ماری کوری را به عنوان دانشمند مشهور فیزیک و شیمی و یکی از پیشگامان عصر رادیواکتیو می‌شناسند. او برنده نخستین جایزه نوبل است که توانست موسسه‌های تحقیقاتی بسیاری را تاسیس کند که تا به امروز هم مراکز اصلی تحقیقات پزشکی در جهان هستند.

ماری کوری دانشمند مشهور فیزیک و شیمی بود که به‌عنوان یکی از پیشگامان عصر رادیواکتیو شناخته می‌شود. او تنها زن برنده‌ ۲ جایزه‌ نوبل است. ماری اسکلودوسکا کوری یک دانشمند فیزیک و شیمی فرانسوی لهستانی‌الاصل بود. او یکی از پیشگامان تحقیقات در زمینه‌ رادیواکتیویته محسوب می‌شود. خانواده کوری در مجموع ۵ جایزه‌ نوبل را به نام خود ثبت کردند. این دانشمند بزرگ، نخستین استاد زن در دانشگاه پاریس بود. ماری اولین جایزه نوبل خود در رشته‌ فیزیک را نیز با پیتر به‌صورت مشترک دریافت کرد. جایزه نوبل دوم در رشته‌ شیمی به ماری اهدا شد. از دستاوردهای بزرگ ماری کوری می‌توان به توسعه‌ نظریه‌ رادیواکتیوته اشاره کرد که اصطلاح آن نیز وسیله همین بانوی دانشمند مطرح شد. روش‌های ایزوله کردن ایزوتوپ‌های رادیواکتیو و کشف ۲ عنصر پولونیوم و رادیوم نیز توسط این دانشمند انجام شد. او مدیریت نخستین تحقیقات تاریخ در موضوع نئوپلاسم با استفاده از ایزوتوپ‌های رادیواکتیو را نیز بر عهده داشت. موسسه‌های تحقیقاتی کوری توسط این بانوی دانشمند در پاریس و ورشو تأسیس شدند و تا به امروز هم مراکز اصلی تحقیقات پزشکی در جهان هستند.

زندگینامه ماری کوری

ماریا سالومی اسکلودوسکا در هفتم نوامبر ۱۸۶۷ میلادی در لهستان چشم به جهان گشود. او از دوران کودکی به حافظه‌ شگفت‌انگیز مشهور بود و در ۱۶ سالگی، مدال طلای رقابت‌های علمی را از یک دبیرستان روسی دریافت کرد. ماری مجبور بود در نوجوانی در کنار تحصیل کار هم بکند. ماریا از کارهای دوران نوجوانی پس‌اندازی برای خود جمع کرد و بخشی از این پس‌انداز را به خواهرش برونیسلاوا داد تا در فرانسه، به تحصیل علوم پزشکی بپردازد. برونیسلاوا نیز قرار بود در ادامه‌ تحصیل به ماریا کمک کند. ماریا از همان کودکی حافظه قوی و پشتکار بالای مطالعه داشت. او در سال‌های تحصیل خواهرش در فرانسه، سخت مشغول کار بود و شب‌ها به مطالعه شیمی، فیزیک و ریاضی می‌پرداخت. به‌علاوه او در کلاس‌های درس و سخنرانی‌ها و رویدادهای رایگان یک کتابخانه لهستانی شرکت می‌کرد تا در مورد فرهنگ لهستانی و علوم کاربردی، نکاتی بیاموزد. البته در آن سال‌ها تحصیل دختران در لهستان ممنوع بود و نیروهای تزار روسی، ماریا را از ادامه‌ حضور در کتابخانه منع کردند.

