کتاب کاربرد GIS و RS در محیط زیست، به بررسی روش‌های کاربردی در مطالعات مربوط به حوزه‌های جغرافیا، محیط زیست، منابع طبیعی زمین‌شناسی و... پرداخته است.

GIS یا سیستم اطلاعات جغرافیایی، مجموعه‌ای سازمان یافته از سخت افزار، نرم‌افزار، داده‌های مکانی-توصیفی افراد متخصص و الگوریتم‌ها محسوب می‌شود که به منظور گردآوری، ذخیره‌سازی، بهنگام‌سازی، پردازش، بازیافت، تجزیه و تحلیل اطلاعات طراحی می‌شود و مشخصات مکانی داده‌ها را بیان می‌کند.

RS یا سنجش از دور، علم کسب اطلاعات در مورد موضوعات تحت بررسی به وسیله‌ی ابزارهای خاص و بدون تماس فیزیکی با آن‌ها و به عبارتی دورکاوی یا دورسنجی پدیده‌های محیطی یا مکانی بدون تماس مستقیم با آن پدیده است. مزیت برتر اطلاعات ماهواره‌ای در مقایسه با سایر منابع اطلاعاتی، پوشش تکراری آن‌ها از نواحی معین با فاصله زمانی مشخص به شمار می‌رود.

سنجش از دور در بسیاری از زمینه‌های علمی و تحقیقاتی کاربردهای گسترده‌ای دارد. از جمله کاربردهای فن سنجش از دور می‌توان به استفاده از آن در زمین شناسی، آب شناسی، معدن، شیلات، کارتوگرافی، جغرافیا، مطالعات زیست شناسی، مطالعات زیست محیطی، سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی، هواشناسی، کشاورزی، جنگلداری، توسعه اراضی و به طور کلی مدیریت منابع زمینی و غیره اشاره کرد.

سنجش از دور می‌تواند تغییرات دوره‌ای پدیده‌های سطح زمین را نشان دهد و در مواردی چون بررسی تغییر مسیر رودخانه‌ها، تغییر حد و مرز پیکره‌های آبی چون دریاچه‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها، تغییر مورفولوژی سطح زمین و غیره بسیار کارساز است. افزون بر این یک سیستم سنجش از دور با توجه به این که بر اساس ثبت تغییرات و اختلاف‌های بازتابش الکترومغناطیسی از پدیده‌های مختلف کار می‌کند، می‌تواند حد و مرز پدیده‌های زمینی اعم از مرز انواع خاک‌ها، سنگ‌ها، گیاهان، محصولات کشاورزی گوناگون و... را مشخص کند.

سنجش از دور در پیش‌بینی وضع هوا و اندازه گیری میزان خسارت ناشی از بلایای طبیعی کشف آلودگی آب‌ها و لکه‌های نفتی در سطح دریا، اکتشافات معدنی نیز کاربرد دارد. بدون شک استفاده از این فن در مطالعات اکتشافی و منابع طبیعی و سایر موارد پیش گفته نه تنها سرعت انجام مطالعات را بیشتر می‌کند بلکه از نظر دقت و هزینه و نیروی انسانی نیز بسیار با صرفه‌تر است.

در بخشی از کتاب کاربرد GIS و RS در محیط زیست (Application GIS and RS in Environmet) می‌خوانیم:

کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در حال حاضر از ابزاری در مدل‌سازی زیست محیطی فراتر رفته و آن را به ابزاری برای پشتیبانی از اهداف توسعۀ پایدار به واسطۀ تکنولوژی‌های خلاق و جدید تبدیل کرده است. تجزیه و تحلیل‌های زیست محیطی شامل محدودۀ متنوع و وسیعی از فنون می‌باشند که هدف آن‌ها تعیین فاکتورهای خاصّ آلودگی‌ها و فشار بر محیط زیست است. در این حوزه، پایش و مدل‌سازی زیست محیطی با هدف تخمین زدن کیفیت وضعیت موجود محیط زیست و تغییرات بالقوّۀ کوتاه مدت و بلند مدت در آن بکار می‌رود. GIS می‌تواند به عنوان ابزار پشتیبانی کنندۀ تصمیمات استراتژیک برای توسعه و بسط مدل‌هایی بکار رود که این مدل‌ها می‌توانند وضعیت واقعی و حقیقی محیط زیست را شبیه‌سازی کرده و پیامدها و خسارات بالقوۀ یک پروژۀ توسعۀ جدید یا موجود را مدل‌سازی کنند.

