کتاب حکمروایی نوین شهری: رویکردها، مفاهیم، مسائل و چالش‌ها (جلد اول)، حاوی مقالات ارزشمندی از استادان برجسته مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهری، با رویکرد میان رشته‌ای، انتقادی و کاربردی متمرکز بر این حوزه نگاشته شده.

پژوهش‌های اجتماعی و فرهنگی شهری، بخش ضروری و مهم فعالیت‌های سیاست‌ گذاری، برنامه‌ریزی و اجرای مدیریت شهر، در شهرهای در حال پیشرفت است. به دلیل وجود داشتن شباهت‌ها، نباید این نوع پژوهش‌ها را همانند پژوهش‌های بنیادی دانشگاهی دید؛ زیرا تعریف مدیران و کارگزاران و فعالان پژوهش شهری، با تعریف‌های رایج در کتاب‌های برنامه‌ ریزی و مدیریت شهری دانشگاه‌ها متفاوت است.

طبق دیدگاه کارگزاران و مدیران شهر، پژوهش‌های اجتماعی و فرهنگی شهری، باید بتواند دانش فرهنگی عمومی حیاتی برای زیستن در شهر و نیازهای شهری، فعالیت شهری و کسب‌ و کار و اشتغال در محیط شهری را برآورده کند؛ بنابراین پژوهش‌های یاد شده، باید رویکردی کیفی و فرارشته‌ای داشته و از دستاورد حوزه‌های مختلف علوم انسانی مانند جغرافیا، برنامه‌ریزی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و مانند این‌ها به گونه‌ای کارآمد و سودمند بهره ببرد تا به کار مدیریت شهر و زندگی در شهر بیاید.

اکنون پژوهش اجتماعی و فرهنگی شهری، تحت تأثیر دگرگونی‌های تاریخی و فناورانه، نیازهای نو شونده و اقتضائات جامعه شهری، نیازمند بازتعریف است. افزون بر این باید دانست که رویکردها و بینش غالب پژوهش اجتماعی و فرهنگی شهری که در سایر جوامع رایج هستند، ضرورتاً راهگشای مسائل و مشکلات همه جامعه‌ها نیستند و هر جامعه‌ای باید به اقتضای موارد منحصر به‌ فردی که با آن‌ها درگیر است، رویکرد و روش متناسب را به کار گیرد.

بر این اساس تحقیقات اجتماعی و فرهنگی شهری، خود نوعی فعالیت فرهنگی مرتبط به جامعه هدف است و افرادی که در کار پژوهش شهری هستند، نخبگان فعالان فرهنگی هستند که در راستای تحقق هدف‌های توسعه‌گرا، بهبود وضعیت شهر را توسعه می‌هند.

در بخشی از کتاب حکمروایی نوین شهری: رویکردها، مفاهیم، مسائل و چالش‌ها (جلد اول) می‌خوانیم:

محصول نهایی طرح‌های جامع (یعنی بخشی که امکان هدایت و کنترل توسعۀ فیزیکی شهر را فراهم می‌کند) عبارت است از مکان‌یابی توسعۀ آینده و فرم فیزیکی کلی شهر، نقشه و ضوابط استفاده از اراضی و شبکۀ راه‌های شهر.

ولی مشاهدات عینی نشان می‌دهد که مکان و فرم توسعۀ شهر برخلاف پیشنهادات طرح‌های جامع شکل می‌گیرد؛ به عبارت دیگر، تحت چنین شرایطی در نظام تصمیم‌گیری و تفرق سازمانی، عوامل مؤثر در توسعۀ شهر (برنامه‌ریزی مسکن، توسعۀ شبکۀ راه‌ها، ایجاد شهرک‌های صنعتی و شهرهای جدید) بر عهدۀ نهادهایی است که ارتباطی با شهرداری ندارند و الزام و تعهد قانونی به پیروی از طرح‌های شهری هم ندارند، بلکه اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌های بخشی و مجزای سازمانی خود را پیگیری می‌کنند.

