خالد ابوالفضل نویسنده و محقق متولد ۱۹۶۳ میلادی در کویت است. وی موفق به اخذ مدارج علمی چون کارشناسی علوم سیاسی از دانشگاه یل، دکتری حقوق از دانشکده حقوق پنسیلوانیا و کارشناسی ارشد و دکتری جزای اسلامی از دانشگاه پرینستون و نیز مدرک فقه و علم اسلامی شد.

او در حال حاضر استاد برجسته دانشکده حقوق دانشگاه  UCLA است و به تدریس در رشته‌های مختلف حقوقی و اسلامی از جمله فقه اسلامی، امنیت ملی، حقوق، قانون و تروریسم، اسلام و حقوق بشر، پناهندگی سیاسی و جرایم سیاسی و سیستم های حقوقی اشتغال دارد. برنامه تدریس قوانین اسلامی و سخنرانی‌های او در این‌باره از ۱۹۹۰ میلادی در محیط‌های دانشگاهی و غیر دانشگاهی آغاز شد و پیش از بیست سال همچنان ادامه دارد. وی همچنین رییس برنامه مطالعات اسلامی در دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس و دانشگاه UCLA است.

عقاید و زمینه فکری

خالد ابوالفضل در رویکرد علمی خود به اسلام از نظر اخلاقی توجه ویژه‌ای دارد و به شکل گسترده و با شمایلی جهانی درباره انسانیت، اخلاق، حقوق بشر، عدالت و مهربانی می‌نویسد. او از مخالفان و منتقدان عربستان سعودی محسوب می‌شود و در نوشته‌هایش به اسلام وهابی و مخدوش شدن چهره اسلام در وهابیت اعتراض می‌کند که برخی از آن‌ها در نشریات معتبری چون نیویورک تایمز، واشنگتن پست، وال استریت ژورنال، لس آنجلس تایمز، بوستون ریویو و بسیاری دیگر منتشر شده است.

طبق نظر وی عقاید شیعه به طور طبیعی اسلام را به طرف انسان‌گرایی اخلاقی سوق می‌دهد یا با دادن مجموعه‌ای از ایده‌ها، انسان را در راه رسیدن به خواست خداوند کمک می‌کند؛ درحالی‌که در اسلام وهابیت توجهی به ارزش‌های اخلاقی نشده است و آن را مانعی برای اجرای صحیح احکامی قرآنی تلقی کرده‌اند.

او حملات ۱۱ سپتامبر را طبیعی و نتیجه برخورد اسلام تکفیری با اسلام رحمانی و حمایت کشورهای غربی و آمریکا از دولت‌های حامی سلفی‌گری مانند دولت عربستان می‌داند.

ابوالفضل راه نجات مسلمانان را بازگشت به عصر طلایی اسلام (دورانی که سنت‌های مختلف با تاکید بر کسب دانش آن را عین پرستش می‌دانستند) و رها کردن وضعیت کنونی(وضعیتی که متکلمان فعلی مسلمان به دلیل نداشتن روحیه انتقادپذیری و قبول آرای مختلف و نیز داشتن اعتماد بنفس کاذب دچار شده‌اند) می‌داند.

ابوالفضل از طرفداران کثرت‌گرایی فرهنگی و مذهبی و از حامیان حقوق زنان و ارزش‌های دموکراتیک است.

کتاب‌ها، مقالات و آثار پژوهشی

تاکنون بیش از ۵۰ مقاله و ۱۴ کتاب به قلم خالد ابوالفضل به چاپ رسیده است که برخی از آن ها به چندین زبان از جمله عربی، فارسی، فرانسوی، نروژی، هلندی، اتیوپی، روسی و ژاپنی ترجمه شده است.

وی در نوشته‌ها و تحقیقات اخیرش بیشتر بر روی موضوعاتی چون قدرت، حقوق بشر، دموکراسی و زیبایی در اسلام و قوانین اسلامی تمرکز کرده است.

علاوه بر چاپ مقاله و کتاب، ابوالفضل در نشریات و روزنامه هایی چون الهیات سیاسی، مجله اخلاق دینی، مجله حقوق اسلامی و جامعه، مجله قانون و فرهنگ اسلامی و حوا، مجله زنان خاورمیانه و شرق جهان اسلام، مطبوعات دانشگاه هاروارد در فقه اسلامی، مجله مطالعات اسلامی (اسلام آباد) و غیره حضور و فعالیت دارد و یکی از اعضای هیات مشورتی خاورمیانه سازمان دیده بان (بخشی از دیده بان حقوق بشر) است و به طور منظم با سازمان های حقوق بشر از جمله عفو بین الملل و کمیته وکلا برای حقوق بشر (حقوق بشر) به عنوان متخصص در طیف گسترده‌ای از موارد مربوط به حقوق بشر، تروریسم، پناهندگی سیاسی و حقوق بین المللی و تجاری همکاری دارد.

