بانوان در میان خانواده و زندگی مشترک، آرام بخش زندگی هستند. شاید به همین جهت است که حضرت علی فرمود: زن همچون گل (یا سبزی) است بانوان موفق کسانی هستند که همچون گل شکفته در گلستان خانواده شادی آفرین باشند. تأثیری که بانوان در موفقیت شوهر و فرزندان از نظر امور دینی و دنیوی دارند، یک واقعیت انکار ناپذیر است. یک بانوی موفق کسی است که از آئین همسرداری اسلامی به خوبی آگاه است و با الهام گیری از زندگی بانوی بزرگ اسلام، از این موقعیت حساس و ارزنده خود، به خوبی در راه خدمت به موقعیت شوهر و فرزندان بهره می گیرد.

سوال
عمده ترین ابعاد آئین همسرداری برگرفته از زندگی حضرت علی و حضرت فاطمه برای سلامت و بهبود بهداشت روانی خانواده، شامل چه مؤلفه هایی است؟

پاسخ
بانوان در میان خانواده و زندگی مشترک، آرام بخش زندگی هستند. شاید به همین جهت است که حضرت علی فرمود: زن همچون گل (یا سبزی) است[1] بانوان موفق کسانی هستند که همچون گل شکفته در گلستان خانواده شادی آفرین باشند. تأثیری که بانوان در موفقیت شوهر و فرزندان از نظر امور دینی و دنیوی دارند، یک واقعیت انکار ناپذیر است. یک بانوی موفق کسی است که از آئین همسرداری اسلامی به خوبی آگاه است و با الهام گیری از زندگی بانوی بزرگ اسلام، از این موقعیت حساس و ارزنده خود، به خوبی در راه خدمت به موقعیت شوهر و فرزندان بهره می گیرد. در این زمینه، ذکر چند قاعده کلی ضروری به نظر می رسد:

تقسیم کار
یکی از عوامل شادابی و تکامل خانواده ها، تعیین حدود مسئولیت افراد در خانواده است. با تقسیم کار، عدالت اجتماعی در محیط کوچک خانواده سعادت می آفریند و زن را از دخالت در اموری که سزاوار نیست باز می دارد. در مورد حدود اختیار و مسئولیت هر یک از زوجین، به آموزه های زندگی حضرت علی و حضرت فاطمه در این زمینه نظری می اندازیم: نقل است که علی و فاطمه به خدمت رسول خدا رسیدند و از ایشان، تقاضای تقسیم کار کردند. پیامبر این گونه فرمودند: کارهای داخل منزل در اختیار و مسئولیت فاطمه و کارهای خارج از منزل مربوط به حضرت علی باشد.[2]

حضرت فاطمه فرمودند: جز خدا کسی نمی داند که از این تقسیم کار تا چه اندازه خوشحال شدم، زیرا رسول خدا مرا از انجام کارهایی که مربوط به مردان است بازداشت.[3] و در جایی دیگر ایشان فرمودند: «ادتی ما تکون من رها أن تلزم قعر بیتها؛ آن لحظه ای که زن در خانه خود می ماند و به امور زندگی و تربیت فرزند می پردازد به خدا نزدیکتر است»[4] لذا یکی از مهم ترین کارها برای زن خانه داری» است. زن، کدبانو و مدیر خانه است؛ مسئولیت بسیار مهمی است که اگر به خوبی انجام شود، کانونی گرم برای زندگی سعادتمندانه و آرام بخش برای شوهر و فرزندان خواهد بود. حضرت زهرا به طور کامل به این وظیفه خطیر و مهم توجه داشت و با تدبیر و محبت به اداره خانه پرداخت. حضرت علی ع دراین باره می فرماید: فاطمه با اینکه از محبوب ترین افراد نزد رسول خدا بود آن قدر با مشک آب می کشید و حمل کرد که اثر بند مشک بر بدنش نمایان شد و آنقدر خانه را جاروب می کرد که لباس هایش غبار آلود می شد. برای بانو مهم ترین مقام، مقام مادر است زیرا این مقام، مقام انسان سازی و تربیت انسان هایی باک، وارسته و پرورش شخصیت هایی بزرگ و فرزانه است.[5] ایشان در تربیت فرزند نمونه بود و به راستی که مسئولیت مقام مادری را به خوبی انجام می داد و فرزندانی چون امام حسن و امام حسین و زینب و ام کلثوم را به جامعه تحویل داد که هر یک از آنها نمونه ای از انسان های آگاه، شجاع، مؤمن، مجاهد و دارای عالی ترین ارزش های والای انسانی بودند.