سفر ماریا به پاریس

ماریا در ۱۸۹۱ میلادی و در ۲۴ سالگی به پاریس رفت. او در آنجا نام ماری را انتخاب کرد و در شروع تحصیل به‌مطالعه‌ رشته‌های شیمی، ریاضی و فیزیک در سوربن پرداخت. سوربن در آن زمان از بهترین دانشگاه های پاریس به شمار می رفت. دوره‌های این دانشگاه به زبان فرانسه برگزار می‌شدند و ماری مجبور بود به‌سرعت این زبان را بیاموزد. به‌هرحال استعداد و پشتکار بالا همیشه همراه ماری بود و او در ۱۸۹۳، مدرک کارشناسی ارشد خود را به‌عنوان دانشجوی برتر در رشته فیزیک دریافت کرد. پس از فارغ‌التحصیلی، یک کمک‌هزینه صنعتی به ماری اهدا شد تا در مورد تأثیر ذرات ترکیب فولاد در خواص مغناطیسی آن تحقیق کند. هدف نهایی، تدوین روشی برای ساخت آهنرباهای قوی‌تر بود. علاقه‌ او به تحقیق و مطالعه هیچ‌گاه تمام نمی‌شد. او در ۱۸۹۴ میلادی، مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته شیمی نیز دریافت کرد. دلتنگی برای وطن نیز همواره با این دانشمند باهوش همراه بود. او پس از پایان پروژه‌ فولاد آهنربایی، برای مدتی به لهستان رفت اما امیدش برای یافتن شغل در این کشور، بی‌نتیجه ماند. دلیل آن نیز همان محدودیتی بود که سال‌ها قبل، او را از تحصیل در لهستان باز داشت.

به‌هرحال ماری به پاریس بازگشت و این بار تصمیم گرفت تا تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادامه دهد. او در ۱۸۹۵ میلادی با پیر کوری ازدواج کرد. او به‌تازگی مدرک دکتری را دریافت کرده و به‌عنوان استاد مشغول به فعالیت شده بود. پیر دانشمندی شناخته شده و قابل احترام بود. او مفهوم پیزوالکتریسیته را کشف کرد. به‌علاوه، پیر سابقه‌ای طولانی در تحقیقات شاخه‌ مغناطیس داشت و مفهومی را کشف کرد که امروز به نام نقطه کوری شناخته می‌شود. این نقطه، دمایی است که یک تغییر کوچک در آن، تأثیری بزرگ روی خاصیت مغناطیسی ماده دارد.

مطالعه‌ اورانیوم و دستاوردهای علمی

ماری پس از ازدواج با پیر، نام خانوادگی او را نیز به نام خانوادگی خود اضافه کرد. او در آن سال ها مشغول تحقیقات مقطع دکتری بود و برای این منظور، عنصر اورانیوم را انتخاب کرد. در ۱۸۹۵ میلادی، ویلهلم رونگتن پرتوهای X و فرآیند تصویربرداری از اعضای داخل بدن را کشف کرد. یک سال بعد، دانشمندی با نام هنری بوکورل کشف کرد که پرتوهای ساطع شده از اورانیوم، توانایی عبور از فلزات را دارند و البته، متفاوت از پرتوهای X هستند. به‌هرحال ماری تصمیم گرفت تا روی این پرتوهای جدید تحقیق کند. این زمینه، بحثی جذاب و جدید برای مطالعات دکتری او بود. ماری در مسیر مطالعه این پرتوها، کشفیات قابل توجهی انجام داد.

ماری کوری در خصوص همکاری با پیر در جایی گفته است: «من و همسرم به‌خاطر محبت به یکدیگر و کارهای مشترک، به‌قدری با هم متحد بودیم که تقریبا تمام زمان خود را با هم سپری می‌کردیم.»

کشف پولونیوم و رادیوم

ماری و پیر تمرکز تحقیقات خود را روی کشف عنصری دیگر در ماده‌ معدنی پیچ‌بلند معطوف کردند. تا پایان سال ۱۸۹۸ میلادی، پس از تحقیق روی این ماده، آنها ۲ عنصر شیمیایی جدید را معرفی کردند. نخستین عنصر کشف شده پولونیوم نام داشت. ماری، به‌خاطر احترام به وطن خود، این نام را برای عنصر جدید انتخاب کرد. این زوج در تحقیقات خود به نتیجه رسیدند که پولونیوم ۳۰۰ برابر بیشتر از اورانیوم، پرتو ساطع می‌کند.