کتاب سرقت بزرگ نخستین اثری است که به تفاوت‌های کلیدی میان مسلمانان میانه‌رو و گروه‌های افراطی می‌پردازد که به عنوان یکی از ۱۰۰ کتاب برتر ۲۰۰۵ میلادی کانادا به انتخاب نشریه گلوب اند میل شناخته شد.

دیگر کتاب او به نام جستجوی زیبایی در اسلام گردآوری کتاب های برجسته‌ در حوزه ادبیات مدرن اسلامی است. از او کتاب تساهل در اسلام به فارسی برگردان شده است.

درباره کتاب تساهل در اسلام

این کتاب از جمله مهم ترین آثار ابوالفضل است که در ایران به وسیله محمدتقی دلفروز در ۱۳۸۳ خورشیدی ترجمه شده است. بخش نخست کتاب، مقاله‌ای است از خالد ابوالفضل  با عنوان جایگاه تساهل در اسلام که نویسنده درصدد است با طرح اصول جهان شمول قرآن از زمینه‌ اجتماعی و تاریخی‌ای که این متن در آن نازل شده، تعهد اخلاقی اسلام را اثبات کند.

او آیات قرآن را در خصوص نحوه‌ رفتار با زنان و غیر مسلمانان در پرتو عبارات این کتاب مقدس که انسان‌ها را به بخشش، مهربانی و عدالت دعوت می‌کند و بر ماهیت ذاتا متکثر جامعه‌ بشری تاکید دارد، تفسیر می‌کند... او بر این مساله تاکید دارد که فرقه‌های نامتساهل و افراطی به طور سنتی به وسیله‌ تمدن اسلامی به حاشیه رانده شده‌اند. اما وی استدلال می‌کند که در حال حاضر اسلام به واسطه‌ سوء استفاده از سمبل‌های اسلامی به وسیله‌ گروه‌های افراطی و رکود در حیات مدنی و اقتصادی جوامع اسلامی، با یک بحران مرجعیت دینی رو به روست.

وی بر این باور است که خوانندگان در قبال تفسیر قرآن باید احساس مسوولیت اخلاقی بکنند و در نهایت، متون دینی امکان‌های پربار و ارزشمندی برای معنا و تفسیر فراهم می‌کنند و واجد معانی حتمی و بی چون و چرا نیستند؛ از این رو، متن به لحاظ اخلاقی به خواننده غنا می‌بخشد اما فقط در صورتی که خواننده به لحاظ اخلاقی به متن غنا ببخشد.

در بخش دوم کتاب، مقالاتی جمع آمده که پاسخ به نوشته‌ خالد ابوالفضل است. بیشتر پاسخ دهندگان نقد ابوالفضل پاک دینی اسلامی را می‌پذیرند اما در خصوص مفهوم کلی این بحث و استدلال‌های خاص آن ایراداتی مطرح می‌کنند. در بخش سوم کتاب، پاسخ‌های خالد ابوالفضل به نوشته‌های یاد شده فراهم آمده است.

