تاثیرگذارترین قشر جامعه یعنی جوانان در طول سال‌های گذشته متولی چندان مقتدری نداشته‌اند و همین امر سبب‌شده برنامه‌ها در حوزه جوانان آن‌طور که باید پیش نرود. هر روز به تعداد جوانان جویای‌کار افزوده می‌شود.

روزنامه جام‌جم ۲۳ اسفند در گفت وگو با کارشناسان به راهکارهای بهبود وضعیت آشفته حوزه جوانان پرداخت و نوشت: تاثیرگذارترین قشر جامعه یعنی جوانان در طول سال‌های گذشته متولی چندان مقتدری نداشته‌اند و همین امر سبب‌شده برنامه‌ها در حوزه جوانان آن‌طور که باید پیش نرود. هر روز به تعداد جوانان جویای‌کار افزوده می‌شود و آمارهای بیکاری در کشور نگران‌کننده است. در مقابل،  قیمت خرید یا اجاره مسکن هم سر به فلک زده و جوانان همان‌طور که نمی‌توانند به تهیه مسکن اقدام کنند از ازدواج نیز سر باز می‌زنند و این روند دو مینووار ادامه دارد. اگر ازدواجی صورت نگیرد، شاهد فرزندآوری نیز نخواهیم بود و این روند پیری جمعیت کشور را سرعت می‌بخشد.

نتایج یک پیمایش در سطح کشور، پیش از پاندمی کووید-۱۹ نیز نشان می‌دهد ۱/۴۹درصد از جوانان و درواقع حدود نیمی از جوانان نیافتن همسر دلخواه، ‌ ۹/۳۴درصد بالابودن هزینه‌های زندگی مشترک،  ۴/۳۰درصد نداشتن شغل، ‌ ۳/۲۶درصد ترس از ازدواج ناموفق را دلایل تجردشان اعلام کرده‌اند. برای حل این معضلات کارشناسان فعال در حوزه جوانان راهکارهایی را ارائه کرده‌اند؛ راهکارهایی که اگر به‌درستی اجرایی شوند می‌توانند سبب بهبود وضعیت نه‌چندان مطلوب حوزه جوانان شوند.

الگوسازی برای جوانان

مقوله فرزندآوری جوانان از دیگر موضوعاتی مهمی است که اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت آن نمود پیدا کرده است چرا که بررسی‌ داده‌های ولادت از دو منبع ثبتی سازمان ثبت‌احوال کشور و وزارت بهداشت حاکی از آن است که میزان آمار باروری کل کشور از سال ‌۱۳۹۵‌تا۱۳۹۹ از ۱۲/۲به۶۵/۱ کاهش پیداکرده و این روند در آینده می‌تواند پیری جمعیت را درپی‌داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد نرخ باروری در بسیاری از مناطق جهان رو به کاهش بوده و همه‌گیری بیماری کرونا نیز این روند را تقویت کرده است.

کاهش تمایل به فرزندآوری و به دنبال آن کاهش میزان باروری می‌تواند پیامدهای جدی بر رشد اقتصادی کشور داشته باشد. وزارت ورزش و جوانان یکی از نهادهایی است که می‌تواند در این زمینه اقدامات فرهنگی داشته باشد و آن‌طور که حجت‌الاسلام علی‌احدی، سرپرست دفتر امور فرهنگی وزارت ورزش و جوانان به جام‌جم می‌گوید برنامه‌ریزی‌ها برای انجام این مهم انجام‌شده و قرار است دراین‌باره الگوسازی شود؛ البته نباید فراموش کرد که بسیاری از کارشناسان معتقدند پیش از الگوسازی باید شرایط لازم را برای ازدواج جوانان فراهم کرد زیرا تا بسترهای مناسبی فراهم نباشد نمی‌توان به افزایش آمار ازدواج و تشکیل خانواده امیدوار بود.

وی دراین‌باره می‌گوید: آمارها در حوزه فرزندآوری در کشور حکایت از کاهش جمعیت جوان در سال‌های آینده دارد و این بسیار نگران‌کننده است.   

