کتاب مدیریت مطبوعات: جستاری در راهبردها و چالش‌های مطبوعات ایران، توسط محمد صحفی گرد‌آوری شده است. آنچه در این مجموعه ارائه شده، نه گزارش عملکرد یک سازمان به شیوه معمول است و نه بیلان کار نگارندۀ این سطور، که بیش‌تر مستندسازی یک شیوۀ مدیریتی آن هم در یک مقطع زمانی نسبتاً کوتاه است.

در این شیوه، کارهای اداری جاری، فعالیت‌های عادی و مسبوق در سنت اداری مجموعه اگر چه بیش‌ترین انرژی مصروف آن شده و یا جزو فعالیت‌هایی باشد که از مأموریت‌های ذاتی دستگاه برخاسته باشد عمداً فراموش و کنار گذاشته شده‌اند، زیرا این قبیل فعالیت‌ها اموری ثابت، اداری و معمولی‌اند که بود و نبود مدیر در روند آن تغییری ایجاد نمی‌کند. به عبارتی دیگر اگر در سازمان مدیریتی هم اعمال نشود این امور بر زمین نمی‌ماند و با تفاوت‌هایی اندک به انجام می‌رسد. ارائۀ خدمات اداری و پشتیبانی به صدها خبرنگار داخلی و خارجی، تشکیل و تکمیل هزاران پرونده برای متقاضیان اخذ مجوز نشریه، فرایند سنگین انجام تحقیقات و یا پی‌گیری استعلام از مراجع ذی‌ربط، تکمیل پرونده‌ها و ارجاع آن به نهاد تصمیم‌گیری و هیأت نظارت بر مطبوعات، از امور اداری معمول به‌شمار می‌آیند.

اقدامات مربوط به تمرکز و توزیع آگهی‌های دولتی در مطبوعات که جزو نخستین هستۀ شکل‌گیری ادارۀ کل مطبوعات در چهل سال پیش بوده و اکنون نیز در شبکۀ کشوری به‌ویژه در تهران به صورت گسترده انجام می‌شود و سالانه در حدود یک‌صد میلیارد ریال اعتبار آگهی‌های دولتی را بین مطبوعات تقسیم می‌کند، جزو امور عادی و روزمرّه قلمداد می‌شود. و این‌ چنین است موضوع توزیع مستمر یارانۀ کاغذ مطبوعات، اعم از محاسبه و توزیع سالانه حدود 22 میلیون دلار ارز برای واردات کاغذ و یا کوششی که به‌طور سالانه برای 70 هزار تن کاغذ یارانه‌ای تولید داخل و سهمیه‌بندی مصرف و توزیع کاغذ مذکور انجام می‌شود؛ این‌ها همه از جمله کارهای خدماتی معمول و منظّم خدمت‌رسانی به مطبوعات به‌حساب می‌آید که از آن‌ها و ده‌ها مورد مشابه دیگر در این گزارش صرف نظر شده است. اگرچه بیش‌تر مدیران مطبوعات کشور به وزارت ارشاد به چشم «وزارت توزیع کاغذ» می‌نگرند و هرگاه مدیری از مدیران ارشاد را می‌بینند. «یاد شیرین کاغذ یارانه‌ای» بر احوال‌پرسی معمول رجحان می‌یابد.

آن‌چه کانون توجه کتاب مدیریت مطبوعات: جستاری در راهبردها و چالش‌های مطبوعات ایران است فهرستی از ایده‌پردازی‌های نوین، نکته‌سنجی و نیازسنجی‌های تازه، ضرورت‌های شکل‌گرفته بر بستر تحولات اجتماعی و نیز الزامات تغییرنگرش و تحولات ساختاری است. البته برخی امور که مورد اشاره قرار گرفته ویژگی تحول ساختاری را نداشته بلکه به عنوان یک رویداد یا یک تصمیم مدیریتی و اجرایی ویژه شناخته شده و به آن اشاره رفته است تا در برنامه‌ریزی‌های آیندۀ مطبوعات چشم بر آن‌ها بسته نشود.

برپایۀ آن‌چه گذشت، فصل‌هایی از این مجموعه در قالب خلاصه‌ای از ‌مهم‌ترین اقدامات سال‌های خدمت صاحب این قلم (سال‌های 81، 82 و 83) و نیز هشدارهایی دربارۀ مشکلات اداری، اجرایی و تشکیلاتی نگارش یافته که برای ثبت در سوابق آمده وگرنه از ابتدا امید چندانی به گشایش گره‌ها نبوده ‌است.