حتی وزارت مسکن که خود طرح جامع را تهیه و ابلاغ می‌کند، در بخش مسکن، فارغ از طرح‌ها عمل می‌کند. به عنوان نمونه طرح مسکن مهر که سازمان مسکن و شهرسازی استان، مکان‌هایی خارج از شهرهای موجود را برای احداث مسکن مهر در نظر گرفته و در تلاش است تا زمین‌های اختصاص داده شده برای این طرح را برخلاف برنامه‌ها و طرح‌های مصوب و قوانین و ضوابط آن‌ها، جزء محدودۀ منفصل به شهرها درآورد؛ درحالی‌که ظرفیت شهرهای جدید منطقه تکمیل نشده است.

فهرست مطالب
پیشگفتار
چالش‌ها و مشکلات ارتقای جایگاه شهرداری‌ها به عنوان نهاد اجتماعی در ایران / دکتر محمدباقر نوبخت / دکتر رضا معصومی‌راد
مقدمه
1. چالش‌ها و مسائل فراروی شهرداری‌ها در نیل به جایگاه نهاد اجتماعی
2. روش‌شناسی
3. بررسی وضعیت کنونی محیط داخلی سیستم مدیریت شهری در ایران
4. ویژگی‌های مدیریت شهری در ایران
5. بررسی مسائل و مشکلات محیط بیرونی سیستم مدیریت شهری در ایران
6. نتیجه‌گیری
7. راهکارها
کتابنامه
جایگاه شهروندی در مدیریت شهرداری / غلامرضا صدیق اورعی
مقدمه
1. مفهوم رضایت
2. مفهوم محرومیت نسبی
3. انتظارات و خواسته‌ها
4. توانایی‌ها و داشته‌ها
5. تبیین میزان محرومیت نسبی و رضایت مندی
6. مشارکت
7. مشارکت و دیگر مفاهیم مرتبط با آن (مبادله و فداکاری)
8. انواع مشارکت
9. همبستگی
10. تفاوت مفهوم همبستگی با سایر مفاهیم مرتبط
11. همبستگی اجتماعی از دیدگاه مسعود چلبی
12. همبستگی در نظریۀ لولر یون
13. محله
14. نتیجه‌گیری
کتابنامه
راهبردهای جلب مشارکت شهروندان در حرکت به سمت شکل‌گیری نهاد اجتماعی شهری / علی پورخیری / دکتر محمد میره
مقدمه
1. بیان مسئله
2. تعاریف و مفاهیم مشارکت
3. شرایط عمدۀ تحقق مشارکت
4. رویکردهای مشارکت مدنی
5. ساختار نظریۀ پایه مشارکتی
6. راهبردهای جلب مشارکت شهروندان در شکل‌گیری نهاد اجتماعی
7. نتیجه‌گیری و ارائه مدل پیشنهادی
کتابنامه
درآمد رانتی و گسست شهرداری از اجتماع محلی در ایران / دکتر کیومرث ایراندوست
مقدمه
1. حکمروایی شهری و تمرکززدایی مالی
2. جایگاه شهرداری در مدیریت شهری ایران
3. درآمد شهرداری‌ها در جهان
4. درآمد شهرداری‌ها در ایران
5. نتیجه‌گیری
کتابنامه
توازن میان مدیریت شهری و توسعه و نظم شهری: امتیازات و چالش‌ها / دکتر محمد‌تقی شیخی
مقدمه
1. مدیریت شهری در قالب برنامه‌ریزی پایدار شهری
2. بهره‌گیری از الگوهای مناسب
3. بهره‌گیری از سرمایه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
4. پیش‌بینی فضاهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی درون شهر
5. شهر تهران و تکثرگرایی
6. مدیریت شهری و انتظارات رو به تغییر
7. مدیریت شهری و جوانان
8. مدیریت شهری، توسعه و نظم
9. بسترسازی و پاسخ‌گویی به شهرهای رو به گسترش
10. بسترسازی و ایجاد شادمانی
11. بسترسازی و ایجاد نگرش مثبت نسبت به شهرداری
12. نظم به عنوان محور توسعه
13. امتیازات و چالش‌ها
14. ارزیابی عملکرد شهرداری و ارائه بعضی پیشنهادات