داشتن جمعیت جوان برای هر یک از جوامع یکی از نشانه‌های قدرت به‌شمار می‌آید و ما نیز در تلاش هستیم در وزارت ورزش و جوانان به اندازه توان خود در حوزه تشویق جوانان به فرزندآوری اقدامات فرهنگی را داشته باشیم. معرفی جوانان ورزشکار نخبه که علاوه بر داشتن زندگی حرفه‌ای در امر خانواده و فرزندآوری هم موفق بوده‌اند یکی از برنامه‌هایی است که سرپرست دفتر امور فرهنگی وزارت ورزش و جوانان از آن خبر می‌دهد.

وی دراین‌باره می‌افزاید: در میان ورزشکاران حرفه‌ای و المپیکی کشور، تعداد قابل‌توجهی جوان مشاهده می‌شود که علاوه بر داشتن زندگی حرفه‌ای در زندگی شخصی نیز موفق بوده و باوجود مشکلات زیاد در زندگی حرفه‌ای از زندگی شخصی‌شان غافل نشده‌اند.

قرارشده این افراد به‌عنوان الگو به سایر جوانان جامعه معرفی شوند و دراین‌باره از سال آینده جشنواره رسم جوانمردی را برگزار خواهیم کرد.   در این جشنواره ورزشکاران تاثیرگذار با اخلاق و خانوادمدار معرفی و از زندگی آنها مجموعه‌های مستند تلویزیونی تهیه می‌شود تا مردم بیشتر از قبل، قهرمانان خود را بشناسند و نوجوانان و جوانان از سبک‌زندگی آنها الگوبرداری کنند. گرچه سرپرست دفتر امور فرهنگی وزارت ورزش و جوانان معتقد است که باید برای ازدواج آسان الگوسازی شود اما لازم است به این موضوع اشاره شود که پیش از هرگونه الگوسازی باید ابتدا شرایط برای اشتغال و مسکن جوانان فراهم‌شود چرا که این روزها جوانان زیادی رویای ازدواج و تشکیل خانواده را درسر دارند اما شرایط نامناسب اقتصادی مانع آنها می‌شود ...

کاهش مالیات و ارائه تسهیلات

۸ دی۱۳۸۹ وزارت ورزش و جوانان پس از ادغام سازمان تربیت‌بدنی و سازمان ملی جوانان تشکیل شد و همان زمان یکی از اصلی‌ترین دلایل تاسیس این وزارتخانه، پیگیری امور مرتبط با قشر جوان اعلام شد؛ موضوعی که بعد از گذشت بیش از ۱۰سال به اذعان کارشناسان، آن‌طور که باید به آن پرداخته نشده است. بنا بر مصوبه شورای عالی جوانان کشور، سن جوانی از ۱۵تا۲۹ به ۱۸تا۳۵سال تغییر پیداکرده و این قشر دغدغه‌های زیادی دارند. مسکن، اشتغال، ازدواج آسان و فرزندآوری تنها بخشی از مهم‌ترین نیازی‌های آنها به حساب می‌آید که متولیان حوزه جوانان باید برای هر کدام از آنها برنامه‌های مجزایی را تعریف کنند. در وزارت ورزش و جوانان همواره کفه ترازو به سمت حوزه ورزش سنگینی می‌کرده و بخش قابل‌توجهی از بودجه این وزارتخانه صرف حوزه ورزش شده است.  

در این شرایط‌ کارشناسان معتقدند برای بهبود وضعیت این قشر باید برنامه‌های عملیاتی‌تری در دستور کار مسوولان وزارت ورزش و جوانان قرار گیرد. عسگر ملکی،  مدیرکل پیشین دفتر برنامه‌ریزی وزارت ورزش و جوانان یکی از کارشناسانی است که پیشنهاداتی را برای بهبود وضعیت حوزه جوانان مطرح می‌کند. او دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: اشتغال، ازدواج آسان، مسکن، فرزندآوری و برنامه‌ریزی برای پرکردن سالم اوقات‌فراغت از ‌جمله مهم‌ترین دغدغه‌های موجود در حوزه جوانان است اما در دولت قبل برای هیچ‌کدام از این حوزه‌ها آن‌طور که باید برنامه‌ریزی نشد. اکنون نیز وزیری که در این وزارتخانه مشغول به کار شده، خود ورزشکار بوده و بعید است دغدغه ویژه‌ای در حوزه جوانان داشته باشد.