سازگاری و تفاهم
تفاهم میان زن و شوهر از ارکان مهم موفقیت در زندگی مشترک است و از جمله معیارهای با ارزش برای رسیدن به آرامش روانی خانواده است. لازمه هر اجتماع، هرچند کوچک و دو نقره، قبول برخی محدودیت ها است، بنابراین گذشت و مدارا شرطی اساسی برای خوشبختی است. چه بسا زن و شوهر در برخی موارد دارای اختلاف نظر و سلیقه باشند، اگر بخواهند هر کدام بر خواسته خود پافشاری کنند، آرامش روانی خانواده مختل خواهد شد و البته در این مورد اگرچه هر دو باید برای تفاهم بکوشند اما بانوان به مقتضای لطافت روح و تناسب خلقت، نقش مهم تری دارند و باید بیشتر تلاش کنند، به گونه ای که در روایات آمده | است، رسول خدا فرمود: هر زنی که با شوهر مدارا نکند و او را بر آنچه نمی تواند وادار کند، خداوند از او کار نیکی نپذیرد و خدا را در حالی که ملاقات می کند که بر او خشمگین است و امیر المؤمنین فرمود: جهاد زن، خوب شوهرداری کردن است.[6] ایشان در زمینه تفاهم با همسر فرموده است: به خدا سوگند من زهرا را هرگز خشمگین نکردم و هیچ گاه تا هنگامی که خداوند او را تحویل گرفت، او را بر کاری مجبور ننمودم، او نیز هرگز مرا خشمگین نکرد و در هیچ کاری با من مخالفت نکرد.[7] و در جایی دیگر حضرت فاطمه در خطاب به همسرش می گوید: من از خدایم خجالت می کشم که شما را به کاری مجبور کنم که در توان شما نیست...[8]

تأمین غرایز جنسی
قرآن کریم با نشان دادن راه صحیح استفاده از نیروی جنسی، زنان و مردان را به ازدواج تشویق کرده است: «مردان و زنان بی همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را، اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی نیاز می سازد، خداوند گشایش دهنده و آگاه است»[9] ازدواج سنت الهی و یک حکم فطری و هماهنگ با قانون آفرینش است که بقای نسل انسان و آرامش جسم و روح و حل مشکلات زندگی، به آن ارتباط دارد. غریزه جنسی، نیرومندترین و سرکشترین غرایز انسان است که به تنهایی با دیگر غرایز برابری می کند و انحراف آن، نیمی از ایمان انسان را به خطر خواهد انداخت.[10] غریزه جنسی یک امر طبیعی و عادی است. البته هدف از ازدواج و تشکیل خانواده در فرهنگ اسلام، فراتر از ارضای غریزه جنسی است و به فرموده شهید مطهری، در میان غرایز شهوانی انسان، هر غریزهای که اشباع شود، اشباع آن تأثیری در معنویت انسان، ندارد غیر از غریزه جنسی[11] توجه نداشتن به این میل طبیعی و عدم ارضای غرایز جنسی، افزون بر مشکلاتی که به دنبال دارد، عذاب الهی را نیز در پی دارد، اگر مردی زنش را به بستر فراخواند و زن سرباز زند و مرد بر سر خشم آید، فرشتگان تا سپیده دم، آن زن را نفرین می کنند.[12] در اسلام، به آرایش و عطر زدن و استفاده کردن زن از بوهای خوش و وسایل زیبایی برای شوهر، سفارش شده و نوعی عبادت محسوب شده و مایه گرمی و شادابی زندگی زناشویی خوانده شده است.[13]