آنها در نتایج تحقیقات نوشتند: «ما اعتقاد داریم که ماده‌ استخراج شده از پیچ‌بلند، حاوی فلزی بود که پیش از این شناخته شده نبود. خواص تحلیلی این ماده نیز به بیسموت نزدیک است. اگر وجود این فلز جدید تأیید شود، ما نام پولونیوم را به‌احترام وطن یکی از خودمان، برای آن پیشنهاد می‌کنیم.»

نمایش رادیوم خالص توسط ماری کوری

دومین عنصری که توسط این زوج کشف شد، رادیوم نام داشت. آنها نام این عنصر را از روی معنی لاتین کلمه‌ پرتو (Ray) انتخاب کردند. خانواده‌ کوری به این نتیجه رسیدند که رادیوم، چندین میلیون برابر بیشتر از اورانیوم، رادیواکتیویته دارد. به‌علاوه آنها کشف کردند که ترکیبات رادیوم، نورانی هستند و همچنین، این ماده منبع گرما نیز هست. در واقع این ماده بدون هیچ واکنش شیمیایی گرم‌تر از محیط اطراف خود می‌شود. پیر و ماری در خلال تحقیقات خود، اصطلاح جدیدی را برای آن‌چه که در حال بررسی‌اش بودند، انتخاب کردند. رادیواکتیویته یا پرتوافشانی اصطلاح مورد نظر آنها بود. پرتوافشانی، فعالیتی بود که عناصری همچون اورانیوم، توریوم، پولونیوم و رادیوم انجام می‌دادند.

جایزه‌های نوبل و تراژدی زندگی شخصی

پیر کوری، به هیات داوران نوبل اصرار کرد که جایزه شیمی را به ماری هم بدهند. ماری کوری سرانجام در ژوئن ۱۹۰۳ میلادی، مدرک دکتری خود را در رشته فیزیک دریافت کرد. داوران ماری معتقد بودند، او بزرگترین تأثیر علمی تاریخ در یک پایان‌نامه‌ دکتری را از خود بر جای گذاشته است. ۶ ماه بعد، این دانشمند جایزه‌ نوبل فیزیک را به‌عنوان نخستین زن تاریخ ازآن خود کرد. او این جایزه را به‌صورت مشترک با پیر کوری و هنری بکورل دریافت کرد. منابع تاریخی، بکورل را کاشف اصلی رادیواکتیویته می‌دانند. هیأت داوران نوبل قصد داشت، ابتدا تنها جایزه را به پیر و هنری بدهد اما اصرارهای پیر کوری باعث شد تا ماری نیز در این جایزه سهیم باشد.

تدریس ماری در دانشگاه پاریس نیز یک تاریخ‌سازی دیگر بود. او به‌عنوان اولین استاد زن در دانشگاه پاریس فعالیت می‌کرد.

مجسمه‌ ماری کوری در ورودی انستیتو کوری

ماری کوری در ۱۹۱۰ میلادی موفق شد تا نمونه‌ای خالص از فلز رادیوم را در محیطی ایزوله استخراج کند. او این عنصر (عنصر شماره‌ ۱۲) را سال‌ها پیش کشف کرده بود. این استخراج، جایزه نوبل شیمی را در ۱۹۱۱ میلادی برای ماری کوری به همراه داشت. البته کشف عناصر رادیوم و پولونیوم نیز دلایل دیگر اهدای این جایزه بودند. ماری کوری تنها فردی است که جایزه‌ نوبل را در فیزیک و شیمی در کارنامه‌ خود دارد. با شروع جنگ جهانی اول، ماری نتایج علمی خود را به دنیای واقعی و با کاربردهای مفید عرضه کرد. او تجهیزات تصویربرداری پزشکی نیمه‌پرتابل را برای استفاده در میدان‌های جنگ طراحی و تولید کرد. تا پایان آن جنگ، بیش از یک میلیون سرباز توسط دستگاه‌های این دانشمند تحت عکاسی پزشکی قرار گرفتند.