مدیرکل پیشین دفتر برنامه‌ریزی وزارت ورزش و جوانان با ارائه پیشنهادی برای بهبود وضعیت حوزه جوانان می‌گوید: شرایط دشوار اقتصادی خانوارها سبب‌شده اشتغال به‌عنوان جدی‌ترین معضل در حوزه جوانان مطرح باشد. در این شرایط می‌توان طرح‌هایی را برای آسان‌سازی آغاز به کار قشر جوان در دستور کار قرار داد. برای مثال اگر طرحی اجرایی شود که در قالب آن، صاحبان مشاغلی که به جذب جوانان اقدام می‌کنند از پرداخت مالیات معاف شده یا حتی مشمول بخشودگی بخشی از مالیات شوند، تحول عظیمی در حوزه جذب نیروی جوان صورت می‌گیرد.

یکی دیگر از راهکارها برای حل مشکل اشتغال جوانان، ارائه وام اشتغال و تسهیلات مناسب به صاحبان کسب‌وکار است. صاحبان مشاغل اگر در ازای استخدام هر نیروی جوان وام دریافت کنند، تشویق می‌شوند که هر چه بیشتر جوانان را به کار گیرند. همچنین حذف مالیات از حقوق افراد زیر ۳۵‌سال که جزو قشر جوان به‌حساب می‌آیند نیز یکی دیگر از راهکارهایی است که کارشناسان معتقدند سبب بهبود وضعیت بازار آشفته اشتغال جوانان می‌شود.

تسهیل ازدواج

قانون تسهیل ازدواج جوانان با هدف آسان‌شدن ازدواج قشر جوان ۱۶سال پیش تصویب و در قالب قانون به دولت ابلاغ شد اما این قانون که بندهای آن خبرهای خوبی برای جوانان داشت بعد از ۱۶سال همچنان مسکوت مانده است. در این قانون، راهکارهای متعددی برای آسان‌شدن ازدواج جوانان ارائه شده بود اما به این دلیل که صراحتا در این قانون نهادهای مجری مشخص نشده بودند تاکنون شاهد اجرایی‌شدن آنها نیستیم. این درحالی است که زوج‌های جوان باید هزینه‌های زیادی را در ابتدای زندگی خود متحمل شوند. شاید بعد از هزینه‌های مرتبط با خرید یا اجاره مسکن، رتبه‌دوم سنگین‌ترین هزینه‌ها به برپایی مراسم ازدواج تعلق بگیرد. هزینه‌های میلیونی که صرف برپایی یک جشن چند ساعته می‌شود گاه آنقدر برای زوج‌های جوان، سنگین است که آنها مجبور می‌شوند ماه‌ها مراسم ازدواج خود را به تعویق بیندازند.

ملکی،  مدیرکل پیشین دفتر برنامه‌ریزی وزارت ورزش و جوانان با ارائه پیشنهادی برای کاهش هزینه برپایی جشن‌های ازدواج جوانان می‌گوید: استفاده از سالن‌های ورزشی به‌عنوان تالارهای عروسی می‌تواند راهکار خوبی برای کمک به آسان‌شدن ازدواج جوانان باشد. همچنین وزارت ورزش و جوانان می‌تواند از این پس به احداث سالن‌های چندمنظوره اقدام کند یا سالن‌های ورزشی را که سال‌ها نیمه‌کاره رها شده‌اند به سالن‌های چندمنظوره تبدیل کند. در کنار اینها وزارت ورزش و جوانان می‌تواند در حوزه ساخت مسکن ارزان برای جوانان، مطالبه‌گری داشته و از وزارت راه و شهرسازی بخواهد در این بخش عملکرد بهتری داشته باشد.  گرچه وزارت ورزش متولی اصلی ساخت‌وساز مسکن ارزان برای جوانان نیست اما می‌تواند این وظیفه را از دیگر ارگان‌ها مطالبه‌کرده و بررسی‌هایی را در این زمینه داشته باشد.