در مدل‌سازی زیست محیطی محدودۀ وسیعی از داده‌های زیست محیطی برای تخمین و تشخیص منابع مختلف آلودگی و فشارهای زیست محیطی گرد آوری می‌شوند. آلودگی هوا، انتشار و برون فرست‌ها با ایستگاه‌ها و جایگاه‌های عملیاتی اتوماتیک یا دستی مورد پایش قرار می‌گیرند. کیفیت آب و آلودگی خاک در آزمایشگاه‌های شیمیایی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. آلودگی‌های صوتی نیز بلادرنگ (در زمان وقوع) و ارزیابی چشم انداز زمین نیز با وارد کردن مطالعات دقیق و جزئی از نحوۀ استفاده از مناظر و چشم اندازها با استفاده از ترکیبی از سنجش از راه دور، ارزیابی سایت، و مطالعات کتابخانه‌ای، جمع‌بندی و ترکیب کنندۀ تجزیه و تحلیل‌های جغرافیایی، زیست محیطی و میراث فرهنگی انجام می‌گیرد.

فهرست مطالب
فصل اول: مراحل انجام یک پروژه محیط زیست با استفاده از GIS و RS
1- مشخص کردن موضوع و هدف
2- بیان مسأله
3- مشورت با کارشناس مورد نظر
4- جمع آوری داده
5- صحت سنجی داده‌ها و کنترل کیفی داده‌ها
6- وارد کردن داده‌ها به محیط نرم افزار
7- انتخاب ابزار مناسب
8- روش کار
9- پردازش
10- مشخص شدن جواب
11- کنترل زمینی
12- تصمیم‌سازی
13- تصمیم‌گیری
فصل دوم: کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در محیط زیست
1- مقدمه
2- تعریف محیط زیست
3- انواع محیط زیست
4- تاریخچهGIS در برنامه ریزی‌های محیط زیست و توسعه شهری
5- کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی در محیط زیست
6- کاربرد GIS در مدلسازی محیط زیست
GIS -7 در خدمت محیط زیست
فصل سوم: کاربرد سنجش از دور در محیط زیست
1- مقدمه
2- مهمترین قابلیت‌های داده‌های سنجش از دور
3- کاربردهای داده‌های ماهواره ای
- مطالعه تغییرات دوره ای
- مطالعات زمین شناسی
- مطالعات کشاورزی و جنگلی
- مطالعات منابع آب
- بررسی آلودگی آب
- بررسی طغیان‌های آبی
- مطالعات دریایی
- مطالعات تنوع زیستی
- مطالعه بلایای طبیعی
فصل چهارم: کاربرد سنجش از دور حرارتی در محیط زیست
1- مقدمه
2- اهمیت سنجش از دور حرارتی
3- کاربرد سنجش از دور حرارتی
4- کاربرد سنجش از دور حرارتی در مطالعات محیط زیست
4-1 پوشش گیاهی
4-2 هواشناسی وکیفیت هوا
4-3 کیفیت آب
4-4 دمای سطح دریا (SST)
4-5 شاخص رطوبت در مناطق خشک و نیمه خشک
4-6 خاک
4-7 بیابان
4-8 تجزیه و تحلیل جزیره حرارتی
4-9 آتشفشان
4-10 آلودگی‌های نفتی
4-11 پیش بینی زلزله
4-12 کاربرد سنجش از دور حرارتی در حوزه سلامت
فصل پنجم: مکان یابی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی
1- مقدمه
2- اهمیت مکانیابی
3- شناسایی و مکانیابی فضاهای مناسب شهری با تاکید بر معیارهای زیست محیطی
4- کاربرد سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در مکان یابی محل دفن پسماندهای شهری
فصل ششم: کاربرد فناوری سنجش از دور در پایش آلودگی‌های محیط زیست
1- مقدمه
2- کاربرد سنجش از دور در بررسی آلودگی منابع آب
3- کاربرد سنجش از دور در بررسی آلودگی خاک
4- کاربرد سنجش از دور در بررسی آلودگی هوا
- سنجش غلظت ذرات معلق هوا با استفاده از تصاویر ماهواره ای