با پایان جنگ، ماری کوری دیگر دانشمندی با شهرت جهانی بود. او به سرتاسر جهان سفر و در مورد علم و موسسه‌ تحقیقات پزشکی رادیوم خود سخنرانی می‌کرد. ماری یکی از معدود دانشمندانی بود که به یکی از تاریخ‌سازترین کنفرانس‌های تاریخ علم در ۱۹۲۷ دعوت شد. این کنفرانس با نام Solvay Conference on Electrons and Photons برگزار شد و علاوه بر ماری، بزرگانی همچون پلانک و اینشتین نیز در آن حضور داشتند.

مدرک جایزه‌ نوبل ماری کوری

رادیوم در آن سال‌ها قیمتی در حدود ۱۲۰ هزار دلار برای هر گرم داشت که در ارزش کنونی، میلیون‌ها دلار می‌شود. ماری کوری تنها می‌توانست یک گرم از این ماده را برای تحقیقات سرطان تهیه کند. او در ۱۹۲۰ میلادی مصاحبه‌ای با ژورنالیست مشهور آمریکایی ماری متینگلی ملونی مشهور به میسی داشت. میسی از ماری پرسید که آیا می‌تواند کمکی به موسسه تحقیقاتی او داشته باشد. ماری در پاسخ تنها درخواست یک گرم رادیوم کرد. در آن زمان شرکت‌های آمریکایی حدود ۵۰ گرم رادیوم غنی‌شده داشتند.

مرگ و میراث ماندگار

ماری کوری در ۴ جولای ۱۹۳۴ میلادی و در ۶۶ سالگی از دنیا رفت. دلیل مرگ او، کم‌خونی آپلاستیک بود که در مغز استخوان رشد می‌کند. کارشناسان، تماس با مواد رادیواکتیو را دلیل ایجاد این بیماری در کوری می‌دانند. دانشمندان کنونی احتیاط بسیار بالایی در تماس با این مواد دارند. اما بزرگانی همچون ماری کوری این احتیاط را نداشتند. به‌همین دلیل کتاب‌ها و یادداشت‌های او نیز به‌حدی حاوی مواد رادیواکتیو هستند که در جعبه‌های مخصوص نگهداری می‌شوند.

ماری کوری در گوستانی در پاریس در کنار همسرش دفن شد. حدود ۶۰ سال بعد و در ۱۹۹۵، بقایای اجساد آنها برای ادای احترام به معبد پانتئون در پاریس منتقل شد. او اولین زنی بود که به‌خاطر شایستگی‌های شخصی، افتخار دفن در این محل را پیدا می‌کرد.

ماری کوری در محافل و فرهنگ‌های مختلف به‌خاطر دستاوردهای علمی مورد تحسین قرار گرفته است. در ۲۰۰۹، مجله New Scientist یک رأی‌گیری را برای انتخاب برترین بانوی تأثیرگذار تاریخ برگزار کرد. در این رأی‌گیری، ماری کوری با ۲۵.۱ درصد در رتبه‌ اول قرار گرفت درحالی که رقیب اصلی او روزالین فرانکلین ۱۴.۲ درصد رأی داشت.

لهستان و فرانسه، ۲۰۱۱ میلادی را به‌عنوان سال ماری کوری نام‌گذاری کردند. سازمان ملل نیز آن سال را شیمی نام نهاد. این دانشمند بزرگ علاوه بر ۲ جایزه‌ نوبل، جوایزی همچون مدال دیوی، مدال ماتوچی، جایزه‌ آکتونین، مدال الیوت کرسون و مدال فرانکلین را دریافت کرد. عنصر شماره‌ ۹۶ جدول تناوبی عناصر نیز کوریوم نام نهاده شد.