فائزه سادات حسینیان در کتاب آداب اجتماعی معاشرت، اصول روابط اجتماعی را از منظر احادیث، آیات قرآنی و مفاهیم اسلامی بررسی می‌کند.

ادب در همه‌ی جامعه‌ها و بین تمامی امت‌ها، ملت‌ها و اقوام بوده و لازمه‌ی زندگی بشر به شمار می‌رود و در پسندیده بودن ادب، اختلافی در میان هیچ قومی از اقوام بشر نیست، فقط چیزی که هست تطبیق مصداق‌های ادب است که به اعتبار اختلاف اقوام متفاوت هستند. چه بسا چیزهایی که نزد ملت و قومی، از آداب خوب به شمار رود و حال آنکه در سایر اقوام ادب به حساب نیاید.

ادب از فهم سرشار و ادراک حقایق سرچشمه می‌گیرد و بی‌ادبی از جهل و نادانی. در جهان آفرینش هر دسته از مردم مقررات خاصی برای آداب معاشرت دارند. حتی وحشیان نیز چنین هستند. یکی از تفاوت‌های انسان با حیوان، ادب است. انسان‌ها در اثر درک حقایق، ادب دارند و حیوانات فاقد آن هستند و هرچه انسانیت کسی کامل‌تر شود، ادب و تربیت او بیشتر می‌شود. ولی رفتار و رسوم پسندیده در یک دسته ممکن است در دسته‌ی دیگر اصلاً پسندیده نباشد.

شاید برخی این‌طور تصور کنند که اخلاق و آداب یکی است در حالیکه چنین نیست، زیرا اخلاق از اوصاف روح به شمار می‌رود، ولی آداب از اوصاف اعمال و کارهای انسان است و نحوه‌ی صدور کارها بستگی به صفات روحی دارد. اصول اخلاقی مانند قدرت اراده، شجاعت، سخاوت و غیرت و... با آداب و سنن ملی، محلی و... فرق دارد چرا که آداب اجتماعی از امور نسبی است که با اختلافات محیطی فرق می‌کند. ولی زشتی و زیبایی اصول اخلاقی با اختلاف نژادها و ملیت‌ها دگرگون نمی‌شود لذا در هیچ جای دنیا دیده نشده است که سخاوت و شجاعت را کسی بد بشمارد و دزدی را خوب. چنانکه از مضامین احادیث برمی‌آید، آداب معاشرت را غیر از اخلاق ذاتی دانسته و به آن اهمیت زیادی داده شده است. چرا که گاهی ممکن است شخص از نظر اخلاقی فردی ناصالح باشد، ولی در اثر تربیت درست و خوب، خلق و خوی او تغییر یابد.

در بخشی از کتاب آداب اجتماعی معاشرت می‌خوانیم:

جامعه اسلامی بر اساس محبت و دوستی بین برادران ایمانی پایه‌ریزی شده است، و این محبت ناشی از ایمان به خدا و تکلیف مردمان ایمانی در رعایت حدود و حقوق یکدیگر بر مبنای مودت و برادری است. در جامعه‌ای که اساس آن بر محبت به دیگران پایه‌گذاری شده و بر اساس چشم‌پوشی از خطاهای افراد طراحی شده و همه باور دارند که رفع نیاز دیگران نعمت الهی است و این فرصت، لطف خدا به بندگان نیکوی اوست، این فرصت‌ها چنان مورد استفاده بزرگان دین و مذهب قرار می‌گرفته است که در رفتار آنان رفع نیاز از نیازمندان در صدر عبادات الهی است و الگوی این عمل علی (ع) است که در حین نماز که عبادت الهی است، نیاز مستمندی را رفع می‌نماید که آن هم عبادت الهی است.

پیامبر گرامی اسلام در زمینه ابراز محبت به دیگران می‌فرماید: هرگاه یکی از شما برادرش را دوست داشته باشد، باید به او اعلام کند، زیرا این بیشتر مایه بقای الفت و استواری محبت می‌شود. (نهج‌الفصاحه، ج 2، ص 26) قرآن کریم در سوره نساء آیه 86 یک حکم کلی و عمومی را در رابطه با پاسخگویی به محبت‌های دیگران اعلام می‌دارد: «هنگامی که کسی به شما تحیت گوید، پاسخ آن را به طرز بهتر بدهید و یا لااقل به طور مساوی پاسخ گویید» تحیت در لغت از ماده حیات و به معنی دعا برای حیات دیگری کرده است، ولی معمولاً این کلمه هر نوع اظهار محبتی را که افراد به وسیله سخن یا عمل، با یکدیگر می‌کنند شامل می‌شود که روشن‌ترین مصداق آن همان موضوع سلام کردن است.

فهرست مطالب
آداب معاشرت چیست
معنی لغوی آداب
فرق اخلاق و آداب
آداب معاشرت در میان اقوام مختلف
آداب معاشرت از دیدگاه اسلام
آداب معاشرت اجتماعی از دیدگاه اسلام و قرآن
معاشرت، مسیری برای رهایی
آداب معاشرت اسلامی
نابهنجار‌های رفتاری در معاشرت
رعایت هنجارهای رفتاری و اخلاقی در معاشرت
ملاک‌ها و معیارهای معاشرت
وصایای اخلاقی سید بن طاووس به فرزندش بدترین معاشرت ‌
چگونه باید رفتار کنیم، تا پایه‌های مودت و رحمت در مناسبات اجتماعی مستحکم‌تر گردد؟
آداب معاشرت اجتماعی
اصول معاشرت، زندگی بهتر
ده اشتباه همیشگی در آداب معاشرت
اصول مهم آداب معاشرت
آداب معاشرت در روابط کار
غذا خوردن در مهمانی‌های رسمی و رستوران
آداب معاشرت در مهمانی حضور در مجلس
منابع و ماخذ