برگزاری مستمر نشست‌ها و سخنرانی‌های علمی - معرفتی را در برنامه‌های خود گنجانید. مجموعه حاضر با نام «ژرفای اندیشه»، متن سخنرانی‌های این نشست‌ها را دربردارد.

در بخشی از کتاب ژرفای اندیشه 1 می‌خوانیم:

در دیدگاه امیرمومنان على (ع) مبناى تربیت آدمى، انگیختن او و همراه نمودن وى است؛ و نه بى‌انگیزه ساختن و منافق نمودن او. مبناى تبلیغ، ترغیب است، و اساس رسالت تربیتى مصلحان حقیقى ابلاغ است، نه اجبار. على (ع) تربیت را بر این مبنا ترسیم نموده و بدین راه و رسم فرا خوانده است. انسان خود باید بخواهد که بندهاى اسارت از او گشوده شود، وگرنه کسى نمى‌تواند انسانى را که نمى‌خواهد پذیراى هدایت شود، به راه هدایت بکشاند. پیشواى آزادگان شنید که عمّار بن یاسر در تلاش براى هدایت مُغِیرَۀ بن شُعْبَه است، پس بدو فرمود:

«دَعْهُ یَا عَمَّارُ، فَإِنَّهُ لَمْ یَأْخُذْ مِنَ الدِّینِ إِلاَّ مَا قَارَبَهُ مِنَ الدُّنْیَا، وَ عَلَى عَمْدٍ لَبَسَ عَلَى نَفْسِهِ، لِیَجْعَلَ الشُّبُهَاتِ عَاذِرًا لِسَقَطَاتِهِ.» (نهج‌البلاغه، حکمت 405) عمّار! او را واگذار، چه او چیزى از دین برنگرفته جز آنچه آدمى را به دنیا نزدیک کردن تواند، و به عمد خود را به شبهه‌ها در افکنده تا آن را عذر خواه خطاهاى خود گرداند.

انسان اگر خود خواهان هدایت نشود، اصرار و اجبار کارساز نخواهد بود. اگر مبناى تربیت بر تهدید و تحمیل، و بر اکراه و اجبار قرار گیرد، این امکان هست که انسان‌ها به ظاهر از سر ترس و زبونى، یا از سر حرص و آزمندى به امورى تن دهند و به ریا و نفاق کشیده شوند و این امر خود مانعى سخت در تربیت حقیقى است. امیرمومنان على (ع) به شدّت از این امور بیزار بود و اجازه نمى‌داد که براساس تربیتى تحمیلى بذرهاى ناپاکى در دل مردمان کاشته شود و زمینه تربیت فطرى آسیب ببیند.

فهرست مطالب
پیشگفتار
موانع و مقتضیات تربیت در نهج‌البلاغه
جایگاه و اهمیت و ضرورت تربیت
1- مفهوم و تعریف تربیت
2- زمینه تربیت
2-1- مانع و مقتضى اصلى تربیت
2-2-1- جهت‌گیرى تربیت حقیقى
2-1-2- سخت‌ترین مانع تربیت حقیقى
2-1-3- بهترین زمینه تربیت کمالى
2-2- موانع و مقتضیات فردى
2-2-1- خواست آدمى و راه تربیت فطرى
2-2-3- خودشکوفایى آدمى
2-3- موانع و مقتضیات اجتماعى
2-3-1- رسالت اجتماعى در تربیت آدمى
2-3-2- نقش فرهنگ در تربیت
2-3-3- ساختار اجتماعى و تربیت
2-4- موانع و مقتضیات سیاسى
2-4-1- حکومت و تربیت
2-4-2- سیاست و تربیت
2-4-3- عدالت و تربیت
2-5- موانع و مقتضیات اقتصادى
2-5-1- کمبوددارى و نادارى، و تربیت
2-5-2- انبوه‌دارى و فزونخواهى، و تربیت
2-5-3- غناى کفافى و تربیت
پی‌نوشت
منابع
نقد نظریه محمد (ص) راوی رؤیاهای رسولانه
1- پیش فرض‌ها و متن نظریه
2- دلایل نظریه
3- خاستگاه بحث
4- نقد نظریه
4-1- تعبیر آشفته تر از تفسیر!
4-2- عدم منافات قیّومیت خداوند با نزول وحی
4-3- تبیین نادرست حدیث!
4-4- برداشت نادرست از حدیث!
4-5- مغالطه!
4-6- از آشفتگی تا اعجاز در نظم!
4-7- تصور نادرست از معاد جسمانی
4-8- تناقض نماهای حل شده
4-9- تناقض‌های حل شده
4-10- نادیده انگاشتن نقش پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) در تفسیر قرآن
4-11- گزارش نکردن پیشینه تحقیق!
5-پیشینه بحث و نظریه‌های رقیب
5-1- چالش واژگانی
5-2- چالش فرستنده وحی
5-3- چالش پدیده وحی
5-4- چالش گیرنده وحی
6- نظریه مختار
پی نوشت
منابع
فلسفه تاریخ، دیدگاه شیعه
با نگاهی به مکاتب دیگر
1- فلسفه تاریخ در مغرب زمین
1-1- مقدمه
1-2- چیستی فلسفه تاریخ
1-3- تمایزها بین فلسفه تاریخ و تاریخ
1-4- اهمیت و جایگاه فلسفه‌ی تاریخ
1-5- فایده وکارکرد فلسفه‌ی تاریخ
1-6- روش شناسی فلسفه تاریخ
1-7- فلسفه‌ی تاریخ و پیش فرض‌ها
1-8- تاریخ و سوالات فراروی فیلسوفان
1-9-1- تقسیم‌بندی با رویکردی جغرافیایی
فلسفه‌ی تاریخ قاره‌ای
فلسفه‌ی تاریخ انگلیسی - آمریکایی
1-9-2- تقسیم بندی با رویکردی غیرجغرافیایی
1-10- فلسفه‌ی تحلیلی تاریخ
1-10-1- تبیین‌های مطرح در فلسفه‌ی تحلیلی تاریخ
1-10-2- فلسفه‌ی تحلیلی تاریخ و امکان علمیّت تاریخ
1-10-3- فلسفه‌ی تحلیلی تاریخ و نظریه‌ی ادبی
1-11- فلسفه‌ی نظری تاریخ
1-11-1- پاره‌ای فیلسوفان درعرصه‌ی فلسفه‌ی تاریخ
کانت
هگل
مارکس
توین بی
1-11-2- فلسفه‌ی تاریخ و جبرگرایی (دترمینیسم) تاریخی
2- فلسفه‌ی تاریخ در شیعه
2-1- مقدمه
2-2- شیعه در این گفتار
2-3- مبانی فلسفه‌ی تاریخ در شیعه
2-3-1- مبانی هستی شناختی
2-3-2- مبانی انسان شناختی
2-3-3- مبانی معرفت شناختی
2-4- سنت‌های مبتنی بر مبانی، در صحنه‌ی تاریخ جهانی
2-5- آموزه‌هایی از سنخ فلسفه‌ی تاریخ
2-6- رسالت فردی - اجتماعی مسلمانان در نقطه‌های تاریخی
2-7- ویژگی‌هایی از فلسفه‌ی تاریخ نزد شیعه
2-8- هشدار و بیدارباش پایانی
منابع