خالد ابوالفضل و منتقدان

خالد ابوالفضل از جمله چهره های برجسته و متفکران دنیای اسلام به شمار می آید که به مناظرات و مباحثات مداوم و مستدل در این زمینه شهرت دارد. برای نمونه جان اسپوزیتو استاد امور بین‌الملل و مطالعات اسلامی در دانشگاه جرج‌تاون یکی از افرادی است که به گونه مناسبی بنیادی‌ترین پرسش فراروی اسلام معاصر را مطرح می‌کند: کدام اسلام؟ کدام یک از تجلیات اسلام در طول تاریخ معنا و مفهوم اخلاقی این سنت بزرگ دینی را در بر دارد؟ مسلمانان چه ارتباطی با گذشته‌شان دارند؟ آنها چگونه از گذشته‌شان برای حال استفاده خواهند کرد؟ ارتباط مسلمانان با «دیگران» چگونه خواهد بود؟ این فرایند تعریف هویت خود، به وسیله‌ هر دو دسته عوامل داخلی و خارجی که به نابودی استقلال در جهان اسلام کمک می‌کنند، پیچیده می‌شود. از لحاظ داخلی، تقریباً همه کشورهای مسلمان تحت رژیم‌های اقتدارگرا اداره می‌شوند که امکان‌های جدی برای گفتمان آزاد و پرنشاط را از بین می‌برند. از لحاظ خارجی، مسلمانان در زمره ضعیف‌ترین، تحت سلطه‌ترین، استثمارشده‌ترین مردم جهان هستند. این عوامل، مسأله‌ تساهل را واقعاً دردسرساز می‌کند. با این وجود، شاید پرسش واقعی این باشد که آیا غیرمسلمانان مایلند رفتار خود را عوض کنند و با مسلمانان تساهل بورزند؟ همانطور که مشهود علی ریزوی و عبدالله جان تلویحاً اشاره می‌کنند، آیا هر بحثی در مورد تساهل در اسلام به پذیرش سرکوب و سلطه غیر مسلمانان بر مسلمانان تبدیل نمی‌شود؟

خالد ابوالفضل در پاسخ به علی ریزوی می نویسد: موضوع تنها این نیست که آیا مسلمانان می‌توانند در برابر سرکوب خارجی مقاومت کنند. بلکه موضوع، سلامت اخلاقی خود سنت اسلامی است. نفرت من از تروریسم یازده سپتامبر آنچنان به حمایت یا حفاظت از غیرمسلمانان به معنای دقیق کلمه مربوط نیست، بلکه بیشتر به دفاع از موقعیت و ساختار اخلاقی پیام اسلامی مربوط است. بر خلاف آنچه ظاهراً عبیدالله جان مد نظر دارد، اسلام صرفاً یک هویت ملی یا اجتماعی نیست؛ بلکه اسلام یک دین یکتاپرستی جهانی است. دین اسلام یک پیام جهانی را بیان می‌کند و با بشرین سخن می‌گوید، اما این دین باید راهی را نیز برای درگیر ساختن بشریت در یک گفت و گوی اخلاقی و یک اقدام جمعی برای نیکی اخلاقی ایجاد نماید. اما آنچه را که اَمینا وَدود به درستی «گرایش‌های تفسیری افراط‌گرایانه» می‌نامد، واقعاً پیام جهانی و انسانی اسلام را خنثی می‌کند. وقتی متوسط مردم در جهان معاصر عبارت «اسلام» را به تصوراتی همچون سخت‌گیری، مصیبت و رنج، سرکوب و خشونت مرتبط می‌دانند، اسلام به یک طرز فکر و رفتار شخصی، یا به عبارت دیگر، به یک ویژگی عجیب و غریب اخلاقی و اجتماعی تبدیل می‌شود که قادر به یافتن مبنای مشترک با بقیه جامعه بشری نیست. در واقع، خطر واقعی این است که گرایش‌های تفسیری افراط‌گرایانه، اسلام را به یک دین مطرود و «بیگانه» تبدیل کنند و نه دینی که به عنوان یک دیدگاه اخلاقی و مذهبی به طور جدی مورد توجه دیگران واقع گردد. در حقیقت، من هم مانند میلتون ویورست نگرانم که مسلمانان ممکن است در جهان به یک «طبقه‌ پایین» تبدیل شوند که در یک «مرداب راکد اجتماعی» زندگی می‌کنند. همانطور که اسکات اپلبی اشاره می‌کند، افراط‌گرایان مسلمان به عامیانه شدن این دین کمک می‌کنند، به طوری که غنا و انسان‌دوستی‌اش به یک خاطره دور تبدیل می‌شود. اما همان‌طور که وضعیت دولت‌های ثروتمند نفتی خلیج فارس نشان می‌دهد، تهدید صرفاً اقتصادی نیست. گرایش‌های فکری افراط‌گرایانه این خطر را در پی دارند که سنت اسلامی را به یک مجرم فکری جهانی تبدیل سازند.

افتخارات و جوایز

خالد ابو الفضل در ۲۰۰۷ میلادی برنده جایزه حقوق بشر اسلو (جایزه لئو و لیز ایتینگر) و در ۲۰۰۵ میلادی نیز برای جایزه تحقیقاتی حقوق اسلامی کارنگی نامزد شد. در همین سال  از طرف موسسه لو دراگون به عنوان یکی از ۵۰۰ وکیل برتر دنیا انتخاب شد.