ام سلمه می گوید: از حضرت زهرا پرسیدم آیا عطر و بوی خوش، ذخیره داری: ایشان فرمود: آری و رفت و شیشه عطری آورد و مقداری در کف دست من ریخت؛ بوی خوشی داشت که هرگز نشنیده بودم. گفتم این عطر خوشبو را از کجا تهیه کرده ای؟ فرمود: این عطر مشکی است که از بال و پر فرشتگان فرو ریخته است.[14]

پذیرش سرپرستی مرد بر زن در خانواده
اطاعت از همسر و پذیرش درخواست های مرد، یکی از تکالیف زن است که رعایت آن در بهداشت روانی خانواده، تأثیر بسیاری دارد. روایات بسیاری در اطاعت زن از همسر خویش، وارد شده است. پاره ای از این روایات شامل تعابیری است که در سیاق مستحبات، ذکر شده و پاره ای دیگر به طور کلی، به لزوم اطاعت از زن از همسر اشاره نموده و از محدوده اطاعت، سخنی به میان نیامده است. در اسلام مرد، مسئولیت سرپرستی خانواده و مدیریت کلان آن را بر عهده دارد و این مسئولیت به دلیل ویژگی های خاص جسمانی و عقلانی، برعهده او گذاشته شده است.[15] در سوره نساء آمده:

«الرجال قوامون علی النساء بما قل الله بعضهم علی بعض.»[16] «مردان، سرپرست و نگهبان زنان اند، به خاطر برتری هایی که خداوند برای بعضی نسبت به بعضی دیگر قرار داده است.... از شواهدی که بر منع سرپرستی زنان می توان ذکر کرد، اینکه حضرت فاطمه با اینکه از برترین انسانها بود، حضرت علی را به عنوان سرپرست خانواده خود پذیرفته بود و در انجام امور زندگی از ایشان اطاعت می کرد.[17] و در لحظه های آغازین زندگی زناشویی غنچه لب را به ستایش شوهر نمونه اش امام علی ال می شود و به شناساندن آن بزرگ مرد می پرداخت.[18]

پی نوشت ها

[1] صدیقه شهیده، فاطمه زهرا علیها السلام، سیری در زندگانی و فضائل حضرت فاطمه(ع)، نجفی یزدی، محمد، ص ۵۸.

[2] گلواژه آفرینش، جمعی از اساتید حوزه، ص ۱44.

[3] نهج الحیاة(فرهنگ سخنان حضرت فاطمه(ع)، دشتی ، محمد، ۱۳۷۲: ۱6۸

[4] بحارالانوار، مجلسی، محمدباقر، 43/ 92

[5] همان: 4۲/ ۸۵.

[6] همان: ۱۰۰/ ۲4۵

[7] همان: 4۳/ ۱۳4

[8] همان: ۵۹.

[9] نور، ۲۳.

[10] قرآن و راهکارهای معنوی جهت تامین بهداشت روانی انسان ها؛ مجله کتاب قیم، شماره 1؛ نورمحمدی و همکاران، ۱۳۹۰ : 88

[11] تعلیم و تربیت در اسلام، مطهری، ص ۳۹۷.

[12] به نقل از نگین هستی، سیدی، حسین، ص ۱۱4.

[13] نهج الحیاة(فرهنگ سخنان حضرت فاطمه(ع)، دشتی ، محمد، ص ۱6۳.

[14] بحارالانوار، مجلسی، محمدباقر 43/ ۹5

[15] اخلاق و آداب معاشرت در بهداشت روانی زوجین از دیدگاه پیامبر اعظم(ص)، ویژه نامه اولین همایش بهداشت در آموزه های پیامبر اعظم(ص)، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، دوره ششم؛ حسنی کبوترخانی و شمس الدین دیانی، ۱۳۸6: ۹۳.

[16] نساء، ۳4

[17] حقوق زن، کریمی، حمید، ص ۸۵.

[18] نهج الحیاة(فرهنگ سخنان حضرت فاطمه(ع)، دشتی ، محمد ، ص۱۸4.