خدمات مشاوره فراموش نشود

مراجعه زوجین در آستانه ازدواج به مشاور و دریافت مشاوره از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. روان‌شناسان در مشاوره‌های پیش از ازدواج به‌طور دقیق ویژگی‌های دختران و پسران مراجعه‌کننده را بررسی‌کرده و راهکارهایی را برای شروع زندگی به آنها ارائه می‌دهند؛ راهکارهایی که اگر به دقت به آنها پرداخته شود شاید مانع بسیاری از اختلافات و حتی طلاق‌ها شود. روان‌شناسان در مشاوره‌های پیش از ازدواج نقاط مثبت و منفی اخلاقی دختران و پسران را احصا کرده و درخصوص تصمیم آنها برای ازدواج مشورت‌هایی به آنها می‌دهند. همان‌قدر که مشاوره‌های پیش از ازدواج مهم هستند، مشاوره‌های پیش از طلاق نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و شاید بتوان مدعی شد که تاثیر مشاوره‌های پیش از طلاق به‌مراتب بیشتر از تاثیر مشاوره‌های پیش از ازدواج است. زوج‌های جوان اگر چند جلسه مشاوره اصولی دریافت کنند شاید از تصمیم خود برای طلاق منصرف شوند و این رویکرد از فروپاشی یک زندگی جلوگیری می‌کند. متاسفانه درحال‌حاضر هزینه‌های مشاوره‌ها آنقدر زیاد است که بسیاری از زوج‌ها به حضور در جلسات مشاوره تن نمی‌دهند.

بدون‌شک طلاق به‌عنوان یک مساله اجتماعی تاثیر گسترده‌ای بر روند رشد جمعیت و دگرگونی ساختار خانواده دارد. نگاهی به وضعیت طلاق در کشور نشان می‌دهد که سال۱۴۰۰ از هر سه ازدواج یک مورد به طلاق منجر شده و بیشترین آمار طلاق نیز مرتبط به پنج‌سال نخست زندگی زوج‌هاست.   کارشناسان معتقدند که ارائه مشاوره‌های رایگان پیش از طلاق می‌تواند سبب کاهش آمار طلاق در پنج‌سال نخست زندگی زوج‌ها شود.

آمار طلاق در پنج‌سال نخست زندگی زوج‌های جوان نگران‌کننده است و باید وزارت ورزش در کنار اقداماتی که در حوزه ازدواج دارد برای جلوگیری از طلاق نیز به جوانان خدمات مشاوره ارائه دهد و مانع از طلاق‌هایی شود که با چند ساعت مشاوره رایگان می‌توان جلو آنها را گرفت. بدون شک نمی‌توان منکر نقش مشاوره شد و اگر این مشاوره‌ها رایگان ارائه شوند مورد استقبال زوج‌هایی قرار می‌گیرد که زندگی‌شان در آستانه فروپاشی هستند.

ایجاد شغل از مسیر ورزش

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان فهم و درک درستی از حوزه جوانان در کشور وجود ندارد و همین موضوع سبب‌شده آن‌طور که باید برای این حوزه برنامه‌ریزی نشود. در شرایط کنونی اگر وزارتخانه مجزایی تحت‌عنوان وزارت جوانان هم داشته باشیم باز هم جوابگوی نیازهای جوانان نخواهد بود به همین دلیل بهتر است با حفظ شرایط کنونی، برای حوزه جوانان بیش از قبل برنامه‌ریزی شود. بررسی نرخ بیکاری گروه سنی۱۸تا۳۵ساله نشان می‌دهد که در پاییز۱۴۰۰ از میان جمعیت فعال در این گروه سنی ۱/۱۶درصد از جمعیت این گروه سنی بیکار بوده‌اند. این در حالی است که تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد این نرخ نسبت به ‌ به میزان ‌۴‌درصد کاهش یافته است.