- پایش کیفیّت هوا
- مدلسازی آلودگی هوا
- کاربرد سنجش از دور در بررسی آلودگی حاصل از معدنکاوی
- کاربرد سنجش از دور در آشکارسازی آلودگی‌های نفتی دریا
6- کاربرد سنجش از دور در بررسی آلودگی‌های نوری (در شهرهای بزرگ)
فصل هفتم: کاربرد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در بررسی سواحل
1- مقدمه
2- پهنه بندی کاربری اراضی ساحلی در حوزه‌ی گردشگری
3- پهنه بندی
4- ویژگی‌های پهنه بندی
5- نواحی ساحلی
6- پهنه بندی کاربری اراضی مناطق ساحلی
7- گردشگری
8- گردشگری ساحلی
9- توسعه پایدار
10- گردشگری با رویکرد توسعه پایدار
11- اکوتوریسم
12- گردشگری پایدار در سواحل
13- پیامدهای زیست محیطی توسعه گردشگری ساحلی – دریایی
14- معیارهای موثر در حوزه‌ی توان اکولوژیکی در حوزه‌ی گردشگری
15- معیارها و طبقات اراضی واجد قابلیت برای زون گردشگری درطرح مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی در حوزه‌ی منابع محیطی و غیر محیطی
16- نقشه‌های پهنه بندی گردشگری
17- امکان سنجش قابلیت اراضی در پهنه‌های ساحلی با رویکرد توسعه پایدار
18- تهیه نقشه لندفرم و جزر و مد ساحل (CRZ) در محدوده قانون مند ساحلی
19- بررسی روند تغییرات خط ساحلی
فصل هشتم: ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﺭﻭﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺗﺎﻻﺏ‌ها ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﻨﺠﺶ ﺍﺯ ﺩﻭﺭ
1- مقدمه
2- تعریف تالاب
3- اهمیت تالاب‌ها
4- ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﺭﻭﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺗﺎﻻﺏ‌ها ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﻨﺠﺶ ﺍﺯ ﺩﻭﺭ
5- تصاویر مورد استفاده در پایش تغییرات تالاب‌ها
فصل نهم: کاربردهای RS و GIS در جنگلداری
1- مقدمه
2- کاربردهای سنجش از دور و GIS در جنگلداری
3- داده‌های تفصیلی آمار جنگل
4- سلامت جنگل و آشفتگی طبیعی
5- آتش‌سوزی
6- شناسایی مناطق جنگلی با پتانسیل بالای آتش‌سوزی
7- مدل‌سازی زیست‌توده جنگل‌ها با تصاویر ماهواره‌ای
8- افق سنجش از دور در جنگل‌داری
فصل دهم: استفاده از فناوری سنجش از دور در حفاظت از تنوع زیستی
1- مقدمه
2- استفاده از فناوری سنجش از دور در حفاظت از تنوع زیستی
3- رویکردهاى دورسنجى در تنوع زیستى
فصل یازدهم: استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در تهیه نقشه کاربری اراضی
1- مقدمه
2- معایب استفاده از فناوری سنجش از دور در تهیه نقشه‌های کاربری اراضی
3- مشکلات تفسیر تصاویر ماهواره‌ای در تهیه نقشه‌های کاربری اراضی
4- مراحل کلی تهیه نقشه‌های کاربری اراضی با استفاده از اطلاعات دور سنجی
5- مراحل انجام یک پروژه کاربری اراضی
فصل دوازدهم: تهیه نقشه پوشش گیاهی و پایش تغییرات آن با استفاده از تکنیک‌های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی
1- مقدمه
2- روش انجام یک پروژه در زمینه تهیه نقشه پوشش گیاهی و پایش تغییرات آن
2-1 تصحیح رادیومتریک
2-2 تصحیح اتمسفری
2-3 شاخص نرمال شده اختلاف پوشش گیاهی (NDVI)
2-4 مراحل انجام کار
منابع