ساختار و تشکیلات، مأموریت‌ها و نیروی انسانی معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت ارشاد نیز متعلق به پانزده سال پیش بود و معلوم است که سرعت تحولات و نیازهای این عصر و نسل و مطالبات مطروحه پس از خرداد 76 فشار سهمگینی بر ساختار موجود ایجاد کرده است.

محمد صحفی خود درباره کتاب مدیریت مطبوعات: جستاری در راهبردها و چالش‌های مطبوعات ایران، می‌گوید: بسیار علاقه‌مند بودم که به‌عنوان یک پژوهنده توفیق ارزیابی و تحلیل عملکرد دورۀ هشت‌سالۀ دولت اصلاحات در امر مطبوعات نصیبم می‌شد و یا دست‌کم دستاوردهای چهار‌سالۀ دوم دولت را که در وزارت ارشاد با آرامش نسبی و تنش کم‌تر و بر محور سیاست دور ساختن مدیریت فرهنگی از سیاست‌زدگی طی شد تنظیم می‌کردم‌؛ ولی به دلیل در دسترس نبودن مدارک و مستندات قابل اتکا و نیز فشردگی زمان در تهیه این کتاب در گرماگرم مبارزات انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری، این خواست و آرزو محقق نگردید.

نیروی انسانی در سازمان‌های پیشرو به عنوان مهم‌ترین سرمایۀ هرسازمان شناخته شده و طرح‌های توسعۀ سازمانی و برآمدن و اوج گرفتن اهداف سازمانی همواره بر دوش منابع انسانی متخصص محقق می‌گردد. اما تعداد و ترکیب این نیروها در وزارت ارشاد به‌ویژه در معاونت مورد بحث باتوجه به مأموریت‌های جاری اداری و یا اقدامات پشتیبانی که برای آن در نظر گرفته شده در نازل‌ترین حد ممکن بود.

سیاست‌زدگی مانعی برای تحقق اصلاحات فرهنگی است و از عوارض سیاست‌زدگی حوزۀ فرهنگ و هنر و ارتباطات همین بس که عمر مدیریتی مدیران این بخش حساس کوتاه بوده و هیچ مدیری تاکنون فرصت ایجاد تحول ساختاری ‌‌ حتی اگر بر انجام آن مصمم بود ‌ نداشت. معروف است که در عمر پانزده سالۀ این معاونت، متوسط طول خدمت معاونان مطبوعاتی یک سال و نیم بود و در این میان دوران مدیریت آقای شهیدی‌مؤدب که چهار سال و نیم به درازا کشید، یک استثنا به حساب می‌آید.

فهرست مطالب

پیشگفتار
فصل1. مطبوعات ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون
فصل2. الزامات توسعه مطبوعات
فصل3. بیانیه رسالت و مأموریت
فصل4. سیاست‌های اجرایی توسعۀ مطبوعات
فصل5. سال 81 برنامه‌ریزی در خلأ
فصل6. سال 82 طرح‌های نو در بحران
فصل7. سال 83 آرامش قبل از طوفان
پیوست‌ها
نگاه آماری به وضعیت صدور مجوز مطبوعات
تهدیدات و مخاطرات
فرصت‌ها و توانایی‌ها
محورهای اجرایی
دستورالعمل نحوه حمایت از مطبوعات
آئین‌نامه ضوابط‌ صدور پروانۀ فعالیت و نظارت بر آموزشگاه‌های‌ آزاد روزنامه‌نگاری‌ و گرافیک‌ مطبوعاتی‌
تفاهم‌نامه ساماندهی نظام توزیع مطبوعاتی با شرکت پست
طرح‌ تأسیس تماشاگه (موزه) ملی تاریخ مطبوعات‌ ایران‌
پیش‌نویس‌ آئین‌نامه‌ حدود و ضوابط‌ تبلیغات‌ بازرگانی‌ جمهوری‌ اسلامی‌ ایران‌
اساسنامه‌ شورای‌ هماهنگی‌ روابط‌عمومی‌های‌ استان‌
اساسنامه مجمع‌ مدیران‌ کل روابط‌عمومی وزارتخانه‌ها، نهادها و سازمان‌های دولتی‌
لایحه قانونی ضوابط ورود و خروج مطبوعات و کالاهای تبلیغاتی
پیش‌نویس آیین‌نامه اجرایی ثبت پایگاه‌های اطلاع‌رسانی
طرح مجوز تأسیس و ساماندهی فعالیت شبکه‌های فارسی‌زبان در کشور
پیش‌نویس سند توسعه روابط‌عمومی