اشتغال یکی از جدی‌ترین نیازهای جوانان به‌شمار می‌آید و وزیر ورزش و جوانان معتقد است با کمک حوزه ورزش می‌توان تا حدود زیادی برای جوانان اشتغال‌زایی کرد؛ موضوعی که نیاز است در وزارت ورزش و جوانان برای آن برنامه‌ریزی جامعی انجام شود.   حمید سجادی، وزیر ورزش و جوانان دراین‌باره معتقد است: براساس تحقیقی که سال‌۲۰۰۴ در دنیا انجام شد، امور مرتبط با جنبه‌های مختلف ورزش و تفریحات سالم، پنجمین شغل پردرآمد و پرطرفدار دنیا بود و اکنون نیز جزو ۱۰‌شغل پردرآمد و پرطرفدار جهان به‌حساب می‌آید. ما در ایران هم ۲۲۵‌گونه ورزش داریم که هر کدام دنیایی از مشاغل را شامل می‌شوند. برای مثال با توسعه سوارکاری که در دین مبین اسلام هم به آن تاکیدشده، می‌توان ۶۲‌شغل را احیا کرد و مسوولیت آنها را به جوانان کشور سپرد. او می‌افزاید: یکی از اقدامات ما در وزارت ورزش و جوانان این است که از طریق ورزش برای جوانان اشتغال‌زایی کنیم و پیشنهاد ما این است که بخش خصوصی نیز به این موضوع ورود پیدا کند تا روند ایجاد اشتغال برای جوانان از طریق ورزش با سرعت بیشتری انجام شود. تاکنون در دو حوزه تولید هوگو و ساخت قایق موفق بوده‌ایم و قایق‌های ساخته‌شده توسط جوانان ایرانی به پنج کشور صادر می‌شوند.

جای خالی مطالبه‌گری

در سال‌های گذشته مخالفان زیادی دلایل خود را برای تفکیک دوباره دو حوزه ورزش و جوانان مطرح کرده‌اند اما باید تاکید کرد قربانی‌کردن پرداختن به امور جوانان به بهانه تفکیک، اقدام مناسبی نیست. در شرایط کنونی یکی از راهکارهایی که می‌تواند سبب بهبود وضعیت جوانان شود، مشخص‌کردن دقیق وظایف هر یک از ارگان‌ها و نهادها در حوزه جوانان و سپس مطالبه‌گری وزارت ورزش از این نهادهاست.

داوود نوری، معاون پیشین ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان به جام‌جم می‌گوید: لازم است در برنامه هفتم توسعه به‌صورت جدی به موضوع جوانان پرداخته شود و نقش تمام دستگاه‌ها برای حل مشکلات جوانان مشخص و وزارت ورزش و جوانان به‌عنوان مطالبه‌گر در این بخش مشخص شود. اینکه وزارت ورزش و جوانان اکنون فقط به اعلام برخی از اقدامات اجرانشده از وظایف سایر وزارتخانه‌ها بسنده می‌کند به هیچ‌وجه پسندیده نیست و باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که وزارت ورزش و جوانان بتواند از سایر ارگان ها و نهادهای فعال در حوزه جوانان ازجمله وزارت‌کار در حوزه اشتغال جوانان و وزارت راه و شهرسازی در حوزه مسکن جوانان مطالبه‌گری داشته باشد.

وی می افزاید: در برنامه‌پنجم توسعه فقط در چند ماده به‌صورت محدود به نیازهای جوانان اشاره شده بود اما در برنامه‌ششم، حوزه جوانان به‌طور کلی مغفول ماند و انتظار ما این است که برنامه‌هفتم توسعه کشور به‌گونه‌ای طراحی شود که نیازهای جوانان در اولویت قرارگرفته و به این قشر به‌عنوان تاثیرگذارترین نفرات در جمعیت کشور پرداخته شود. دخیل‌کردن جوانان در برنامه‌های کشور و استفاده از آنها برای اجرای این برنامه‌ها ازجمله راهکارهای دیگری است که این کارشناس حوزه جوانان معتقد است می‌تواند سبب به‌کارگیری بیشتر جوانان شود.

معاون پیشین ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان با انتقاد از اجرایی‌نشدن بسیاری از برنامه‌های اعلامی در حوزه جوانان در سال‌های گذشته می‌گوید: جوانان یکی از تاثیرگذارترین اقشار کشور به‌حساب می‌آیند و روسای‌جمهوری در زمان انتخابات برنامه‌های متعددی برای این رده سنی اعلام می‌کنند اما در سال‌های گذشته شاهد بوده‌ایم که این برنامه‌ها فقط درحد شعار باقی ماندند و هیچ‌گاه برای نیازهای اصلی جوانان که شامل اشتغال، مسکن و ازدواج می‌شود کار جدی انجام نشد.