15. نتیجه‌گیری
کتابنامه
الزامات ساختاری، سازمانی و تشکیلاتی تحقق نهاد اجتماعی / دکتر اکبر علیوردی‌نیا
محمود فرهادی محلی
مقدمه
1. بیان مسئله
2. پیشینه پژوهش
3. پرسش‌های مطالعه
4. روش مطالعه
5. الزامات تحقق نهادهای اجتماعی
6. نتیجه‌گیری
7. راهکارها و پیشنهادها
کتابنامه
چالش ارتقای کیفیت زندگی، مانع فراروی شهرداری به مثابه نهادی اجتماعی / دکتر سیدابوالحسن ریاضی
مقدمه
1. چهارچوب نظری
2. کیفیت زندگی
3. مشارکت
4. تحول شهر و شهروندی در تهران
5. نگرش‌ها و رفتار اجتماعی
6. چالش‌های مدیریت شهری
7. یافته‌های میدانی
8. نتیجه‌گیری
کتابنامه
بررسی نقش شهرداری و جایگاه مشارکت شهروندی در شکل‌گیری مدیریت یکپارچه شهری / دکتر مهین نسترن
مقدمه
1. طرح مسئله
2. تبیین و تشریح مفهوم سیستم مدیریت شهری
3. بررسی و تحلیل وظایف شهرداری‌ها در ایران
4. مشارکت شهروندان و ساختار مدیریتی شهر تهران
5. راهکارهای شکل‌گیری مدیریت یکپارچه شهری در ایران
6. نتیجه‌گیری
کتابنامه
ونکوور؛ نهادی اجتماعی به سوی کسب جایگاه «شهر اول جهان» / دکتر رها خرازی آذر
مقدمه
1. ونکوور؛ شهر اول جهان برای زندگی
2. شهرداری ونکوور؛ به‌مثابه یک نهاد اجتماعی
3. کمیته‌های مشورتی رویکرد اجتماعی شهر ونکوور
4. کانون‌های اجتماعی ملیت‌ها، مذاهب، خرده‌فرهنگ‌ها و اقوام
5. مشارکت شهروندان در نهاد اجتماعی شهر
6. سیاست‌های اجتماعی شهرداری در حمایت از تنوع فرهنگی
7. رویکرد اجتماعی شهرداری در حمایت از هنر، فرهنگ و میراث فرهنگی
8. رویکرد اجتماعی شهرداری در راستای خدمات تفریحی
9. رویکرد اجتماعی شهرداری در برنامه‌های آمادگی برای موقعیت‌های اضطراری
10. رویکرد اجتماعی شهرداری در برقراری ارتباطات متعامل
11. رویکرد اجتماعی شهرداری در راستای برنامه‌های جوانان
13. رویکرد اجتماعی شهرداری در برنامه‌های حمایت از خانواده و کودکان
14. رویکرد اجتماعی شهرداری در برنامه‌های حمایت از معلولان
15. رویکرد اجتماعی شهرداری در سیاست‌های بخش مسکن
16. رویکرد اجتماعی شهرداری در برنامه‌های بخش خدمات اجتماعی
17. رویکرد اجتماعی شهرداری در حمایت از برنامه‌ها و سیاست‌های امنیتی
18. رویکرد اجتماعی شهرداری در برنامه‌ها و سیاست‌های بخش حمل‌ونقل
19. نتیجه‌گیری
کتابنامه
چالش‌های سلامت روان‌شهری تهران / دکتر احمدعلی نوربالا
مقدمه
1. تعریف سلامت
3. تعریف اختلال روانی
4. مظلومیت بیماران روانی
5. اهمیت سلامت روانی
6. سیمای سلامت روانی در ایران
7. سیمای سلامت روانی در شهر تهران
8. شیوع اختلالات روانی بر حسب مناطق تحت پوشش
9. پژوهشی کیفیت زندگی مردم شهر تهران
10. مقایسۀ سیر وضعیت سلامت روان بین سال‌های 1387-1378
11. سبب‌شناسی‌های احتمالی وضعیت سلامت روان‌شهر تهران
12. نتیجه‌گیری
کتابنامه
شهرداری؛ نهاد اجتماعی میان‌مایه / دکتر مسعود کوثری
مقدمه
1. شهرداری چیست؟
2. شهرداری به منزلۀ یک نهاد سیاسی
3. آیا شهرداری یک نهاد مدنی است؟
4. سنخ‌شناسی سازمان‌های مدنی
5. نتیجه‌گیری
کتابنامه